Git: Git
Favorilere ekle veya çıkar

İçindekiler

Önsöz

s. V

Kısaltmalar

s. XXIII

Giriş

s. 1

Birinci Bölüm - Temel Kavramlar ve Taraf İradesinin Mahkemenin Yetkisi Üzerindeki Etkisi

s. 11

I. Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi

s. 11

A. Tanım

s. 11

B. “Milletlerarası” Teriminin Eleştirisi ve Yabancılık Unsuru

s. 14

C. Milletlerarası Yetkinin Belirlenmesinde Temel Yaklaşımlar

s. 17

D. Milletlerarası Yetki Kurallarının Belirlenmesinde Menfaatler

s. 22

1. Taraf Menfaati

s. 23

2. Mahkemenin Menfaati

s. 24

3. Düzen/Devletin Menfaati

s. 24

II. Milletlerarası Yetkinin Esasa Uygulanacak Maddi Hukuk ve Usul Hukuku Üzerindeki Etkileri

s. 25

A. Esasa Uygulanacak Maddi Hukuk Üzerindeki Etkisi

s. 25

B. Mahkemenin Uygulayacağı Usul Hukuku Üzerindeki Etkisi

s. 28

1. Usul Hukukunda Lex Fori Hâkimiyeti Prensibi ve İstisnaları

s. 28

2. Taraf İradesinin Bu İlke Karşısında Konumu

s. 30

III. Medeni Usul Hukukunda Taraf ve İrade Serbestisi Kavramları

s. 32

A. Taraf Kavramı

s. 32

B. İrade Serbestisi Kavramı

s. 33

1. İrade Serbestisi Kavramının Maddi Hukuk Karakteri

s. 33

2. İrade Serbestisinin Medeni Usul Hukukunda Kabul Edildiği Alanlar

s. 35

IV. Taraf İradesinin Mahkemenin Yetkisi Üzerindeki Etkisi

s. 37

A. Genel Olarak

s. 37

B. Teorik Boyutu: Mahkemenin Yetkisinin Kaynağı Olarak Taraf İradesi

s. 39

C. Pratik Boyutu: Mahkemenin Yetkisinin Belirlenmesinde Taraf Stratejileri

s. 43

1. Davacı Taraf Stratejileri: Forum Shopping

s. 43

2. Davalı Taraf Stratejileri: Ters (Reverse) Forum Shopping

s. 45

a. Genel Olarak

s. 45

b. Anti Suit Injunction

s. 46

c. Olumsuz Tespit Davası (Forum Running)

s. 47

D. Mahkemenin Yetkisinin Belirlenmesinde İrade Serbestisi

s. 48

1. Tarihsel Gelişimi

s. 48

2. Milletlerarası Yetki Anlaşmaları

s. 53

a. Genel Olarak

s. 53

b. Taraflara Sağladığı Faydalar

s. 56

c. Benzer Kurumlardan Farkları

s. 57

(1) Tahkim Anlaşmaları

s. 57

(2) Yer İtibariyle Yetki Anlaşmaları

s. 59

(3) İfa Yerine İlişkin Yapılan Anlaşmalar

s. 60

3. Yetki İtirazına Uğramayan Mahkemenin Yetki Kazanması

s. 62

4. Davayı Görmeye Yetkili Olan Bir Mahkemenin, Taraf İradesi ile Yetkisinin Ortadan Kaldırılması (“Derogasyon”)

s. 66

a. Münhasır Nitelikte Yetki Anlaşması Yapılmasıyla Kaldırılması

s. 66

b. Tahkim Anlaşması Yapılmasıyla Devlet Mahkemelerinin Yetkisinin Kaldırılması

s. 67

c. Müstakil Bir Yetkisiz Kılma Anlaşması Yapılmasıyla Kaldırılması (“Derogasyon Sözleşmesi”)

s. 67

İkinci Bölüm - İrade Serbestisi Çerçevesinde Mahkemenin Yetkisinin Belirlenmesi: Milletlerarası Yetki Anlaşmaları

