EN
TR
İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN : Rize İdare Mahkemesi
İTİRAZIN KONUSU : 2.1.1961 günlü, 195 sayılı Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun’un 32. maddesinin birinci fıkrası ile 34. maddesinin, Anayasa’nın 29. maddesine aykırılığı savıyla iptali istemidir.
I- OLAY
Bazı sayıları yayımlanmayan yerel bir gazetenin resmi ilan yayınlama hakkının valilikçe düşürülmesi nedeni ile gazetenin imtiyaz sahibi tarafından açılan davada itiraz konusu kuralların Anayasa’ya aykırı olduğu kanaatine varan Mahkeme, iptalleri için başvurmuştur.
II - İTİRAZIN GEREKÇESİ
Başvuru kararının gerekçe bölümü şöyledir:
“Anayasa’nın 29. maddesinin üçüncü fıkrasının ilk cümlesinde; süreli yayınların çıkarılması, yayım şartları, mali kaynakları ve gazetecilik mesleği ile ilgili esasların kanunla düzenleneceği hükmüne yer verilerek Anayasa’nın basın-yayın özgürlüğüne ne denli önem verdiği vurgulanmış bulunmaktadır.
Dava konusu olan davacıya ait gazetenin resmi ilan yayınlama hakkının düşürülmesine ilişkin olarak tesis edilen işlemin ise Basın İlan Kurumu Genel Kurulu’nun 15.02.1977 tarihli kararına ilişkin olduğu görülmektedir. Anılan mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinden; dava konusu işleme esas teşkil eden Genel Kurul Kararı’nın dayanağının Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair 195 sayılı Kanun’un 32. ve 34. maddeleri olduğu görülmektedir. Kanun’un 32. maddesinin ilk paragrafında resmi ilanların verileceği gazetelerin Basın İlan Kurumu Genel Kurulunca 34. madde mucibince tespit edileceği, 34. maddesinde ise resmi ilan verilecek mevkutelerin münderecat, sayfa sayısı ve ölçüsü, kadro fiili satış ve en az yayın hayatı süresi gibi esasların Genel Kurul’ca tespit edileceğinin belirtildiği görülmektedir.
Resmi ilan yayınlama hakkının ülke çapında yayınlanan birçok gazetenin mali kaynağı olduğu hususu göz önünde bulundurulduğunda, anılan Kanun’un 32 ve 34. maddelerinde resmi ilan verilecek gazetelere ait esasların belirlenmesi konusunda Basın İlan Kurumu’na verilen yetkilerin Anayasa’nın 29. maddesinde belirtilen süreli yayınların çıkarılması, yayım şartları, malî kaynakları ile yakından ilgili olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.
Anayasa’nın 29. maddesinde belirtilmiş olan süreli yayınların çıkarılması, yayım şartları ve malî kaynakları gibi düzenlemelerin Kanun ile yapılmasının şart olması karşısında; resmi ilan verilecek gazetelere ait esasların da Kanun ile düzenlenmesi gerekmekte olduğundan, bu tür esasların Genel Kurul Kararı ile tespit edilmesi yönünde yetki veren Kanun hükümlerinin de Anayasa’ya aykırı olduğu düşünülmektedir.
Yukarıda yer verilen gerekçeler veri alındığında uyuşmazlıkta uygulanacak Genel Kurul Kararı’nın dayanağı olan 195 sayılı Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun’un 32. maddesinin ilk paragrafının ve 34. maddesinin Anayasa’nın 29. maddesine aykırı olduğu kanaatine varılarak konunun incelenmesi için dava dosyasındaki bilgi ve belgelerin onaylı örneklerinin yer aldığı dosyanın kararımızın aslı ile birlikte Anayasa Mahkemesi Başkanlığına gönderilmesine oybirliğiyle karar verildi.”
III- YASA METİNLERİ
A- İtiraz Konusu Yasa Kuralları
2.1.1961 günlü, 195 sayılı Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun’un itiraz konusu kuralların da yer aldığı 32. ve 34. maddeleri şöyledir:
“Resmi ilanların dağıtılması:
Madde 32- Resmi ilanlar, fikir ve içtihat farkı aranmaksızın 34 üncü madde mucibince vasıfları tesbit edilecek olan mevkutelere Basın - İlan Kurumu Genel Kurulunun tesbit edeceği esaslar dahilinde dağıtılır.
33. madde hükmü saklıdır.
Gazetelerin vasıfları:
Madde 34- Resmi ilan verilecek mevkutelerin vasıfları:
a) Münderecat,
b) Sayfa sayı ve ölçüsü,
c) Kadro,
ç) Fiili satış,
d) En az yayın hayatı süresi,
Bakımlarından ve uygun görülecek diğer yönlerden Basın-İlan Kurumu Genel Kurulunca tespit olunur.
Genel Kurul, Kurumun şubesi bulunmayan yerlerdeki mevkutelerin vasıflarını yukarıdaki fıkrada yazılı kayıtlara bağlı olmaksızın tespit eder.
Genel Kurul Türkiye'de yabancı dillerle yayınlanan mevkuteler ile fikir ve sanat dergilerine ilan ve reklâm verme esaslarını ayrıca tayin eder.”
