7129 Bankalar Kanunu (mülga)

I- İlk Hükümler

Kanunun şümulü

Türkiyede kurulmuş ve kurulacak bankalar ile yabancı memleketlerde teşekkül etmiş olup da Türkiye’de şube açmak suretiyle faaliyette bulunan veya bundan sonra Türkiye’de şube açarak faaliyete geçecek olan bankalar bu kanun hükümlerine tabidir.

Bu kanunda sarahat olmıyan ahvalde umumi hükümler tatbik olunur.

Hususi kanunlarla kurulmuş bankalara ait hükümler mahfuzdur.

Tarifler

Bu kanunun tatbikatında, aşağıdaki tâbirlerin ifade ettikleri mânalar karşılarında gösterilmiştir.

1. Millî Banka: Türk kanunlarına göre teşekkül etmiş ve sermayesi Türk parası olarak konulmuş ve sermayesinin ekseriyeti ve idare ve murakabesi Türklere ait olan bankalara millî banka denir.

2. Şube veya banka şubesi: Ayrıca tasrihe lüzum kalmaksızın bankaların şube, ajans ve banka muamelâtı ile iştigal eden sabit veya seyyar büroları gibi her türlü mahallî teşkilâtını ifade eder.

3. Ödenmiş veya Türkiye’ye tahsis edilmiş sermaye: Bankanın, muayyen bir hesap devresi sonunda fiilen ödenmiş veya Türkiye’ye tahsis ve tediye edilmiş sermayesinden bilânçoda görülen ve ihtiyatlarla karşılanamıyan zarar düşüldükten sonra kalan bakıyedir.

4. İhtiyat akçeleri: Bu kanunun 35 inci maddesine, bankaların kendi statülerine ve Türk Ticaret Kanununun 466 ve 467 nci maddelerine göre ayrılan ihtiyatlar yekûnundan, mevcut ise, zararların mahsubu sonunda elde edilen bakıyedir.

II- Kuruluş

Bankaların kuruluşları

Bankaların anonim şirket şeklinde kurulmaları şarttır. Türkiye’de banka muameleleri yapacak yabancı bankaların, tâbiiyetlerini taşıdıkları memleket kanunlarına göre anonim şirket veya muadili bir statüye sahip olmaları lâzımdır. Bu kanunun neşri tarihinde mevcut millî bankalarla halen Türkiye’de şubesi bulunan yabancı bankalar, hususi kanunlarına göre teşkil olunan veya sermayesinin tamamı yabancı bir Devlete ait bankalar ve İstanbul Emniyet Sandığı bu hükümden müstesnadır.

Hisse senedi ve ortaklar

Bankacılıkla uğraşmak amacıyla kurulmuş ve kurulacak Anonim Ortaklıklarda;

1. Hisse senetlerinin nakit karşılığında çıkarılması ve tamamının ada yazılı olması,

2. Hisse senetlerinin itibari değerlerinin 10 bin lirayı geçmemesi,

3. Bütün hisse senetlerinin menkul kıymetler borsasına kote edilmesi,

4. Ortak sayısının yüzden az olmaması,

5. Çalışanların çoğunluğunun yararlandığı yardım ve sosyal güvenlik vakıfları, dernekleri ve sandıkları ile sendikalara ait sermaye payları toplamının % 40 dan; diğer ortakların herbirine ait sermaye payının (ana, baba, kardeş, eş ve çocuklar ile bunların sermayesinin çoğunluğuna tek başına ya da birlikte sahip oldukları ortaklıklara ait paylar bir tek kişiye ait sayılır) % 30 dan fazla olmaması,

zorunludur.

Kamu İktisadi Teşebbüsü durumunda olan ya da sermayesinin çoğunluğuna kamu kurumlarının sahip olduğu bankalar için 4 ve 5 nci bent hükümleri uygulanmaz.

Ortak sayısının yüzden aşağı düşmesine ve 5 nci bentde yazılı sınırların aşılmasına yol açan işlemler pay defterine kaydolunmaz.

Belirlenen süre sonunda ada yazılı duruma getirilemeyen hamiline yazılı eski hisse senetleri ile yasal sınırlar üzerinde sermaye payı sahipleri bu maddenin 1 inci ve 5 inci fıkralarındaki koşullar yerine getirilinceye kadar temettü hariç ortaklık haklarından yararlanamazlar.

