EN
TR
20/4/2019 tarihli ve 30751 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türkiye Ürün İhtisas Borsasında Aracılık Faaliyetleri ile Aracıların Gözetimi ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı fıkraya aşağıdaki bentler eklenmiştir.
“ı) Aracı kuruluş: 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 37 nci maddesinin birinci fıkrasındaki yatırım hizmet ve faaliyetlerinden (a), (b), (c), (e) ve (f) bentlerinde yer alanları münhasıran yapmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilen yatırım kuruluşları ile 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununda tanımlanan bankaları,”
“j) Çerçeve sözleşme: Bu Yönetmelik kapsamında aracılık faaliyetinin yerine getirilebilmesi için faaliyetlere başlanmadan önce taraflar arasındaki ilişkiyi genel olarak düzenleyen, müşteriye sunulacak hizmetler ile tarafların hak ve yükümlülüklerinin yer aldığı, müşterilerle başlangıçta bir kez akdedilen ve münferit işlemlerin esasını oluşturan, asgari hüküm ve koşulları Borsa tarafından belirlenen sözleşmeyi,
k) Saklama: Aracılık faaliyetleri sebebiyle teminat olarak emanetçi sıfatıyla veya her ne nam altında olursa olsun Borsa faaliyetleriyle ilişkili olarak hizmet verilen kişi veya kuruluşlara ait saklamaya konu olabilecek, kayden veya fiziken tevdi veya teslim edilen varlıkların, ilgili kişi veya kuruluş bazında tutulması ve izlenmesi ile bu varlıkların varsa, faiz veya itfa bedeli tahsilatı işlemlerinin ilgili hesaplara yansıtılmasını,
l) Takas: Piyasada gerçekleşen işlemlerle ilgili olarak ortaya çıkan yükümlülüklerin, Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenen süre ve şartlarda, takas merkezi üyesi kuruluşlar tarafından yerine getirilmesi suretiyle takas merkezi ve EKK tarafından taraflar arasında nakit veya diğer varlıkların aktarımını sağlayan süreçlerin tamamını,
m) Takas merkezi: Borsa Yönetim Kurulu tarafından takas merkezi olarak görevlendirilen merkezi,”
Aynı Yönetmeliğin 5 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 5
(1) Borsada aracılık yapılabilmesi için Bakanlıktan faaliyet izni alınır. Faaliyet izni talebinde bulunanın;
a) Anonim şirket şeklinde kurulması,
b) Paylarının yarısından fazlasının bir veya birden fazla ticaret borsasına ait olması,
c) Paylarının tamamının nama yazılı olması,
ç) Asgari 10 milyon TL nakden ve tamamen ödenmiş sermayeye sahip olması,
d) Şirket esas sözleşmesinin amaç ve konu bölümünde bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde Borsada ELÜS ve ELÜS’e dayalı vadeli işlem sözleşmelerine yönelik aracılık faaliyetinde bulunulmasına dair hükmün yer alması,
e) Şirkette pay sahibi gerçek kişilerin, pay sahibi ticaret şirketlerinin gerçek kişi temsilcilerinin, şirketin yönetim kurulu üyelerinin ve genel müdürünün 10 uncu maddede belirtilen şartları haiz olması,
f) Şirketin unvanında “Ürün Piyasası Aracı Kurumu” ibaresinin bulunması,
g) Faaliyet izni verilmesinden itibaren 6 ay içinde Borsaya karşı yükümlülüklerini yerine getirerek Borsaya üyelik başvurusunda bulunacağına ilişkin yazılı taahhütname sunması,
ğ) Bakanlıkça belirlenen diğer şartları taşıması,
gerekir.
(2) Aracı kuruluşlar bu madde kapsamında faaliyet izni alacak olan şirkete ortak olabilir ve/veya Bakanlıktan faaliyet izni alan aracılarla içeriği Borsa tarafından onaylanacak bir stratejik iş birliği anlaşması yapabilir.
(3) Birinci fıkranın (ç) bendinde yer alan sermaye tutarı, her yıl 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılır.”
