EN
TR
T. B. M. M. Kamu, iktisadi teşebbüsleri karma komisyonu
Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Türkiye Büyük Millet Meclisince denetlenmesini sağlamak üzere, Cumhuriyet Senatosunca seçilecek onbeş Cumhuriyet Senatosu üyesi ile Millet Meclisince seçilecek otuz beş milletvekilinden ibaret bir Türkiye Büyük Millet Meclisi Kamu İktisadi Teşebbüsleri Karma Komisyonu kurulmuştur. Bu karma komisyon üyeleri, her toplantı yılı başında seçilirler.
Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisinde mevcut siyasi parti grupları ve siyasi parti grubu mensubu olmıyanlar, her meclisin kontenjanı içinde o meclisteki sayılarının - boş üyelikler hariç - üye tamsayısına nispet edilmesiyle bulunacak yüzde oranına uygun olarak temsil edilirler.
Her Mecliste hangi siyasi parti gruplarınca ve siyasi parti grubu mensubu olmıyanlardan ne kadar aday gösterileceği önceden o meclisin İçtüzüğüne göre tesbit edilir. Bu sayılara yüzde oranlarım aksettirmemesi noktasından her Meclisin içtüzüğüne göre itiraz edilebilir ve bu itirazlar, ilgili Meclisin içtüzüğüne göre karara bağlanır. Siyasi parti gruplan, kendilerine düşen sayı kadar aday gösterirler; siyasi parti grubu mensubu olmayanlar, kendileri veya ilgili Meclis üyelerince aday gösterilirler. Seçim, her Meclisin kendi içtüzüğüne göre yapılır. Siyasi parti grubu mensubu olmayanların temsili siyasi parti gruplarının temsilini engelleyecekse, siyasi parti grupları, her halde, kendilerine düşen sayılan aşmamak şartiyle tercih olunur.
Bu karma komisyon üyeliği, yasama organı içerisinde Anayasa, kanunlar ve yasama meclisleri içtüzükleri gereğince kurulan bütün karma komisyon, komisyon ve geçici komisyonlar üyeliğiyle bağdaşabilir.
Bu Karma Komisyonun denetimi, Millet Meclisi içtüzüğüne göre Millet Meclisi Başkanlığınca yapılır.
Başkan, başkanvekili, sözcü ve kâtip
Türkiye Büyük Millet Meclisi Kamu İktisadi Teşebbüsleri Karma Komisyonu, her toplantı yılı başında bir başkan, bir başkanvekili, bir sözcü ve bir kâtip seçer. Bunlardan başkan ve başkanvekili aynı yasama meclisinin üyesi olamaz; sözcü ve kâtip için de aynı hüküm uygulanır.
Başkan, Kamu İktisadi Teşebbüslerinin durumunu incelemek üzere raportörler seçebilir. Raportörler, Kamu İktisadi Teşebbüslerinin, durumunu, genel iktisat politikası, işletmecilik, faaliyetlerinin mevzuata, uzunvadeli kalkınma plânına ve plânın uygulama programlarına uygunluğu noktalarından incelerler. Raportörler, her toplantı yılı başında seçilirler.
T. B. M. M. nin Kamu iktisadi teşebbüslerinin denetlemesi
Türkiye Büyük Millet Meclisi Kamu İktisadi Teşebbüsleri Karma Komisyonu, Yüksek Denetleme Kurulunun raporlarıyla Başbakanlığın sevk edeceği diğer raporları inceler. Her teşebbüsün bilançosuyla netice hesaplarını kapsaması gereken bu raporlar, esas itibariyle bir yıl önceki duruma ait olmak üzere en geç her Kasım ayı sonunda Türkiye Büyük Millet Meclisine Başbakanlıkça sunulur ve derhal Karma Komisyona havale edilir. Karma Komisyon, incelemelerini, raporun kendisine havale edilmesinden itibaren doksan gün içinde tamamlar.
Karma Komisyonun bütün Kamu İktisadi Teşebbüslerini kapsaması gereken raporu, Cumhuriyet Senatosu Genel Kuruluna sevk edilir. Cumhuriyet Senatosu Genel Kurulu, bu rapor üzerinde en çok onbeş gün süren bir genel görüşme açar ve bu genel görüşme sonunda bilançolar ile netice hesaplarının tasvibedilip edilmediği hakkındaki görüşlerini Millet Meclisine bildirir.