s. 69

I. Hukuki Niteliği

s. 69

A. Genel Olarak

s. 69

B. Usul Hukuku Sözleşmesi Olarak Kabul Eden Görüşler

s. 71

C. Maddi Hukuk Sözleşmesi Olarak Kabul Eden Görüşler

s. 73

D. Uzlaştırıcı-Karma Görüşler

s. 74

E. Sui Generis Sözleşme Olarak Kabul Eden Görüş

s. 74

F. Görüşümüz

s. 74

II. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarına Uygulanacak Hukuk

s. 79

A. Genel Olarak

s. 79

B. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Meydana Gelme ve Geçerlilik Şartlarına Uygulanacak Hukuk

s. 83

1. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Vasıflandırılması

s. 83

a. Genel Olarak

s. 83

b. Lex Fori’ye Göre Vasıflandırma

s. 86

c. Lex Causae’ya Göre Vasıflandırma

s. 87

d. Karşılaştırmalı Hukukun Esasları Çerçevesinde Vasıflandırma

s. 88

e. Sonuç

s. 88

2. Uygulanacak Hukukun Objektif Kurallar Vasıtasıyla Tespit Edilmesi

s. 90

a. Davanın Açıldığı Mahkemenin Hukukunda Yer Alan Şartların Uygulanması

s. 90

b. Yetki Anlaşması ile Yetkilendirilen Mahkemenin (Forum Prorogatum) Hukukunda Yer Alan Şartların Uygulanması

s. 92

c. Yetki Anlaşması ile Yetkisi Ortadan Kaldırılan Mahkemenin (Forum Derogatum) Hukukunda Yer Alan Şartların Uygulanması

s. 95

d. Forum Prorogatum ile Forum Derogatum’da Aranan Şartların Birlikte Uygulanması

s. 96

e. Esas Sözleşmeye Uygulanacak Hukukun Uygulanması

s. 96

f. Sözleşmelere Uygulanacak Hukuku Gösteren Genel Kanunlar İhtilafı Kuralının Uygulanması

s. 98

(1) MÖHUK md. 24’de Yer Alan “Sözleşme ile En Sıkı İlişkili Hukuk” Kuralının Uygulanması

s. 98

(2) MÖHUK md. 32/2’de Yer Alan “İtirazda Bulunan Tarafın Mutad Meskeni Hukuku” Kuralının Uygulanması

s. 103

3. Uygulanacak Hukukun İrade Serbestisi Prensibi Çerçevesinde Tespit Edilmesi

s. 105

a. Esas Sözleşmede Yer Alan Hukuk Seçimi Klozunun, Yetki Anlaşması Bakımından Uygulanması

s. 105

b. Yetki Anlaşması İçin Ayrı Bir Hukuk Seçimi Yapılmış Olması

s. 107

4. Değerlendirme ve Türk Hukukunda Durum

s. 108

C. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Usul Hukukunda Etki Doğurması İçin Aranan Şartlara Uygulanacak Hukuk

s. 116

D. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Yorumlanmasına İlişkin Uyuşmazlıklara Uygulanacak Hukuk

s. 118

1. Genel Olarak

s. 118

2. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Kapsamına İlişkin Uyuşmazlıkların Yorumlanmasına Uygulanacak Hukuk

s. 119

3. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Usul Hukukunda Doğuracağı Etkiye İlişkin İhtilafların Yorumlanmasına Uygulanacak Hukuk

s. 121

III. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Varlığı ve Geçerliliği İçin Aranan Şartlar

s. 122

A. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Esas Sözleşmeden Bağımsızlığı

s. 122

1. Genel Olarak

s. 122

2. Yetki Anlaşmasının Esas Sözleşmeden Bağımsız Olmasının Sonuçları

s. 125

B. Türk Hukukunda Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Varlığı ve Geçerliliği İçin Aranan Şartların Kapsamı