Aynı Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (c) ve (ç) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“c) Pay sahibi gerçek kişiler ile pay sahibi ticaret şirketlerinin gerçek kişi temsilcilerinin 10 uncu maddede belirtilen şartları haiz olduklarına dair beyanları ile Bakanlıkça gerekli görülmesi halinde anılan şartların sağlandığını tevsik edici bilgi ve belgeler.
ç) Şirketin yönetim kurulu üyeleri ve genel müdürünün 10 uncu maddede belirtilen şartları haiz olduklarına dair beyanları ile Bakanlıkça gerekli görülmesi halinde anılan şartların sağlandığını tevsik edici bilgi ve belgeler.”
Aynı Yönetmeliğin 7 nci maddesinin ikinci fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir.
“Borsa üyelik şartları, başvuru usulü ve izni ile Borsa üyelerinin faaliyetleri süresince uymaları gereken ilke ve esaslar Borsa yönergeleri ile düzenlenir.”
Aynı Yönetmeliğin 9 uncu maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Merkez dışı örgütler
MADDE 9
(1) Aracıların merkez dışı örgütleri; şubeler ve aracının acentelik faaliyetini yürüten ticaret borsaları ve aracı kuruluşlardan oluşur. Bu fıkrada belirtilen acentelik faaliyeti, ayrıntıları Borsa yönergeleriyle belirlenmek üzere müşteriye çerçeve sözleşme imzalatılması ve/veya müşteri emirlerinin aracılara iletilmesi ile emir sonuçlarının müşteriye bildirilmesine ilişkin faaliyetleri ifade eder.
(2) Aracılar, Bakanlık izni ile merkez dışı örgütler açabilir. Merkez dışı örgütlerin açılmasına ilişkin usul ve esaslar Borsa yönergeleriyle belirlenir. Borsa yönergelerine göre Borsa tarafından alınan başvurular Bakanlığa sunulur.
(3) Aracıların herhangi bir merkez dışı örgütü faaliyete geçtikten sonra Bakanlık veya Borsa tarafından yapılacak incelemeler sonucunda merkez dışı örgütün mevzuata aykırı iş ve işlemlerinin tespiti halinde Bakanlık tarafından aracıların merkez dışı örgüt faaliyetleri durdurulabilir ve/veya aracıların merkez dışı örgüt açmasına kısıtlama getirilebilir.
(4) Aracılar, merkez dışı örgütlerinin faaliyetlerini düzenli olarak denetlemekle yükümlü olup merkez dışı örgütlerin faaliyetleri nedeniyle Bakanlığın aracılara yönelik yaptırım uygulama ve tedbir alma yetkisi saklıdır.
(5) Aracıların merkez dışı örgütlerinin işleyişine ilişkin usul ve esaslar Borsa yönergeleri ile düzenlenir.”
Aynı Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (ç) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“b) Faaliyet izni iptal edilmiş aracılarda veya 6362 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (v) bendinde tanımlanan yatırım kuruluşlarında bu müeyyideyi gerektiren olayda sorumluluğu bulunan kişilerden olmamaları,”
“ç) Kanun, 5300 sayılı Kanun, 5411 sayılı Kanun, 13/11/1996 tarihli ve 4208 sayılı Kanun ve ödünç para verme işleri hakkında mevzuat ile 6362 sayılı Kanuna aykırılıktan dolayı mahkum olmamaları,”
“(3) Genel Müdür olarak atanacak kişinin işletme, iktisat, maliye, kamu yönetimi, uluslararası ilişkiler, hukuk, mühendislik, sermaye piyasaları veya bankacılık alanlarında lisans veya lisansüstü öğrenim görmüş olması ve yükseköğrenim sonrası mali piyasalar alanında en az 7 yıllık mesleki deneyiminin olması ve Borsa düzenlemeleri ile belirlenen kapsamda talep edilen Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu tarafından verilen lisans belgelerine sahip olması zorunludur.”
Aynı Yönetmeliğin 11 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “aracı kurum” ibaresi “aracıların” şeklinde değiştirilmiştir.
