Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı İdari Teşkilatı Kanunu (6253) - Genel Gerekçe

TBMM Genel Sekreterliğinin kuruluş, görev ve çalışma usul ve esaslarını düzenleyen 2919 sayılı Kanun, ara rejimin bir ürünü olarak 13/10/1983 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanun 1983 yılında yürürlüğe girdiğinde 100 yıldan fazla idari teşkilat tecrübesine sahip olan ve kendi geleneklerini oluşturmuş olan TBMM Genel Sekreterliğine, bakanlıklardaki yapı örnek alınmak suretiyle yeni bir hiyerarşik kademe olarak daire başkanlığı ilave edilmiştir. Belirtilen tarihe kadar, İdari Teşkilatta asıl icracı birim olarak müdürlükler ile bunlar arasındaki koordinasyonu sağlayan genel sekreter yardımcılıklarından oluşan basit bir yapı bulunmaktaydı. 2919 sayılı Kanun, bu yapıya daire başkanlığını ilave ederek hiyerarşik kademe sayısını artırmıştır. Bununla birlikte, yaklaşık 30 yıldır tecrübe edilen daire başkanlığına dayalı örgütlenme modeli, süreçleri uzatmaktan ve gereksiz bir ara kademe oluşturmaktan öteye geçememiş, genel sekreter yardımcılıkları da benzer bir işlev üstlendiklerinden daire başkanlıkları TBMM'nin kendine has örgütlenmesi içinde kendisinden beklenen koordinasyon işlevini yeterince yerine getirememiştir.

2919 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden bu yana gerek dünyada gerekse Türkiye'de önemli değişimler gerçekleşmiştir. Bu değişimler çerçevesinde TBMM Genel Sekreterliğinin yeniden yapılandırılması amacıyla bazı kapsamlı çalışmalar da yapılmıştır. Bunlardan birincisi, 1990 yılında Bilkent Üniversitesinden bir grup akademisyene yaptırılan Türkiye Büyük Millet Meclisi İdari Teşkilatını Değerlendirme ve Geliştirme Projesi'dir. Bir diğeri de 2004-2005 yıllarında TODAİE öğretim üyeleri ile TBMM personelinden oluşan bir çalışma grubunun hazırlamış olduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreterliği Yeniden Yapılanma ve Norm Kadro Araştırma Projesi’dir. Söz konusu projeler tamamlanmış ancak uygulama imkânı bulamamıştır. Yukarıda ifade edilen sorunlar TODAİE'nin danışmanlığında yapılan mezkûr çalışmada da belirtilmiş, TBMM Genel Sekreterliği 2010-2014 Stratejik Planında da hiyerarşik kademelerin azaltılmasının hizmet üretimini hızlandıracağı vurgulanmıştır.

Bu iki çalışmanın dışında da kurum içinde sürekli olarak TBMM'nin ve milletvekillerinin ihtiyaçlarının saptanması ve teşkilatın günün ihtiyaçlarına göre yeniden yapılandırılması çerçevesinde çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar neticesindeki tespitlere göre değişik zamanlarda 2919 sayılı Kanunda bazı değişiklikler yapılmıştır. Ancak bu değişiklikler aşağıda belirtilen bazı sorunları da beraberinde getirmiştir:

a) Değişiklikler sadece bir ya da birkaç sorunu çözmeye odaklı oldukları için bütüncül bir felsefe ve yaklaşım ortaya koyamamıştır.

b) Kısmi değişiklikler zamanla 2919 sayılı Kanunun, dolayısıyla da Kurumun teşkilat yapısının bütünlüğünü ve uyumunu da bozmuş ve Kurum içinde tek elden yapılabilecek bazı hizmetler birkaç müdürlük tarafından yerine getirilir hâle gelmiştir.

c) Değişiklikler mevcut Teşkilat Kanununun özünde var olan temel bazı sorunları tespit etmekte ve çözüm üretmekte yetersiz kalmıştır.

Yasama meclisleri rutin olmayan ve kendilerine has çalışma yöntemlerinden dolayı, diğer kamu kurumlarından çok daha etkin, hızlı ve esnek idari teşkilatlara sahip olmak durumundadırlar. Bu gerçek, gelişmiş Batı demokrasilerinde köklü ve oturmuş geleneklere sahip yasama meclislerine bakıldığında açıkça görülmektedir. Ülkemize yakın nüfusa ve milletvekili sayısına sahip Avrupa ülkelerine bakıldığında, TBMM idari teşkilatından oldukça küçük idari yapılara sahip oldukları görülmektedir. Örneğin; İngiltere'de Avam Kamarasında 1.750, Almanya Federal Meclisinde 2.400, İtalya Temsilciler Meclisinde 1.900, Fransa Ulusal Meclisinde 1.300, İspanya Temsilciler Meclisinde 300 civarında personel çalışmaktadır. Bu küçüklük sadece personel sayısında değil aynı zamanda hiyerarşik kademe ve idari birim sayısında da görülmektedir. Yine birkaç örnek vermek gerekirse, Fransa ve İngiltere parlamentolarında (Başkan hariç) en üstten en alta iki, İtalya, Yunanistan ve İspanya'da üç, Almanya'da dört hiyerarşik kademe bulunmaktadır.

Genel Sekreterlik Teşkilatının kuruluşunda öngörülen kimi birimler zamanla kuruluş amaç ve görevlerinin gerçekleştirilmesindeki işlevlerini yitirmiş, ikincil nitelikteki bazı işleri üstlenerek varlıklarını sürdürebilmek eğiliminde olmuştur. Zaman içerisinde ihtiyaçlardan doğan yeni birimler ile önceki birimler arasındaki görevsel çakışmalar hizmette birlik ve bütünlük ilkesini zedelemiştir. Genel Sekreterlik yapılanmasında örgütlenmenin belli ölçütlere dayandırılmamış olması farklı şekilde adlandırılan örgütlenmenin ortaya çıkmasına ve yapısal standardizasyonun bozulmasına neden olmuştur. Bu sorunların çözümü amacıyla Genel Sekreterlik yapılanmasında özellikle yasama ve denetim faaliyetlerine doğrudan destek sunmayan lojistik birimler açısından görevsel eş güdümü sağlamak ve görev çakışmalarını ortadan kaldırmak amacıyla bazı birimlerin birleştirilmesi, işlevsiz kalan birimlerin kapatılması bir gereklilik olarak ortaya çıkmıştır. Yeni kamu mali yönetimi anlayışı çerçevesinde kaynak israfının önlenmesi, hizmetlerin verimli, etkin ve süratli bir şekilde yerine getirilmesi amacıyla bazı hizmetlerin hizmet satın alma yoluyla temin edilmeye başlanması dış kaynak kullanımına dayalı hizmet üreten müdürlüklerin iş ve işlevleri ile çalışan sayısında da azalmayı gerektirmektedir. Dolayısıyla bu birimlerin de görev alanları ile ilgili müdürlükler altında birleştirilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca mevcut durumda Milli Saraylar Dairesi Başkanlığının yapısı da karmaşık bir hâl almış, hem birim hem de yönetim görevlerinde aşırı bir çeşitlenme ortaya çıkmış ve Daire Başkanlığı yönetilemez bir duruma gelmiştir. Teklif ile bu Daire Başkanlığının da kaldırılması ve yönetimi altındaki birimlerin son derece sadeleştirilerek verimli, etkin ve hızlı çalışacak bir yapıya büründürülerek bir genel sekreter yardımcısına bağlanması öngörülmektedir.