s. 126

C. Türk Hukukunda Sözleşmelerin Varlığı ve Geçerliliği İçin Aranan Genel Şartlar ve Bu Şartların Milletlerarası Yetki Anlaşmaları Bakımından Uygulanması

s. 129

1. Sözleşmenin Varlığı İçin Aranan Şartlar

s. 129

2. Sözleşmenin Geçerliliği İçin Aranan Şartlar

s. 132

a. Ehliyet

s. 132

b. İrade Beyanlarını Sakatlayan Bir Hâlin Bulunmaması

s. 133

c. Kanunun Emredici Hükümlerine, Ahlaka ve Kamu Düzenine Aykırı Olmama

s. 135

d. İmkânsızlık

s. 137

D. Yetki Anlaşmasının Yok Hükmünde Olduğu veya Geçersiz Olduğunun İleri Sürülmesi Zamanı ve Şekli

s. 138

1. Esas Uyuşmazlığın Çözümü Hakkında Mahkemeye Başvurulmadan Önce Tespit Davası Açılması

s. 138

2. Esas Uyuşmazlığın Çözümü İçin Yetki Anlaşması ile Yetkilendirilen Mahkeme veya Bir Başka Mahkemede Dava Açıldıktan Sonra Yetki İtirazında Bulunulması

s. 140

IV. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Usul Hukukunda Etki Doğurması İçin Aranan Şartlar

s. 144

A. Türk Hukukunda Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Bir Mahkemeye Yetki Kazandırabilmesi (“Prorogasyon”) İçin Aranan Şartlar

s. 144

1. Genel Olarak

s. 144

2. MÖHUK’ta Yer Alan Yetki Kurallarının Uygulanabilirliğinin İncelenmesi

s. 147

a. MÖHUK md. 47’nin Uygulanabilirliği

s. 147

b. MÖHUK md. 40’ın Atfıyla İç Hukukta Yer Alan Yer İtibariyle Yetki Kurallarının Uygulanması

s. 151

c. Türk Hukukunda Türk Mahkemelerinin Yetkisini Tesis Eden Yetki Anlaşmaları ile Yabancı Mahkemeler Lehine Yapılan Yetki Anlaşmalarının Farklı Hukuki Kurallara Tâbi Olması Bilinçli Bir Tercih Midir?

s. 153

d. Önerimiz

s. 156

3. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 17. ve 18. Maddelerinde Aranan Şartlar

s. 158

a. Genel Olarak

s. 158

b. Yetki Anlaşması Yapabilecek Kişilere İlişkin Şartlar

s. 159

c. Yetki Anlaşması Yapılabilecek Konulara İlişkin Şartlar

s. 169

(1) Tarafların Üzerinde Serbestçe Tasarruf Edebileceği Bir Konuya İlişkin Olma

s. 169

(2) Yetkinin Kesin Yetki Esasına Göre Tayin Edilmemiş Olması Şartı

s. 173

d. Yetki Anlaşmasının Mahiyeti Gereği Taşıması Gereken Şartlar

s. 177

(1) Yetki Anlaşmasının Doğmuş veya Doğabilecek Bir Uyuşmazlığa İlişkin Olması

s. 177

(2) Uyuşmazlığın Kaynaklandığı Hukuki İlişkinin Belirli veya Belirlenebilir Olması

s. 178

(3) Seçilen Mahkemenin Belirli veya Belirlenebilir Olması

s. 179

e. Yetki Anlaşmasının Şekline İlişkin Aranan Şartlar

s. 180

B. Türk Hukukunda Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Bir Mahkemenin Yetkisini Ortadan Kaldırabilmesi (“Derogasyon”) İçin Aranan Şartlar