Aynı Yönetmeliğin 12 nci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“(4) Aracılar, mevzuattan kaynaklanan yükümlülüklerinin sağlanmasına yönelik hizmetleri, aralarında akdedilecek bir sözleşme ile başka bir aracıdan alabilir. Bu durum, aracıların mevzuattan kaynaklanan sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.”
Aynı Yönetmeliğe 12 nci maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.
“Takas ve saklama hizmetleri
MADDE 12/A
(1) Bu Yönetmelik kapsamında takas hizmeti ile saklama hizmeti aracılar tarafından verilebileceği gibi anılan hizmetlerin müşterilere bir aracı kuruluş veya bir başka aracı vasıtasıyla da sağlanması mümkündür.
(2) Takas ve saklama hizmetlerinin yerine getirilmesine ilişkin usul ve esaslar, Borsa yönergeleriyle düzenlenir.”
Aynı Yönetmeliğin 13 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (d) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı fıkraya aşağıdaki bentler eklenmiştir.
“a) Faaliyetlerini, Borsa düzenlemeleri, müşteriyle imzalanan çerçeve sözleşmede belirtilen esaslar, müşteri emrini en iyi şekilde gerçekleştirme yükümlülüğü ile özen ve sadakat borcu çerçevesinde yürütür.”
“d) 24/3/2016 tarihli ve 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan mevzuat çerçevesinde müşterinin kişisel verileri ile müşteri emirlerinin gizliliğini korur, müşteriye ait emir bilgilerini herhangi bir üçüncü şahsa, müşteri aleyhine ve üçüncü şahıs lehine müşterinin bilgisi ve rızası olmaksızın aktaramaz. Piyasa bozucu eylemlere ilişkin mevzuat hükümleri ile Borsanın disiplin hükümleri saklıdır.”
“g) Saklama hizmeti veren aracı ya da aracı kuruluş, müşteriye ait ELÜS’lere ve ELÜS’e dayalı vadeli işlem sözleşmelerine ilişkin müşteri bazında, nakitlere ilişkin olarak ise toplu bazda veya müşteri bazında kendi nezdindeki hesap ve kayıtlar ile EKK ve nakitlerin saklandığı kuruluşlar nezdindeki hesap ve kayıtlar arasında günlük mutabakat sağlar.
ğ) Müşterilerinden aracılık faaliyetleri nedeniyle teminat alınmasına ilişkin şartlar, müşterilere uygulanabilecek asgari ve azami komisyon oranları, anılan teminatların saklanması ve kullanılmasına ilişkin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde Borsa yönergelerinde yer alan hükümlere uyar.”
Aynı Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin birinci, beşinci ve altıncı fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, dördüncü fıkrasının (e) bendine “Bakanlık” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve Borsa” ibaresi, yedinci fıkrasına “nitelikte” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve Borsa yönergelerine uygun” ibaresi eklenmiş ve aynı maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“(1) Aracılar, müşterileriyle işlem yapmaya başlamadan önce, sunulacak hizmete ilişkin yazılı veya 8/2/2022 tarihli ve 31744 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Aracı Kurumlar ve Portföy Yönetim Şirketleri Tarafından Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Tebliğ (III-42.1) hükümlerine uygun olarak elektronik ortamda asgari şartları Borsa düzenlemeleri ile belirlenecek bir çerçeve sözleşme yapmak zorundadır. Anılan sözleşmelerde mevzuata aykırı hükümler ile müşterilerin haklarını ciddi şekilde zedeleyici ve aracılar lehine tek taraflı olağanüstü haklar sağlayan ve emirlerin ispatının müşteriye yüklenmesine ilişkin hükümlere yer verilmez.”
“(5) Müşteriyle yapılan çerçeve sözleşme dâhil her türlü sözleşme ile aracılık faaliyetleri kapsamında gerçekleştirilen tüm kayıt ve belgelerin Borsa yönergelerinde yer alan hüküm ve koşullar çerçevesinde 10 yıl süre ile aracılar tarafından saklanması, olağanüstü haller ve afetler için güvenli bir şekilde yedeklenmesi gerekir. Ses kayıtları için saklama süresi 3 yıldır. Saklanması gereken belge ve kayıtlardan ihtilaflı olanların süre ile sınırlı olmaksızın ihtilaf kesin olarak sonuçlanıncaya kadar muhafazası zorunludur.