B- Dayanılan Anayasa Kuralı
Başvuru kararında, Anayasa’nın 29. maddesine dayanılmıştır
IV- İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 8. maddesi uyarınca Haşim KILIÇ, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Fettah OTO, Serdar ÖZGÜLDÜR, Zehra Ayla PERKTAŞ, Recep KÖMÜRCÜ, Alparslan ALTAN, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN ve Celal Mümtaz AKINCI’nın katılımlarıyla yapılan ilk inceleme toplantısında;
1- 7.5.2010 günlü, 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun uyarınca, 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile ilgili gerekli düzenlemeler yapılmadan, Mahkeme’nin çalışıp çalışamayacağına ilişkin ön meselenin incelenmesi sonucunda; Mahkeme’nin çalışmasına bir engel bulunmadığına, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN, Fettah OTO, Zehra Ayla PERKTAŞ ile Celal Mümtaz AKINCI’nın, gerekçesi 2010/68 esas sayılı dosyada belirtilen karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,
2- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, OYBİRLİĞİYLE,
7.12.2010 gününde karar verildi.
V- ESASIN İNCELENMESİ
Başvuru kararı ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu yasa kuralları, dayanılan Anayasa kuralı, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
Başvuru kararında, resmi ilan yayınlama işinin Türkiye’de pek çok yerel gazete için mali kaynak olduğu, resmi ilan yayınlama hakkı verilecek gazetelerde esas alınacak olan ilke ve kriterlerin kanun ile belirlenmesi gerekirken Basın İlan Kurumu Genel Kurul Kararı ile belirlendiği belirtilerek, itiraz konusu kuralların Anayasa’nın 29. maddesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
195 sayılı Kanun’un iptali istenen 32. maddesinde; resmi ilanların 34. maddede belirtilen ölçütler dikkate alınarak özellikleri belirlenecek süreli yayınlara Basın İlan Kurumu Genel Kurulunun tespit edeceği esaslar dahilinde dağıtılacağı; 34. maddede ise resmi ilan verilecek süreli yayınların münderecat, sayfa sayısı ve ölçüsü, kadro, fiili satış ve en az yayın hayatı süresi ve uygun görülecek diğer yönler dikkate alınarak Basın İlan Kurumu Genel Kurulunca tespit edileceği kurala bağlanmıştır. Kanun’un 37. maddesinde, resmi ilan verilebilecek olan süreli yayınların isimlerini ve vasıflarını ihtiva eden listenin Kurum Genel Müdürlüğü ve valilikler tarafından her ayın sonunda Hükümete, Kurum şubelerine ve diğer ilgililere gönderileceği belirtilmiştir.
Anayasa’nın 29. maddesinde süreli yayınların çıkarılması, yayım şartları, mali kaynakları ve gazetecilik mesleği ile ilgili esasların kanunla düzenleneceği, Kanun’un haber, düşünce ve kanaatlerin serbestçe yayımlanmasını engelleyici veya zorlaştırıcı siyasal, ekonomik, mali ve teknik şartlar koyamayacağı ve süreli yayınların, Devletin ve diğer kamu tüzelkişilerinin veya bunlara bağlı kurumların araç ve imkânlarından eşitlik esasına göre yararlanacağı belirtilmiştir.
İptali istenen kurallarda, gazetelerin resmi ilan yayınlayabilmeleri için gerekli özelliklerin belirlenmesine ilişkin hükümler yer almaktadır. Yasa koyucunun amacının, gazetelerin niteliğinin artırılması ve sırf resmi ilan alabilmek için gazete çıkarılmasının önlenmesi olduğu anlaşılmaktadır. Süreli yayının varlık sebebi resmi ilan yayınlamak değil, haber ve düşüncelerin insanlara aktarılmasıdır. Anayasa’nın 29. maddesindeki düzenlemede ise gazetelerin yayın yapmasını zorlaştıran koşullar veya yayım hayatına başlamasına engel olan, güçleştiren ödevler yüklemek gibi siyasi, ekonomik, mali ve teknik koşulların konulması yasaklanmıştır. Anayasa’nın 29. maddesinde resmi ilanların dağıtılmasına ilişkin açık bir kural bulunmamaktadır. İtiraz konusu kurallarla gazetelerin niteliklerini artırma amacıyla, yayınlarda sürekliliği ve güvenilirliği hedefleyen ölçütler getirilmesi durumunun, yayın kuruluşlarının düşünce ve kanaatlerini serbestçe yayımlanması özgürlüklerini engelleyici veya bunların kullanılmalarını zorlaştırıcı siyasal, ekonomik, mali ve teknik koşulları içermediği açıktır.
Diğer taraftan itiraz konusu kurallarla resmi ilan yayınlama hakkının süreli yayınlara verilmesi esas ve usullerin belirlenmesi konusunda Basın İlan Kurumu Genel Kuruluna yetki verilirken; resmi ilan yayınlama hakkına ilişkin temel esaslar ve yürütmeye bırakılan alanın çerçevesi de çizilmiştir. Kanun’da belirtilen genel çerçeve ve esaslar doğrultusunda, ayrıntı ve uzmanlık gerektiren konularda Basın İlan Kurumu Genel Kuruluna yetki verilmesinde Anayasa’ya aykırı bir yön bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, itiraz konusu kurallar Anayasa’nın 29. maddesine aykırı değildir. İptal isteminin reddi gerekir.
VI- SONUÇ
2.1.1961 günlü, 195 sayılı Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun’un 32. maddesinin birinci fıkrası ile 34. maddesinin Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE, 29.12.2011 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