s. 180

1. Genel Olarak

s. 180

2. MÖHUK md. 47’nin Kapsamı

s. 183

a. Genel Olarak

s. 183

b. Yabancılık Unsuru

s. 185

c. Uyuşmazlığın Borç İlişkisinden Doğması

s. 192

3. MÖHUK md. 47’de Aranan Şartlar

s. 195

a. Yer İtibariyle Yetkinin Münhasır Yetki Esasına Göre Belirlenmemiş Olması

s. 195

b. Geçerliliğinin Yazılı Delille İspat Edilmesi

s. 197

4. Yetki Anlaşmasının Mahiyeti Gereği Taşıması Gereken Şartlar

s. 198

C. Uluslararası Sözleşmelerde ve Bölgesel Düzenlemelerde Aranan Şartlar

s. 199

1. Uluslararası Sözleşmelerde Aranan Şartlar

s. 199

a. 1958 Tarihli Milletlerarası Satış Sözleşmelerinde Seçilen Mahkemenin Yetkisine Dair La Haye Konvansiyonu

s. 199

b. 1965 Tarihli Mahkeme Seçimine Dair La Haye Konvansiyonu

s. 200

c. 2005 Tarihli Mahkeme Seçimine İlişkin Anlaşmalar Hakkında La Haye Konvansiyonu

s. 201

(1) Hazırlık Süreci ve Konvansiyon’un Özellikleri

s. 201

(2) Kapsamı ve Uygulama Alanı

s. 205

(3) Yetki Anlaşmasının Meydana Gelme ve Geçerlilik Şartları

s. 208

(4) Yetki Anlaşmasının Prorogasyon ve Derogasyon Etkisi

s. 210

2. Bölgesel Düzenlemelerde Aranan Şartlar

s. 213

a. Avrupa Kıtası Devletleri

s. 213

(1) Brüksel Ibis Tüzüğü

s. 213

i. Tarihsel Gelişimi

s. 213

ii. Uygulama Alanı

s. 215

iii. Yetki Anlaşması İçin Aranan Şartlar

s. 219

iv. Üçüncü Devlet Mahkemesi Lehine Yapılan Yetki Anlaşmaları

s. 220

(2) Lugano Konvansiyonu

s. 223

b. Amerika Kıtası Devletleri

s. 224

c. Avrasya Ülkeleri

s. 225

D. Karşılaştırmalı Hukukta Milletlerarası Yetki Anlaşmalarına Uygulanan Kurallar

s. 227

1. Amerikan Hukuku

s. 227

2. İngiliz Hukuku

s. 231

3. Alman Hukuku

s. 232

4. İsviçre Hukuku

s. 236

5. Fransız Hukuku

s. 239

6. Çin Hukuku

s. 241

V. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Etkisi

s. 244

A. Milletlerarası Yetki Anlaşmasının Usul Hukukunda Sahip Olduğu Etki

s. 244

1. Mahkemenin Yetkisi Üzerindeki Etkisi

s. 244

a. Genel Olarak

s. 244

(1) Münhasır Yetki Anlaşması / Münhasır Olmayan (Opsiyonel) Yetki Anlaşması Ayrımı

s. 246

i. Genel Olarak

s. 246

ii. Yorumlanması

s. 253

(2) Asimetrik ya da Tek Taraflı (unilateral) / Çift Taraflı (bilateral) Seçim İmkânı Tanıyan Yetki Anlaşması Ayrımı

s. 260

i. Genel Olarak

s. 260

ii. Asimetrik Yetki Anlaşmalarını Geçersiz Kılma Yönündeki Gerekçelerin İrade Serbestisi Kuralı Karşısında Değerlendirilmesi