(6) Aracılar ve merkez dışı örgütleri, Borsada yaptıkları işlemlerin kaydedileceği Borsa işlem defteri ile 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 213 sayılı Kanun ve ilgili diğer mevzuat çerçevesinde tutmak zorunda oldukları defter ve kayıtları usulüne ve gerçeğe uygun şekilde tutar, belgeleri düzenler ve aracılık faaliyetlerine ilişkin muhasebe kayıt, belge ve işlemlerinde Borsa yönergelerine uyar.”
“(8) Aracılar, ELÜS ile ELÜS’e dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin teslimi, bedellerinin ödenmesi ve söz konusu araçlara yönelik takas ve saklama hizmetleri de dâhil olmak üzere Borsada gerçekleştirilen işlemlerinin tümünden ve personelinin görevleri esnasında yaptıkları işlerden, müşterilerine, diğer aracılara, Borsaya ve/veya üçüncü kişilere verdikleri zararlardan sorumludurlar.
(9) Aracılar, 11/10/2006 tarihli ve 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat hükümleri uyarınca hesap açmadan önce müşterilerinin kimlik bilgilerini tespit ederler.”
Aynı Yönetmeliğin 15 inci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, aynı maddenin dokuzuncu fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiş ve aynı maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“(2) Aracılar, 5411 sayılı Kanunda tanımlandığı üzere mevduat veya katılım fonu toplayamaz, mevduat veya katılım fonu toplama sonucunu verebilecek iş ve işlemler yapamaz, mevzuatın imkân verdiği haller hariç olmak üzere ödünç para verme işlemleri yapamaz.”
“Aracıların müşteri işlemlerini gerçekleştirme faaliyetleri sırasında ortaya çıkabilecek hatalı işlemler, bu kapsamda değildir.”
“(12) Aracılar, mevzuatın imkân verdiği haller hariç olmak üzere ELÜS ve ELÜS’e dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin belli bir getiri sağlayacağı yönünde herhangi bir yazılı veya sözlü taahhütte bulunamaz.
(13) Aracılar; fiktif hesap açamaz, işlemlerini kayıt dışı bırakamaz ve gerçek mahiyetine uygun düşmeyen kayıtlar tesis edemez.
(14) Aracılar, ticari amaçla gayrimenkul alım satımında bulunamaz.
(15) Müşterilerin aracı nezdinde bulunan nakit, ELÜS ve ELÜS’e dayalı vadeli işlem sözleşmeleri, aracıların kendi mal varlıklarından ayrı olarak müşteri bazında izlenir. Söz konusu varlıklar, müşterilerin yazılı açık izni olmaksızın tevdi edilen aracılar tarafından tevdi amacı dışında kendilerine veya üçüncü kişilere menfaat sağlayacak şekilde kullanılmaz.”
Aynı Yönetmeliğin 17 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 17
(1) Bakanlık, aracıların bu Yönetmelik ve ilgili diğer mevzuata aykırı hareket etmesi, mali durumlarının bozulması veya Borsada işlem yapanların haklarının ve kamu menfaatinin korunmasının gerektiği hallerde ya da olağan dışı menfi gelişmelerde, bu durumların mahiyet ve önemini göz önüne alarak; aracıları uyarmaya, aracılardan verilen süre içerisinde aykırılıkların veya eksikliklerin giderilmesini istemeye, aracıların faaliyet iznini en fazla 6 aya kadar askıya almaya, faaliyet iznini iptal etmeye ve diğer her türlü tedbiri almaya görevli ve yetkilidir.
(2) Aracıların faaliyet iznini askıya almayı gerektiren fiil ve haller şunlardır:
a) Faaliyet izninin askıya alınmasının talep edilmesi.
b) Faaliyet izninin alınması sırasında aranan şartların kaybedildiğinin Bakanlıkça tespit edilmesi.
c) Bakanlığın uyarısı ve talimatlarına rağmen aykırılıkların veya eksikliklerin Bakanlıkça verilen süre içerisinde giderilmemesi.