Millet Meclisi Genel Kurulu, Karma Komisyon raporu ve Cumhuriyet Senatosunun yukardaki fıkra uyarınca ulaştığı sonuçlar üzerinde genel görüşme açar. Bu genel görüşme en çok yirmi gün sürer. Bu genel görüşme sonunda, Millet Meclisi Genel Kurula, bilânçolaria netice hesaplarını tasvip etmek suretiyle Kamu İktisadi Teşebbüslerinin yönetim kurullarının ibra edilmesini karara bağlar veyahut bilânçolarla netice hesaplarını tasvip etmemek suretiyle Kamu iktisadi Teşebbüslerinin yönetim kurullarının ibra edilmesini reddeder.
4 üncü maddenin 1 inci fıkrası hükmüne tabi olup da genel kurulları Türk Ticaret Kanununa veya özel kanunlarına tabi şirket ve kurumlar hakkında da, bu madde bükümleri uygulanır. Ancak, bunların bilânçolariyle netice hesaplan ve bunlar hakkında Katma Komisyonca hazırlanan raporlarla ilgili olarak yasama meclisleri genel kurullarında herhangi bir oylama yapılamaz ve bunların yönetim kurullarının ibra edilmesi veya edilmemesi hususunda karar verilemez; bu raporlar, sadece genel görüşme konusu olur.
Tasvibedilen bilânçolarla netice hesaplarını veya malî durumları gösteren tablolar, Millet Meclisinin ibra karariyle birlikte Resmi Gazetede yayınlanır. Millet Meclisi bu vesikaları tasvip etmiyerek ilgili yönetim kurullarını ibra etmemişse, bu husustaki karar da Resmî Gazetede yayınlanır.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin denetimine tabi Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile bu Kamu iktisadi Teşebbüslerinin iştirakiyle kurulan diğer Kamu iktisadi Teşebbüslerinin denetimi, üst teşebbüsün denetimi ile bîr arada yapılır. Değişik Kamu İktisadı Teşebbüslerinin iştirakiyle kurulmuş olan böyle bir teşebbüsün hangi üst teşebbüsle bir arada denetime tabi tutulacağı hususunda esas, ödenmiş iştirak miktarı üstünlüğüdür, bu miktarlar eşitse, bu husus, Karma Komisyonca karara bağlanır.
Bu kanunla kurulan denetime giren kamu iktisadi teşebbüslerinin tanımı
Ödenmiş sermayesinin yarısından fazlası kamu tüzel kişilerince sağlanmış olan kurumlar ile bu kurumların ödenmiş sermayesinin yarısından fazlasını sağlamış oldukları diğer kurumlar ve yukarıda sayılanlardan olmamakla beraber kendilerine bazı kamu yetki ve görevleri verilmiş olup galip vasıfları bu kamu hizmetlerini yürütmek olan ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından olmıyan özel kanunlara tabi Kurumlar ve İller Bankası, bu kanunla konulan denetime tabidirler.
Mahallî idarelerin ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ödenmiş sermayesinin yarısından fazlasına sağladıkları kurumlar ile bu kurumların ödenmiş sermayesinin yarısından fazlasını sağladıkları kurumlar, bu kanunla konulan denetimin dışındadırlar.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Türkiye Büyük Millet Meclisince denetlenmesi, Anayasa’nın 94 üncü maddesinde söz konusu millî bütçenin incelenmesi yoliyle yapılır; bu Banka, bu kanunla konulan denetime tabi değildir.
Milletlerarası andlaşmalar gereğince özel teşebbüsün idaresine bırakılan kurumlar, bu kanunla konulan denetime tabi değildirler,
1, 2 ve 3 üncü fıkralarda yazılı kurumlar ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, 1 inci fıkra anlamında kamu tüzel kişisi sayılırlar.
Sayıştay denetimine tabi döner sermayeler
Anayasa’nın 127 inci maddesinin 1 inci fıkrası gereğince Sayıştay'ın denetimine tabi olan genel veya katma bütçeli dairelerin idare ettikleri döner sermayelerin denetimi de Sayıştayca yapılır.