s. 264

iii. Türk Hukukunda Asimetrik Yetki Anlaşmalarına Yaklaşım

s. 269

iv. Karşılaştırmalı Hukukta Asimetrik Yetki Anlaşmalarına Yaklaşım

s. 272

b. Münhasır Yetki Anlaşmasının Etkisi

s. 275

(1) Prorogasyon Etkisi

s. 275

(2) Derogasyon Etkisi

s. 278

i. Genel Olarak

s. 278

ii. Türk Hukukunda MÖHUK md. 47’de Yer Alan Düzenlemeler

s. 279

(a) Davanın Açıldığı Yabancı Devlet Mahkemesinin Kendisini Yetkisiz Görmesi

s. 279

(b) Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine İtiraz Edilmemesi

s. 281

c. Münhasır Olmayan Yetki Anlaşmasının Etkisi

s. 282

(1) Prorogasyon Etkisi

s. 282

(2) Derogasyon Etkisi

s. 283

i. Genel Olarak

s. 283

ii. Seçilen Mahkemede Dava Açıldıktan Sonra

s. 284

2. Taraflar Üzerindeki Etkisi

s. 286

3. Üçüncü Kişilere Etkisi

s. 287

B. Milletlerarası Yetki Anlaşmasının Maddi Hukukta Sahip Olduğu Etki

s. 291

1. Genel Olarak

s. 291

2. Milletlerarası Yetki Anlaşmasının İhlal Edilmesinin Borçlar Hukukunda Doğuracağı Etki

s. 296

a. Milletlerarası Yetki Anlaşmasının İhlal Edilmesinin Doğuracağı Haksız Fiil Kaynaklı Tazminat Sorumluluğu

s. 296

b. Milletlerarası Yetki Anlaşmasının İhlal Edilmesinden Dolayı Sözleşmesel Tazminat Sorumluluğu

s. 297

(1) Genel Olarak

s. 297

(2) Uygulanacak Hukuk

s. 302

(3) Tazminat Sorumluluğunun Doğması İçin Aranan Şartlar

s. 304

(4) Münhasır Nitelikte Olmayan Yetki Anlaşmasının ve Asimetrik Yetki Anlaşmasının Tazminat Sorumluluğu Doğurup Doğuramayacağı

s. 305

3. Tarafların Milletlerarası Yetki Anlaşmasına Riayet Etmesini Güvence Altına Almaya Yarayan Dolaylı Mekanizmalar

s. 307

a. Milletlerarası Yetki Anlaşmasının İhlal Edilmesinin Tazminat Sorumluluğu Doğuracağının Kararlaştırılması

s. 307

b. Cezai Şart Ödeneceğinin Kararlaştırılması

s. 309

Üçüncü Bölüm - Tarafların Sahip Oldukları İrade Serbestisinin Sınırlanması

s. 311

I. İrade Serbestisinin Şekil Kuralları İle Sınırlanması

s. 311

A. Genel Olarak

s. 311

B. Milletlerarası Yetki Anlaşmasının Şekline Uygulanacak Hukuk

s. 313

C. Milletlerarası Yetki Anlaşmasının Etki Doğurması Açısından Aranan Şekil Kuralları

s. 318

1. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Etki Doğurmasının Şekil Kurallarına Tâbi Kılınması

s. 318

a. Genel Olarak

s. 318

b. Geçerlilik Şekli-İspat Şekli Ayrımı ve Milletlerarası Yetki Anlaşmaları Bakımından Öngörülen Şekil Kurallarının Rolü

s. 319

c. Türk Hukuku ve Karşılaştırmalı Hukuktaki Düzenlemeler

s. 321

(1) Türk Hukuku

s. 321

i. Genel Olarak

s. 321

ii. Prorogasyon Etkili Milletlerarası Yetki Anlaşmaları Açısından HMK md. 18’deki Düzenleme

s. 321

iii. Derogasyon Etkili Milletlerarası Yetki Anlaşmaları Bakımından MÖHUK md. 47’deki Düzenleme

s. 324

(2) 2005 Tarihli La Haye Konvansiyonu

s. 327

(3) Brüksel Ibis Tüzüğü

s. 328

(4) Alman Hukuku

s. 330

(5) İsviçre Hukuku

s. 331

2. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Etki Doğurması İçin Herhangi Bir Şekil Kuralı Öngörülmeyen Sistemler

s. 332

D. Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının Şekline İlişkin Bazı Özel Durumların İncelenmesi

