Onbeşinci Bölüm
PETROL PİYASASI VE REKABET HUKUKU
Teşebbüsler arası rekabet, serbest piyasa ekonomisi teorisi uyarınca ulaşılması düşünülen…
Petrol piyasasının liberalleştirilmesi çabalarının altında yatan başlıca gaye de…
15.1. 5015 Sayılı Kanun ve Rekabetçi Bir Piyasa Yapısı Oluşturma Amacı
5015 sayılı Kanun’un amacı, Kanun’un 1 inci maddesinde de belirtildiği üzere “yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan temin olunan petrolün doğrudan veya işlenerek güvenli ve ekonomik olarak rekabet ortamı içerisinde kullanıcılara sunumuna ilişkin piyasa faaliyetlerinin şeffaf, eşitlikçi ve istikrarlı biçimde sürdürülmesi için yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetlerinin düzenlenmesini sağlamaktır”.…
Rekabetçi mülahazalar, 5015 sayılı Kanun’un gerekçesinde de vurgulanmıştır. Gerekçede…
Bu çerçevede, serbest piyasa ekonomisi ilkeleri ışığında rekabetin hüküm sürdüğü…
15.2. Petrol Piyasası ve Rekabet Hukuku Uygulamaları
RKHK, ABD ve mehaz AB rekabet hukuku düzenlemelerine paralel şekilde, rekabeti sınırlayıcı…
Bu kısımda, RKHK’nda yer alan söz konusu hükümlerin petrol piyasası özelinde uygulanışı…
15.2.1. İlgili Pazar
Rekabet hukuku değerlendirmelerine kural olarak ilgili pazarın tanımlanması ile başlanır.…
Rekabet Kurulu, 2008 yılında çıkarmış olduğu İlgili Pazarın Tanımlanmasına İlişkin…
15.2.1.1. Ürün Pazarı
İlgili ürün pazarı, alıcı açısından ürün özellikleri, fiyatları ve kullanım amaçları…
Rekabet Kurulu, rafinaj ile dağıtım pazarlarını ayrı pazarlar olarak kabul etmektedir.…
“Rafineriden çıkacak olan nihai ürünlerin miktarları ve çeşitleri, rafinerinin sahip olduğu ünitelere ve teknolojik özelliklerine bağlıdır. Rafinerinin mevcut teknolojik yapısında yenilik yapmanın hem yüksek bir maliyet oluşturması, hem de uzun bir zaman alması sebebiyle, rafinaj işlemine girdi olarak kullanılan ham petrolden çıkacak hangi çeşit petrol ürününün ne miktarda üretileceği daha baştan bellidir ve sabittir. Bir petrol ürününden daha fazla üretebilmek için daha fazla ham petrolü girdi olarak kullanmak, dolayısıyla diğer petrol ürünlerinden de daha fazla üretmek gerekir. Başka bir deyişle, rafineride üretilen petrol ürünlerinin, üretim miktarları birbirine bağlı olan “joint product”lar (“bağlı ürünler”) olduğu söylenebilir. Bir rafineriden çıkan ürünlerin hepsinin üretimleri birbirine bağlı olduğu için bu ürünlerin tek bir ürün pazarının içinde oldukları, dolayısıyla bir rafinerinin etkili olduğu ilgili ürün pazarının, o rafineride üretilen bütün petrol ürünleri olduğu görülmektedir.”…
Rafine edilmiş ürünlerin dağıtımı faaliyetleri açısından ise Rekabet Kurulu, 2008…
Dağıtım pazarına ilişkin bu genel ayrım ile birlikte daha küçük ürün pazarlarının…
“Perakende satışların akaryakıt istasyonlarında yapılması, büyük müşterilere satışların ise çok farklı yöntemler ve dağıtım kanalları aracılığı ile gerçekleştirilmesi nedeniyle, akaryakıt ürünleri dağıtımı büyük müşterilere yapılan satışlar ve perakende satışlar şeklinde iki pazara ayrılmıştır.…
Motorin, fuel-oil, LPG vb. akaryakıt ürünlerinin büyük müşterilere yapılan satışları açısından ürünlerin, fabrikalar, termik santraller, ısınma amacıyla konutlar ve ticari amaçlı kamyon filoları gibi farklı müşteri gruplarının olduğu, bu ürünler arasında talep ikamesinin bulunmadığı, ayrıca bu ürünlerin dağıtım kanallarındaki farklılık nedeniyle arz yönünden de tam bir ikamenin olmadığı anlaşılmıştır. Bu çerçevede, akaryakıtın toptan satışlarında, akaryakıt ürünlerinin her biri ayrı ürün pazarları olarak alınmıştır.”…
Rekabet Kurulu, Tüpraş 2014 kararında ise, petrol ürünlerini genel olarak “beyaz ürünler” ve “siyah ürünler” olmak üzere ikiye ayırmıştır. Buna göre, benzin, motorin, gaz yağı ve jet yakıtı gibi motorlu taşıtlarda kullanılan ürünler beyaz ürün; fuel oil, kalorifer yakıtı, asfalt gibi ısınma ve izolasyon amacıyla kullanılan ürünler ise siyah ürün kabul edilmiştir. Bu kapsamda, Kurul, ilgili ürün pazarlarını “kurşunsuz benzin toptan satışı”, “motorin toptan satışı”, ve “siyah akaryakıt ürünlerinin toptan satışı” olarak belirlenmiştir.…
15.2.1.2. Coğrafi Pazar
İlgili Pazarın Tanımlanmasına İlişkin Kılavuz’da, birleşme ve devralmaların kontrolüne…
Rekabet Kurulu, rafinaj hizmetleri açısından, rafine edilmiş ürünlerin dağıtımı ve…
“TÜPRAŞ-İzmit, Aliağa, Kırıkkale, Batman ve ATAŞ-Mersin olmak üzere beş ana rafineriden ya da ithalat yoluyla elde edilen ürünün depolarda saklandıktan sonra ülke genelinde bayilere taşınabiliyor olması ve Devlet tarafından belirlenen dağıtım firmaları/bayi kar marjlarının Türkiye’deki herhangi bir rafineriden bir bayinin ürün alamaması durumunda, en az ikinci bir rafineriden ikmal yapabilmesine olanak sağlayacak şekilde taşıma maliyetlerinin (navlunların) üstünde olması nedeniyle gerek rafinaj, gerekse dağıtıma ilişkin ürün pazarlarında ilgili coğrafi pazar Türkiye Cumhuriyeti sınırları olarak belirlenmiştir.…
EN
TR
