OLAY
Selim ile Ömer, Muğla’nın Fethiye ilçesinde komşu taşınmaz malikleridir. Kendi arazisinden…
(Aşağıdaki sorularda yer alan ihtimalleri birbirinden bağımsız olarak değerlendi…
SORULAR/CEVAPLAR
1) Bahsi geçen sözleşmede Ömer’e geçidi her ay iki kere temizleme yükümlülüğü getirilmiş olsa bu hüküm geçerli olur muydu? Ömer’in bu taşınmazın mülkiyetini üçüncü kişilere devretme ihtimalini de ayrıca dikkate alarak cevaplayınız.
Geçit irtifakı eşyaya bağlı irtifaklardandır. İrtifak haklarında yüklü taşınmaz malikine yalnızca katlanma (olumlu) ya da kaçınma (olumsuz) yükümlülüğü yüklenebilir, yapma yükümlülüğü yüklenemez. Buna karşılık somut olaydaki borç, yan borç niteliğindedir. Yüklü taşınmaz malikine yan borç niteliğinde bir borç yüklenmesi mümkündür. Bu yan borç da yine bir eşyaya bağlı borç niteliğinde olacak ve yüklü taşınmazı sonradan devralanlar bu borcu yerine getirmekle yükümlü olacaklardır.
2) Üç yıl sonra Selim’in evinin önünde belediye kararıyla yapılan bir çalışmayla ana yola çıkmak mümkün hale gelmiştir. Bu durumda, izlenecek hukuki yolu ilgili MK maddesini de yazarak açıklayınız.
MK 785 uyarınca lehine irtifak kurulan taşınmaz için bu hakkın sağladığı hiçbir yarar kalmamışsa, yüklü taşınmazın maliki bu hakkın terkinini isteyebilir. Somut olayda, yapılan yol çalışmasıyla Selim’in arazisinden de yola çıkılabilmesi mümkün hale gelmiştir. Bunun sonucunda Selim lehine kurulan geçit irtifakının yüklü taşınmaz maliki olan Ömer’in terkin talebinde bulunması gerekir.
3) Komşu taşınmaz malikleri Selim ile Ömer arasındaki arkadaşlık ilişkisi zamanla kuvvetlenmiştir. Bunun üzerine taraflar arasında yeni bir sözleşme yapılmış ve Selim lehine Ömer’in taşınmazındaki zeytin ağaçlarından yararlanması amacıyla bir intifa hakkı tesis edilmiştir. İki yıl sonra Selim’in hayatını kaybettiği sırada, Ömer’in arazisindeki ağaçlarda olgunlaşmış ancak toplanmamış yaklaşık 1 ton zeytin bulunmaktadır. Bu durumda bu zeytinlerin mülkiyeti kime ait olacaktır?
İntifa hakkı kişiye sıkı surette bağlı nitelikte bir irtifak hakkıdır. Mirasçılara geçmez, devredilemez. Düzenli irtifaklardandır. Buna bağlı olarak hak sahibinin ölümü, hakkın sona ermesi sonucunu doğurur. Olgunlaşma ve ürünlerin elde edilmesi intifa hakkının süresine denk geliyorsa, bunlar intifa hakkı sahibine ait olur. İntifa hakkı sona erdikten sonra olgunlaşan ürünler malike ait olur. İntifa hakkı sahibi o ürünlere emek vermişse bile intifa hakkı sahibi bir hak iddia edemez, sadece bu ürünler için emek ve masrafı karşılığında makul bir karşılık isteyebilir. Olgunlaşmış ama devşirilmemiş ürünler varsa ve intifa hakkı bundan sonra sona ermişse, devşirilme anı malikin zilyetliğine denk gelse de, bunların mülkiyeti intifa hakkı sahibine ait olur. Bu durumda Selim’in mirasçıları Ömer’e karşı bir alacak hakkına sahip olacaktır.
OLAYIN DEVAMI
Ömer, Fethiye’deki arazisi üzerinde bir üniversite binası inşa etmeye karar verir. Ömer, inşaat hazırlıklarına başladıktan sonra inşaat masraflarının düşündüğünden pahalıya patlayacağını fark eder ve kredi almaya karar verir. Bunun için çeşitli bankalardan kredi kullanmaya karar verir. Ömer, taşınmazı üzerinde 08.02.2016 tarihinde her biri eşit değerde dört derece oluşturmuştur. Sonrasında ise X bankası lehine 10.2.2016 tarihinde ilk derecede 300.000 USD, 10.3.2017 tarihinde Y bankası lehine ikinci derecede 400.000 TL, son olarak da 10.4.2018 tarihinde Z bankası lehine üçüncü derecede 500.000 TL değerinde bir anapara ipoteği tesis etmiştir. Ömer ile Z bankası arasında bir de boş dereceye ilerleme sözleşmesi yapılmıştır.
Bir süre sonra Ömer, Y Bankası’na olan borcunu ödemiş ve ikinci derecede bu kez Q…
4) Z bankasının alacağını temellük eden Güven Bank, Z Bankası ile A arasında akdedilen boş dereceye ilerleme sözleşmesinden yararlanabilir mi? Güven Bank’ın kime karşı nasıl bir hukuki yola başvurmasını önerirsiniz?
Bizim hukukumuzda ilerleme değil sabit derece sistemi kabul edilmiştir. Buna karşılık, ipotekli alacaklı ile malik arasında bir boş dereceye ilerleme sözleşmesi yapılarak, önceki derecelerdeki ipoteklerin terkin edilmesi halinde, ipotekli alacaklıya boş derecelere ilerleme hakkı tanınması mümkündür. Boş dereceye ilerleme hakkı bir derece ile sınırlanabileceği gibi sınırsız olacak şekilde de yapılabilir.
İpotek hakkı feri haklardandır. Bunun sonucu olarak, alacağı devralan kişi başka bir işleme gerek kalmaksızın kendiliğinden ipotek hakkına da sahip olur.
Yeni ipotekli alacaklının boş dereceye ilerleme hakkından yararlanabilmesi bu sözleşmeden doğan hakkın şerh edilmiş olmasına bağlıdır. Bu şerh, kişisel hakkın şerhi niteliğindedir. Kanunda şerh edilebileceği öngörülmüştür. Şerh edilebilmesi için ayrı bir şerh anlaşmasına ihtiyaç vardır. Kişisel hakların şerhinin iki etkisi olan eşyaya bağlı borç etkisi ve munzam etkisi gündeme gelir. Burada şerhin munzam etkisi sayesinde Güven Bank’ın Q Bank lehine kurulan ipotek hakkının terkinini talep etmesi mümkün olacaktır. Somut olayda şerh anlaşması ve şerh yapılmamışsa Güven Bank yalnızca Z’ye karşı sözleşmesel tazminat talep etme imkanına sahip olacaktır.
EN
TR