s. 334

1. Incorporation Yolu ile Yapılma

s. 334

2. Şirket Esas Sözleşmesinde Öngörülme

s. 335

3. Genel İşlem Şartlarında Öngörülme

s. 338

II. İrade Serbestisinin Mahkeme Bakımından Sınırlanması

s. 343

A. Genel Olarak

s. 343

B. Milletlerarası Yetki Kazandırılacak Mahkeme Bakımından Sınırlar

s. 344

1. Seçilen Mahkemenin Uyuşmazlık ile Bağlantılı Olması

s. 344

2. Seçilen Mahkemenin Belirli Olması

s. 348

a. Genel Olarak

s. 348

b. Türk Hukuku

s. 349

c. Karşılaştırmalı Hukuk

s. 355

C. Milletlerarası Yetkisi Ortadan Kaldırılacak Mahkeme Bakımından Sınırlar

s. 357

1. Milletlerarası Yetkisi Ortadan Kaldırılacak Mahkemenin Münhasır Yetkiye Sahip Olmaması

s. 357

a. Genel Olarak

s. 357

b. Türk Hukukunda Kabul Edilen Münhasır Yetki Kuralları

s. 357

c. Karşılaştırmalı Hukukta Kabul Edilen Münhasır Yetki Kuralları

s. 362

2. Milletlerarası Yetki Anlaşmasının Derogasyon Etkisini Sağlamak Amacı ile Kötü Niyetle Yapılmış Olmaması

s. 364

III. İrade Serbestisinin Konu Bakımından Sınırlanması

s. 365

A. Genel Bilgi

s. 365

B. Aile Hukuku Alanında

s. 367

1. Genel Olarak

s. 367

2. Nafakaya İlişkin Uyuşmazlıklar Bakımından AB Nafaka Tüzüğü Çerçevesinde Yetki Anlaşmaları

s. 369

3. Ebeveyn Sorumluluğuna İlişkin Uyuşmazlıklar Bakımından AB Brüksel IIa Recast Tüzüğü Çerçevesinde Yetki Anlaşmaları

s. 371

C. Miras Hukuku Alanında

s. 375

IV. İrade Serbestisinin Korunması Gereken Menfaatler Bakımından Sınırlanması

s. 377

A. Taraf Menfaatinin Korunması Amacıyla İrade Serbestisinin Sınırlanması

s. 377

1. Genel Olarak: Zayıf Konumda Bulunan Tarafın Korunması

s. 377

2. Tüketici Sözleşmeleri

s. 380

3. İş Sözleşmeleri

s. 384

4. Sigorta Sözleşmeleri

s. 386

B. Devletin Menfaatinin (Kamu Düzeninin) Korunması Amacıyla İrade Serbestisinin Sınırlanması

s. 388

1. Genel Olarak

s. 388

2. Seçilen Devlet Mahkemesinde Adil Yargılanma Hakkına Uygun Bir Yargılama Yapılamayacak Olması Nedeniyle İrade Serbestisinin Sınırlanması

s. 390

3. Milletlerarası Yetkisi Ortadan Kaldırılan Mahkemenin Kamu Düzenini Koruyucu Maddi Hukuk Kurallarının Uygulanması Amacıyla İrade Serbestisinin Sınırlanması

s. 394

C. Mahkemenin Menfaatinin Korunması Amacıyla İrade Serbestisinin Sınırlanması

s. 404

1. Genel Olarak

s. 404

2. Usul Ekonomisi İlkesi

s. 405

3. Tasarruf İlkesi ve Dava Malzemesinin Taraflarca Getirilmesi İlkesi

s. 406

a. Genel Olarak

s. 406

b. Dürüstlük Kuralına ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağına Aykırılık Oluşturması

s. 408

Sonuç ve Öneriler

s. 415

Kaynakça

s. 433

Kararlar

s. 477

Milletlerarası Usul Hukukunda Mahkemelerin Yetkisinin Belirlenmesinde Tarafların İrade Serbestisi