Aşağıda bir kısmını gördüğünüz bu dokümana sadece pakete abone olan üyelerimiz erişebilir.
Sayfa 466VI. EDİM SÜRECİNE İKİDEN ÇOK KİŞİNİN KATILMASI: ÜÇ KÖŞELİ İLİŞKİLER
XXV.16
Ekonomideki ve iş bölümündeki gelişmeler, edimlerin, sık sık, araya giren bir üçüncü…
Anımsayalım ki dolaysız temsilcinin veya başkaca ifa yardımcılarının edim sürecinde devreye girmesi burada değinilen sorunu yaratmaz. Ancak borçludan bağımsız olarak hareket eden kişilerdir ki edim ilişkisinde araya girdiklerinde ortalığı karıştırırlar; düpedüz bir “şeytan üçgeni” kurarlar.…
Sorunun çözümüne geçmeden önce bu “şeytan üçgenini” genelgeçer bir şablon olarak…
Şimdi de bu şablonu göz önünden bir an için olsun ayırmadan örneklere eğilelim:…
XXV.17
1) Edimler zinciri örneği: Ü bir malını B’ye satıp devretmiş, daha sonra B de aynı…
Hatta, hem Ü-B arasındaki satım (birinci edim ilişkisi) hem de B-A arasındaki satım…
Dolaylı temsil üçgeni için de geçerlidir bu çözüm. Şöyle ki malı dolaylı temsilciye devretmiş olan kişi, bu malı ancak onda izleyebilir; yoksa bu malı sonradan devralan temsil olunana uzanamaz.…
İlginçtir, Roma’da, condicto isteminin boşa çıkacağı durumlarda, davacıya özel bir ek dava (actio adiecticiae) oluşturan “actio de in rem verso” eliyle, edimini, onu en son aşamada eline geçirmiş olan kişiden geri isteme olanağı tanınmıştı. Şöyle ki “küçük”, haksız yere edindiğini aile babasının (pater familias’ın) malvarlığına katmışsa, davacı doğruca aile babasına başvurabilmekteydi.…
Yürürlükteki hukukumuzda üçgenin çepeçevre dolaşılması şart olup böyle bir “actio de in rem verso” aracılığıyla hipotenüs kestirmesinden ve aradan, edimi son olarak ele geçirene uzanma (Durchgriff) olanağı tanınmış değildir. Yalnız kural dışı durumlarda, bir değeri yitirmiş olan kişiyle bu değeri malvarlığına katmış olan kişi arasındaki menfaat çatışmasında, sonuncunun korunmaya layık sayılmayıp birincinin özel bir korumayı hak ettiği olasılıklarda böyle bir olanağın kapıları yine de aralık tutulur. “Actio de in rem verso”nun izlerini taşıyan bu ayrıkları ileride göreceğiz. (N 19 i.s.)…
Şimdi, çözümü son derece basit edimler zinciri örneğini biraz karmaşık hale soka…
Diyelim ki perakendeci B toptancı Ü’ye, bu sonuncusundan satın almış olduğu malın…
XXV.18
2) Üçüncü kişiler aracılığıyla edim örneği: Akla ilk gelen örnek havaledir. B, Ü…
Yok eğer B ile A arasındaki karşılık (ikinci edim) ilişkisinde bir eksiklik veya…
İsviçre Federal Mahkemesinin bir kararına konu oluşturan bir olay: B, A’ya ödemede bulunması için Ü bankasına verdiği havale talimatını sonradan geri aldığı halde, Ü bankası, dalgınlıkla, gelişmelerden habersiz (iyi niyetli) A’ya karşı ödemeyi gerçekleştirmiştir. Bu durumda Ü bankası haksız zenginleşme istemini …
Üç köşeli ilişkilerde haksız zenginleşme kökenli tasfiye (iade) ilişkisinin davacısını…
Kim kime bilinçli ve amaçlı bir edimde bulunmuşsa, tasfiye hesaplaşması da o kişiler…
Edimin yönünde (rotasında) tereddüt edilirse, edimi alanın, edimi güven ilkesi ışığında nasıl değerlendirdiğine bakılır. Belirleyici olan, edim muhatabının bakış açısıdır. (Empfängerhorizont) Tereddüdü gidermemenin rizikosu edimde bulunana yüklenir…
XXV.19
Öğretide ve uygulamada kök salmış olan ve “edim ilişkisi = tasfiye ilişkisi” formülüyle…
a- Geçersiz bir edim ilişkisinin her bir yanı, ötekisine karşı tüm savunmalarını,…
b- Ama aynı zamanda, tam tersine, geçersiz edim ilişkisinin her bir yanı, ötekisinin…
c- Edim ilişkisinin her bir yanı, bizzat “taraf” (partner) diye seçip güvendiği kişinin…
Özetle, edim ilişkisinin birbirlerini seçmiş ve birbirlerine güvenmiş tarafları,…
Haksız zenginleşme hukukunda geçerli olan “edim ilişkisi = tasfiye ilişkisi” formülü ve bu formülü bütünleyen “müdahale zenginleşmesinin ikincilliği” kuralı (Bk. ileride N 25), aynı zamanda, yine alışveriş yaşamının kararlılığına ve güvenliğine hizmet edip sözleşme hukukunda geçerli olan “nispilik ilkesinin” ve “haksız fiilde yalnız mutlak hak sahibinin korunabilirliği kuralının” iz düşümüdür.…
Edim ilişkisi = Tasfiye ilişkisi formülünün ödün vermez kaskatı bir “kategorik emperatif”,…
Bu gerçeği, edimin borçlunun talimatı dışında yerine getirildiği, edimin üçüncü kişi…
Eklemeli ki aradan uzanan kestirme, direkt haksız zenginleşme istemini (Durchgriffi) engellemek için “dolayısızlık” ilkesi, normatif edim kavramından ve değer yargılarından arındırılmış şematik ve mekanik karakteriyle, üç köşeli ilişkilere özgü girift sorunları çözmeye elverişli sayılamaz. Kaldı ki havale örneklerinde dolaysız, eylemli kazandırmalarda bulunan kişi havale talimatı alıp ona uyan kişi (banka) olduğu halde, haksız zenginleşme kökenli hesaplaşma (tasfiye) havale edenle havale lehdarı arasında gerçekleşmekte değil midir? Yoksa burada havale talimatını veren kişi, lehdara “dolaylı kazandırma aracılığıyla dolaysız kazandırmada bulunmuş” mu sayılacaktır…
V. EDİMDEN ÖTÜRÜ ZENGİNLEŞME İSTEMİNİN ENGELLERİ
§26. EDİM DIŞI ZENGİNLEŞMELER
EN
TR
