İnşa Halindeki Gemilere Mahsus Sicile Kayıta İlişkin Genelge (2006/1 Sayılı Genelge)

Gelinen süreçte, Gümrük Müsteşarlığının 07/05/2004 - 012928 sayılı yazısında yer alan “serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine tabi olarak ithal edilmeyen, fakat serbest bölgede bulunan gemilerin sicile kaydedilemeyecekleri” yönündeki görüşleri ile Dış Ticaret Müsteşarlığının 04/03/2004 tarihli ve 12519 sayılı yazısında belirtilen “serbest bölgelerin ayrı birer ülke olarak kabul edilmemesi ve esasında buralarda üretilen malların ülkede uygulanmakta olan menşe kurallarından farklı kurallara tabi tutulmaması nedeniyle serbest bölgelerde inşa edilen gemilerin sicile tescil edilmelerinde bir sakınca bulunmadığı” yönündeki görüşlerinin yanı sıra hali hazırda bazı gemi sicillerinde bu nitelikteki gemilerin sicile kaydedilmiş ve kayıtlarının devam ediyor olması, bu gemi/yapıların sicilden terkini yolunda mahkemelerce verilmiş her hangi bir karara rastlanılamamış olması, konuya ilişkin olarak sicil memurluklarımızda devam eden yorum ve anlayış farklılıkları dolayısıyla devam eden tereddütlerin giderilmesi ve bir çözüme bağlanabilmesi amacıyla meselenin yeniden ve daha geniş bir çerçeve içinde değerlendirilmesinde zaruret görülmüştür.

Konuya ilişkin olarak Türk Ticaret Kanunu Komisyon çalışmalarında görev alarak önemli çalışmaları bulunan Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Deniz Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Hakan KARAN ile İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Deniz Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Kerim ATAMER’in görüşlerine başvurulmuş olup adı geçenlerden alınan görüş yazılarında özetle;

Konunun 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği, Serbest Bölgeler Kanununun 6 ncı maddesine göre serbest bölgelerin gümrük hattı dışında sayıldığı, 12 nci maddesinde de uygulanmayacak hükümlerin açıkça sayıldığı, söz konusu Kanunun gümrük mevzuatı yönünden istisnai bir düzenleme getirdiğinden dar yorumlanması ve ancak açıkça düzenlediği hususlarda uygulanması gerektiği, bu itibarla serbest bölgelerin T.C. Devleti ülkesinin bir parçası olarak gümrük uygulamaları ve 12 nci maddede belirtilen mevzuat dışında diğer Türk mevzuatının hükümlerine tabi olacağı, Kanunun 12 nci maddesinde Türk Ticaret Kanununun yer almadığı, dolayısıyla, serbest bölgelerde inşa olunan gemilere Türk Ticaret Kanununun uygulanmasının gerektiği, Türk Ticaret Kanununun 858 ve takip eden maddelerine göre mahsus sicile tescil bakımından yapının Türk veya yabancı kişilerin mülkiyetinde olması arasında bir fark gözetilmediği, mahsus sicile Türk Ticaret Kanununun 840 ve 822/2-3 üncü maddelerinin uygulanacağı, aksi bir uygulamanın, yani mahsus sicile kayıt bakımından Türk veya yabancılara ait yapılar arasında herhangi bir ayrım gözetmenin, Türk Ticaret Kanununun amacına aykırı olacağı gibi, Türk tersanelerinde yabancı sermaye ile gemi yapımının hukuken imkansız hale getireceği belirtilmiştir.

Diğer yandan, Dış Ticaret Müsteşarlığı Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğünün yukarıda zikrolunan yazısında; Serbest Bölgeler Kanununun 6 ncı maddesine göre serbest bölgelerin gümrük bölgesi dışında sayılmasının, bir üçüncü ülke olarak kabulü anlamına gelmediği, zira bu yerlerde aynı maddenin ikinci fıkrası hükmü gereği münhasıran gümrük ve kambiyo mükelleflerine dair mevzuat hükümlerinin uygulanmadığı, üretilen malların ülkede uygulanmakta olan menşe kurallarından farklı kurallara tabi tutulmadığı belirtilmektedir.

Bilindiği üzere, Türk Ticaret Kanununun 822/2-3 üncü maddesinde bayrak, gemi sicili ve inşa halinde gemiler üzerindeki haklara müteallik hükümlerin yabancı bir devlet veya onun tebaası hesabına Türkiye’de inşa olunan gemilere dahi uygulanabileceği,

858/2 inci maddesinde yapının inşaat yerinin tabi olduğu sicil memurluğunca tescil olunacağı, mahsus sicil hakkında TTK’nun 839 ve 842 inci maddeleri hükümlerinin tatbik olunacağı belirtilmiştir.

Türk Ticaret Kanununun zikredilen hükümleri karşısında inşa halinde gemilere mahsus sicillere kaydolacak gemilerin mutlak surette Türk vatandaşlarına ait olmasının gerekmediği, yabancı bir devlet veya onun vatandaşına ait gemiler için de tescilin mümkün olacağı açıkça görülmektedir.

Diğer yandan, 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun 6 ıncı maddesinde serbest bölgelerin gümrük hattı dışında sayıldıkları, bu bölgelerde vergi, resim, harç, gümrük ve kambiyo mükellefiyetlerine dair mevzuat hükümlerinin uygulanmayacağı,