(3) Aracıların faaliyet iznini iptal etmeyi gerektiren fiil ve haller şunlardır:
a) Faaliyet izninin iptal edilmesinin talep edilmesi.
b) Faaliyet izninin yanlış veya yanıltıcı beyanlarda bulunularak ya da hukuka aykırı diğer yollarla alınmış olması.
c) Faaliyet izninin alınması sırasında aranan şartların kaybedildiğinin Bakanlıkça tespitinden itibaren üç ayı geçmemek üzere Bakanlıkça verilen süre içinde bu şartların yeniden sağlanamaması.
ç) Faaliyet izninin askıya alınmasını gerektiren aykırılıkların veya eksikliklerin süresi içerisinde giderilmemesi.
(4) Aracıların faaliyet izinlerinin iptal edilmesine ilişkin Bakanlık kararının kendilerine bildirildiği tarihten itibaren en geç 3 ay içinde sona erme kararı almaları veya esas sözleşmelerini bu Yönetmelik kapsamındaki aracılık faaliyetlerini kapsamayacak şekilde değiştirmeleri zorunludur. Bu değişikliklerin yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi, ilanı izleyen 10 iş günü içinde Bakanlığa gönderilir.
(5) Borsa üyelerinin gözetim ve denetimi Borsa tarafından gerçekleştirilir. Bakanlığın faaliyet iznine ilişkin tedbir uygulama yetkisi saklı kalmak kaydıyla Borsa, Borsa üyesi olan aracıların Borsa düzenlemelerine aykırı faaliyetlerinin tespit edilmesi halinde aykırılıkların Borsaca belirlenen bir sürede giderilerek ilgili mevzuata, işletme amaç ve ilkelerine uygunluğun sağlanmasını istemeye, usul ve esasları Borsa yönergeleriyle belirlenen uyarı, üyeliğin askıya alınması ve üyeliğin iptali şeklindeki disiplin cezalarını uygulamaya, aykırılıklarla doğrudan ilişkili olduğu tespit edilen aracı yönetim kurulu üyeleri ve personeli hakkında Borsa yönergelerinde yer alan disiplin cezalarının uygulanmasını aracıdan talep etmeye ve Borsa üyesi olan aracılar hakkında Borsadaki aracılık faaliyetlerine yönelik gerektiğinde her türlü tedbiri almaya yetkilidir. Bu kapsamda yapılan işlemlere ilişkin olarak Borsa tarafından Bakanlığa bilgi verilir.”
Aynı Yönetmeliğin 18 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“(2) Faaliyet izni askıya alınan aracıların Borsadaki işlemleri askı süresince durdurulur. Faaliyet izni iptal edilen aracıların Borsa tarafından üyeliği iptal edilir. Borsa tarafından aracıların müşterilerinin hak ve menfaatlerini koruyucu tedbirler alınır. Bu durumda aracılar, müşterilerinin hak ve menfaatlerinin korunması amacıyla Borsa yönergelerinde yer alan tedbirlere ve bu kapsamda Borsa tarafından verilecek talimatlara uymak zorundadır.
(3) Borsa tarafından Borsa yönergeleri uyarınca üyeliği askıya alınan veya iptal edilen aracılar gerekçeleri ile birlikte derhal Bakanlığa bildirilir. Bu durumda aracıların faaliyet izni Bakanlık tarafından askıya alınır veya iptal edilir.”
Aynı Yönetmeliğin 19 uncu maddesinin başlığı ve birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Aracı kuruluşların ve diğer Borsa üyelerinin yetkilendirilmesi”
“(1) 31/12/2026 tarihinden itibaren Bakanlık tarafından ürün piyasaları konusundaki yetkinlik ve tecrübesi yeterli görülen aracı kuruluşlar, Kurulun uygun görüşüyle, bu Yönetmelikte tanımlanan “aracı” tanımı kapsamında yetkilendirilebilir.”
Ticaret Bakanlığı ile Sermaye Piyasası Kurulunca birlikte hazırlanan bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Bu Yönetmelik hükümlerini Ticaret Bakanı yürütür.