Başbakanlık yüksek denetleme kurulu
17 Haziran 1938 tarihli ve 3460 sayılı kanuna ek 15 Temmuz 1960 tarihli ve 23 sayılı kanunun 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
«MADDE 10
Sermayesinin tamamı Devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan iktisadi teşekküllerin teşkilâtiyle idare ve murakabeleri hakkındaki 17 Haziran 1938 tarihli ve 3460 sayılı kanunun 7 nci maddesi gereğince kurulan Yüksek Denetleme Kurulu, Başbakanlığa bağlıdır. 12 Mart 1964 tarihli ve 440 sayılı iktisadi Devlet Teşekkülleriyle müesseseleri ve iştirakleri hakkındaki Kanuna tabi teşekkül ve müesseselerin ve özel kanuna göre denetleme görevi kendisine verilmiş olan sair kurumların denetlemesi bu kurul tarafından yapılır.
Mahallî İdarelere ait iktisadi teşebbüslerin denetlemesi, bu idarelerin kendi organları tarafından yapılır.
Yüksek Denetleme Kurulu, kanun gereğince hazırlıyacağı raporları, Başbakanlığa sunar. Bu raporların gereken organ, daire, kurum ve teşekküllere dağıtımı Başbakanlıkça yapılır.»
M. T. A. Umumi heyetinin kaldırılması
14 Haziran 1935 tarihli ve 2804 sayılı Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Kanununun 17 ve 18 inci maddeleri kaldırılmıştır.
E. İ. E. D. Umumi heyetinin kaldırılması
24 Haziran 1935 tarihli ve 2819 sayılı Elektrik işleri Etüt Dairesi Teşkiline Dair Kanunun 17 ve 18 inci maddeleri kaldırılmıştır.
Özel yasama denetimi usullerinin kaldırılması
Bu kanunun yürürlüğe girmesine kadar denetlenmesi görevi, yasama organının bu kanunun 1 inci maddesiyle kurulan Karma Komisyondan gayri komisyonlarına veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin de iştirakiyle kurulan heyetlere verilmiş olan kurumların bu denetim usulleri kaldırılmıştır.
M. K. K. Gereğince verilmiş sermaye ile ilgili raporlardan kamu iktisadi teşebbüslerine ait olanlar
18 Ocak 1940 tarihli ve 3780 sayılı Millî Korunma Kanununun 45 inci maddesi gereğince verilen sermayeden sağlanan sermaye ve ayrılan fonlar hakkında aynı kanunun 51 inci maddesi gereğince Yüksek Denetim Kurulunun hazırladığı ve işbu kanunun 4 üncü maddesine giren kurumlardan kendilerine bahis konusu sermayeden sermaye sağlanmış veya fon verilmiş olanlara ait olan raporlar, bahis konusu kurumların doğrudan doğruya kendilerine ait olarak Yüksek Denetim Kurulunca hazırlanan raporlar hakkında uygulanan işleme tabi tutulurlar.
M. K. K. Gereğince verilmiş sermaye ile ilgili diğer raporlar
18 Ocak 1940 tarihli ve 3780 sayılı Milli Korunma Kanununun 51 inci maddesi gereğince düzenlenmiş olup Türkiye Büyük Millet Meclisine sevk edilmiş bulunan raporlardan işbu kanunun yürürlüğe girmesine kadar muamelesi tamamlanmamış olan ve işbu kanunun 4 üncü maddesine giren kurumlarla ilgisi olmıyan raporlar, ait oldukları dairenin tabi olduğu denetim usulüne tabi tutulurlar.
İlk kuruluş
1 inci maddede bahis konusu Karma Komisyonun seçimi, bu kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren onbeş gün içinde tamamlanır. Bu kanunun yürürlüğe girmesi Türkiye Büyük Millet Meclisinin tatiline veya yasama meclislerinden birinin ara vermesine rastlıyorsa, seçimler, ilk olağan toplantıdan itibaren aynı süre içinde tamamlanır.
Karma Komisyon, bu kanunun yürürlüğe girmesinden önce yürürlükte olan mevzuat gereğince görüşülmemiş veya görüşülmesi bitirilmemiş bulunan bilânçolar ile kâr ve zarar hesaplarını veya malî durumları gösteren tabloları ve raporları bu kanun hükümleri dairesinde derhal görüşmeye başlar.
Yürürlüğe giriş
Bu kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Bu kanunun yasama organiyle ilgili hükümlerini yasama meclisleri ve diğer hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
