EN
TR
Edimden ötürü zenginleşmeyle sözleşmeden dönme arasındaki benzerlik, özellikle ifa sürecine geçilmiş olan sürekli borç ilişkilerinde her iki yolun da aynı gerekçelerle kapalı tutulmasında iyice belirginleşir. Gerçekten de sürekli borç ilişkilerinde, örneğin kira ve iş ilişkilerinde, evvelce yerine getirilmiş olan edimlerin…
Evvelce ifa kavramıyla ilgili açıklamalarda da belirtildiği gibi, “edim”, belirli…
Edimle izlenen amacın yönü, edim sürecine ikiden fazla kişinin katıldığı olasılıkta (üç köşeli ilişkide) edim ilişkisinin ve buna bağlı olarak tasfiye (iade) ilişkisinin hangi kişiler arasında oluştuğu sorununa çözüm getirir. Değişik bir ifadeyle: Bilinçli edimle izlenen amaç, edimin kimler arasında kurulu hangi borç ilişkisiyle bağlantılı olduğunu gösterir. (Ü, B’nin borcunu mu yoksa kendi borcunu mu ödemeyi amaçlamıştır?) Örneğin, banka, borçlunun talimatıyla alacaklıya para ödemişse, izlenen amaç ışığında, banka borçluya karşı, borçlu da alacaklıya karşı edimde bulunmuş sayılırlar. Yoksa, banka alacaklıya edimde bulunmuş sayılmaz. Herhangi bir amaç (sebep) eksikliğinde ve aksaklığında, tasfiye ilişkisi de bu edim ilişkisine paralel olarak kurulur. Açıkçası, alacaklıyla borçlu arasındaki karşılık (kazandırma) ilişkisinde bir eksiklik veya aksaklık olursa, alacaklıya karşı banka başvuramaz; ancak havalede bulunan (talimatı veren) borçlu başvurabilir.…
Bu arada, kimin kime hangi borç için edimde bulunmayı amaçladığı, güven ilkesi (MK 2 kuralı) ışığında, edimi alanın ba
Edimle izlenen amacın yönü, sadece üç köşeli ilişkilerde edim ve tasfiye ilişkisinin yanlarını belirlemekle kalmaz; aynı zamanda edimden ötürü zenginleşmenin değişik tiplerini birbirinden ayırt etme konusunda da yardımcı olur. Edimle izlenen amaca ve bu amacın tökezlenme biçimine göre, ta Roma’dan beri, condictio indebiti, condictio ob causam fınitam, condictio ob causam futuram (ob rem) ayrımı yapılır. Para niçin yollanmıştır? a) Başkasına karşı aslında mevcut olmayan borcu kapatmak için yanlışlıkla mı? Böyleyse condictio indebiti! b) Yıllık peşin kira parası olarak mı? Kira sözleşmesi henüz bir yıl dolmadan feshedilirse, condictio ob causam fınitam! Yoksa, c) ileride kurulacak olan bir sözleşme için kaparo olarak mı? Sözleşme kurulmazsa, condictio ob causam futuram! Bu ayrımın pratik önemi şuradadır ki her bir haksız zenginleşme türünün kendine özgü iade engelleri vardır.…
Ekleyelim ki edimin amacını ve yönünü belirleyen iradenin hukuken bağlanma bilinciyle açıklanması gerekmez. Bu konuda genel, götürü, doğal bir irade de yeter.…