Aşağıda bir kısmını gördüğünüz bu dokümana sadece pakete abone olan üyelerimiz erişebilir.
V. HUKUKTA YAPTIRIMLAR- ÖZELLİKLE HÜKÜMSÜZLÜKLER
Hukuku ve hukuk kuralını tanımlarken vurgulanan “kamusal yaptırım”, yani devlet zoruyla…
* * *…
Yaptırım (müeyyide, sanction) için şöyle bir kısa tanım verilebilir: Yaptırım, buyruk…
Akla ilk gelen yaptırım bastırıcı (represif) “ceza” yaptırımıdır. Ama Medeni Hukukta…
Yalnız Medeni Hukuk ve Borçlar Hukuku alanlarında karşılaşılan şu yaptırımlara “ceza”…
a) Miras bırakana karşı işlenen suçtan ötürü mirasçılıktan çıkarılma ve mirastan…
b) Tereke malını gizleyip kendine mal etme yüzünden mirası ret hakkının etkisizleşmesi…
c) Hukuka ve ahlaka aykırı amaçla verilenin (örneğin rüşvetin) yanması (BK 81).…
d) Kişilik hakkı ile fikri hak ihlallerinde ve haksız rekabette “hukuka aykırı saldırı…
Hukuka aykırı eylemin failin yanına kar kalmaması anlayışını yansıtan ve haksız zenginleşmenin tasfiyesi ile zararın tazmininin boyutlarını aşan bu caydırıcı yaptırımın (disgorgement of profits) bir genel yaptırıma dönüştürülmesi eğilimi giderek güçlendirilmektedir.…
e) Ismarlanmadığı halde bir malı tüketiciye yollayan (dayatan) kişinin o malı tüketici…
f) Genel işlem koşullarında yer alan haksız koşullar bakımından geçerliliği koruyucu…
g) Fahiş faizin yasal çizgiye çekilmesiyle yetinilmeyip düpedüz sıfıra indirilmesi.…
h) Ayrımcılık yasağına aykırılık ederek sözleşme kurmadan kaçınan kişiye tazminat…
i) Kiracısını konut gereksinimi yüzünden konuttan çıkaran kiraya verenin kiralananı…
Son zamanlarda manevi tazminata da (Amerikan hukukundaki “punitive damage”ı anımsatan bir yaklaşımla) bir ceza gözüyle bakılmaktadır. …
Evvelce ödenmiş olan paranın yanması kaydı, sözleşme cezası ve dernek cezası gibi özel kişiler tarafından öngörülmüş olan özel ceza yaptırımları ayrıdır ve saklıdır (BK 179 i.s.; MK 67).…
* * *…
Medeni Hukukta yaptırımdan söz edilince, akla daha çok a. koruyucu, kurtarıcı ve…
a. Hukuka aykırı saldırıya karşı koruyup kurtarıcı (püskürtücü) yaptırımlar: Bunların…
MK 25 kuralında ayrıca yer verilen “tespit” ve “hükmün duyurulması” yaptırımlarının niteliği tartışmalıdır.…
b. Tenfiz edici (yerine getirici) “icrai” yaptırımlar: Hakkın doğrudan doğruya elde…
Kişinin hakkını “kuvvet kullanma” yoluyla kendi başına elde etmesi (bizzat ihkakı…
c. Yaraları saran, aksaklıkları onaran, açıkları kapatan (onarıcı ve telafi edici)…
Hükümsüzlük tazminattan çok daha zor kavranabilir bir yaptırımdır. Ama her ikisi…
Yasada “istihkak” ve “istirdat” deyimleri ile tanımlanan iade davaları da haksız…
* * *…
Sağaltıp onarıcı yaptırımlar arasında “hükümsüzlükler” Medeni Hukukta ve Borçlar…
Hükümsüzlük taraflarca istenmiş olan hukuki işlemin geçersiz kılınması, onun etkisiz…
Hükümsüzlükte (etkisizlikte) kişilerin doğmasını istedikleri hukuki etkiler doğmaz;…
Hekim için tanı konacak hastalığı bulmak ne denli önemli ise, hakim için tanı konacak…
Burada “kulak dolgunluğu”na yarasın diye hükümsüzlükleri dozlarına göre sıralamakla…
1) Yokluk: İşlemin kurucu öğelerinin eksikliğinde hiç oluşmamış sayılması.…
2) Butlan (Kesin hükümsüzlük): İşlemin ağırlıklı (önemli) geçerlilik gereklerinin…
3) İptal: İşlemin bireysel (küçük) çıkarlarla ilgili geçerlilik gereklerinin eksikliğinde…
4) Askıda hükümsüzlük: Hukuki işlemin hüküm doğurabilmesi için işleme eklenmesi gerekli…
5) Nispi (göreceli/ relatif) etkisizlik: Salt çıkarı korunan kişiye karşı etkisizlik…
6) Tek yanlı bağlamazlık: Hukuki ilişkide taraflardan biri bağlı sayılırken, ötekinin…
7) Eksik geçerlilik: Aşırı bedelin, faizin, sözleşme cezasının, sorumsuzluk anlaşmasının…
8) Bölümsel hükümsüzlük: İşlemin belirli bir bölümünün hükümsüzlüğü; ama gerisinin…
Şimdi de bu hükümsüzlükleri örneklendirerek somutlaştıralım:…
1) Yokluk: Kaba güçle (vis absoluta ile) taahhüt imzası veya sözleşmede uyuşmazlık…
Yeni BK 21 I/II ve 24 kurallarında genel işlem koşullarına ilişkin olarak öngörülmüş olan “sözleşme kaydının yazılmamış sayılması” yaptırımı aslında yokluk yaptırımıyla örtüşür. Ayırt edici özellik şuradadır ki bu atipik yokluk yaptırımında sözleşmedeki kurucu olgu eksikliğine bağlı bir yokluk söz konusu olmayıp salt tamamlayıcı olgu eksikliğine bağlı bir yokluk (!?) söz konusudur.…
2) Butlan (Kesin hükümsüzlük): Hukuki işlemin kuruluşunda ayırt etme gücünden yoksunluk…
3) İptal: Hukuki işlemin kuruluşunda irade bozukluğu: Hata, hile, tehdit (BK 30…
1, 2 ve 3 basamaklarına dikkat ediniz: Maddi cebirle yazdırmada irade hiç yoktur. O nedenle de yokluk söz konusu olur. Ayırt etme gücünden yoksunlukta ise irade vardır da bulanmıştır gölgelenmiştir. O nedenle otomatik butlan benimsenir. Tehditte (manevi cebirde) ise salt iradede sapma vardır. O nedenle de salt iradi iptal edilebilirlik yaptırımıyla yetinilir.…
IV. ÖZEL HUKUKUN YARDIMCI BİLGİ KAYNAKLARI: YARGI VE YAZIN
VI. HUKUK KURALLARINI DİĞER TOPLUMSAL DAVRANIŞ KURALLARINDAN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLER
EN
TR
