Karşılıklı sözleşmenin ifa engellerine ilişkin özelliklerini şimdiden analım: Taraflardan birinin ediminin ifası kazara imkansızlaşırsa ve bu yüzden onun borcu düşerse, karşı tarafın edimi de düşer. (BK 136 II 1) Ayrıksı hasar kuralları saklıdır. …

VI.5

Karşılıklı sözleşmede aynı anda karşılıklı ifa ilkesi ve bu ilkenin doğal uzantısı…

VI.6

Aslına bakılırsa, karşılıklı ve aynı anda ifa ilkesi, en sağlam biçimde, üçüncü kişilerin…

VI.7

Karşılıklı sözleşmede, edimini isteyen alacaklının (ki aynı zamanda borçludur), ilkin…

VI.8

Ödemezlik define benzeyip alacaklıya edime kavuşma güvencesi sağlayan bütün bu hakları kısaca tanıyalım:

Rehin hakkı, alacaklıya, borçlunun edimine kavuşamadığında, kendisine güvence olarak verilmiş olan başkasına ait nesneyi kamusal yoldan paraya çevirip değerlendirme olanağı sağlar. (MK 765 i.s. ve 853 i.s.) Bir ayni hak olarak herkese karşı ileri sürülebilir.…

Takas hakkı, türdeş ve özdeş alacaklarda (karşılıklı para alacaklarında) ödemezlik definin yerini tutan, hatta onun boyutlarını aşan radikal bir edime kavuşma güvencesidir. Takas yetkisine sahip alacaklı, alacağına, kendi karşı edimini yerine getirmek zorunda kalmaksızın tek yanlı irade bildirimiyle kavuşur. (BK 139 i.s.) Sadece edimden kaçınma hakkı vermekle kalmaz, düpedüz alacağı tahsil hakkı verir bu yenilik doğuran hak. Üç binlik borcuma karşılık iki binlik alacağım varsa, bir çift sözle düşürürüm borcumu bin liraya!…

Öğretide ve uygulamada, Alman hukukunun alıkoyma hakkından (§ 273 BGB kuralından) esinlenilerek geliştirilen “kişisel (nispi) hapis ya da alıkoyma hakkı”na gelince: Bu hak, MK 864’ün ayni hapis hakkından ve MK 989/994’ün ayni alıkoyma hakkından daha zayıftır, çünkü ayni hak sayılmaz; öte yandan, BK 97’nin ödemezlik definden de zayıftır; çünkü güvence verilerek devre dışı bırakılabilir.…

Yalnız son zamanlarda güçlenen bir görüşe göre, hiç kimse edimini avans (kredi) olarak vermek zorunda bırakılmamalıdır. Bu anlayışa göre, iş sözleşmesi benzeri sürekli sözleşmelerde önceden ifayla yükümlü olan kişi, eğer eskiden kalma bir alacağı varsa, bu alacağına kavuşturulmadıkça, kendi edimini yerine getirmekten pekala kaçınabilmelidir. Örneğin, Ocak aylığını alamayan işçi Şubat ayındaki iş ediminden kaçınabilmelidir. Varsın, yerine getirilmesinden kaçınılan edim, verilen örnekte olduğu gibi sonradan telafi edilemez bir edim olsun. Böyle bir defi hakkını tanıyabilmek için mutlaka BK 98 kuralının aciz (güvenlik) definin özel koşullarını aramaya da gerek yoktur. BK 97’nin öde

Gerçi ödemezlik definde bulunabilmek için bu definin dayanağını oluşturan alacağın talep edilebilir muaccel bir alacak olması gerekir. Ama aynı alacağın zamanaşımına uğramış olması bu definin ileri sürülmesine yine de engel olmaz. Zamanaşımına uğramış “eksik” bir alacak bile ödemezlik define dayanak oluşturabilir. Köklü bir ilkenin sonucudur bu: Talepler zamanaşımına uğrasalar bile, onlara ilişkin defiler zamanaşımına uğramazlar. (Nitekim krş. BK 72 II, 82 II, 231 I c. 2) Şu halde, A’nın alacağı yıllanıp “eksilmiş”, kolsuz kanatsız kalmış olsa bile, B’nin yıllanmayı dava açarak kesmiş bulunduğu için henüz yıllanmamış olan karşı alacağını A ödemezlik defiyle savup savuşturabilir (Ayrıca krş. BK 139 III)(45)…

Serozan Borçlar Hukuku Genel Bölüm - İfa, İfa Engelleri, Haksız Zenginleşme

Aşağıda bir kısmını gördüğünüz bu dokümana sadece pakete abone olan üyelerimiz erişebilir.

I. KARŞILIKLI SÖZLEŞMEDE İFA SIRASI: ÖDEMEZLİK DEFİ