Bu maddenin 5 inci bendindeki oranların aşılması halinde;

a) Pay sahiplerince sermaye artırımı dolayısiyle ortaya çıkabilecek rüçhan hakları kullanılmaz,

b) Yeni pay senedi satın alınmaz,

Yukardaki hükümlere aykırı işlemler geçersizdir.

Müessislerin şahsi durumları

7 nci madde mucibince mezuniyet istihsali için yapılacak müracaat evrakına şirket müessislerinin, Maliye ve Ticaret Vekâletlerince hazırlanmış bir numuneye uygun şekilde ve noter huzurunda tanzim ve imza edecekleri birer beyanname eklemeleri mecburidir.

Bu beyannamelere, müessislerin:

1- İsimleri ve ikametgâhları;

2- Müracaat tarihine kadar hangi işlerle ve ne müddet meşgul oldukları;

3- Son beş sene içindeki yıllık gelirleri;

4- Mahkûmiyetleri bulunup bulunmadığı, varsa hangi suçlardan tevellüt ettiği ve cezaların nev’i ve miktarları;

5- Ticari ihtilâflardan dolayı şahsan ve idaresi ile mükellef bulundukları şirketlerin tazminat ödemeye mahkûm edilip edilmedikleri, edilmişlerse miktarları;

6- Nama ve hâmiline muharrer hisse senetlerinden satınalmayı deruhde edecekleri miktarlar;

İle Maliye ve Ticaret Vekâletlerince lüzum görülecek diğer malûmat dercedilir.

En az sermaye

Türkiye’de kurulan bankaların ödenmiş sermayeleri ile yedek akçeleri ve yabancı ülkelerde kurulmuş olup Türkiye’de şube açarak çalışan bankaların Türkiye’ye ayırdıkları sermaye ve yedek akçeleri toplamı 25 milyon liradan az olamaz.

Bankaların merkez şubesi dışında açılmış ve açılacak her şubesi için ayrıca;

1. Nüfusu 1 milyondan fazla olan kentlerde 5 milyon lira,

2. Nüfusu 500 binden fazla 1 milyondan az olan kentlerde 3 milyon lira,

3. Nüfusu 50 binden fazla 500 binden az olan kentlerde 1 milyon lira,

4. Nüfusu 50 binden az olan kentlerde 500 bin lira sermaye ayırmaları,

zorunludur.

Bankalar, genel nüfus sayımlarından sonra geçici sonuçların Devlet İstatistik Enstitüsünce yayımlanmasını izleyen bir yıl içinde en az sermaye tutarlarını bu madde hükümlerine göre ayarlamak zorundadırlar.

Başka yerde şubesi bulunmayan ve nüfusu 250 binden az olan kentlerdeki bankalar için bu maddedeki en az sermaye tutarları aranmaz.

Ödenmiş sermaye ve yedek akçelerin tutarı 100 milyon liradan az olan bankalar için yukarıdaki tutarlar % 50 oranında uygulanır.

Bu maddede yazılı en az sermaye tutarları, Ticaret Bakanlığının olumlu görüşü alınarak Maliye Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından üç katma kadar aktarılabilir.

İstanbul Emniyet Sandığı için bu madde hükümleri uygulanmaz.

Mezuniyet istihsali

Banka muameleleri yapmak üzere teşekkül edecek anonim şirketlerin müessisleri Maliye ve Ticaret Vekâletlerinin müşterek teklifleri ile İcra Vekilleri Heyetinden mezuniyet istihsal etmeye mecburdurlar.

Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş bir anonim şirketin sonradan banka statüsünü iktisap ve banka muameleleri yapabilmesi İcra Vekilleri Heyetinden yukarıdaki fıkra hükümlerine göre ayrıca mezuniyet istihsaline bağlıdır.

Bir bankanın teşekkülüne mezuniyet verilebilmesi için, yapılacak tetkikat ve tahkikat sonunda şirket statüsünün bu kanun hükümlerine uygun olduğunun ve müessislerin muhilli haysiyet ve namus bir cürümden dolayı mahkûmiyetleri bulunmadığının tesbit edilmiş olması lâzımdır.

Bankalar, statülerinde yapacakları tadilât için Ticaret Vekâletinden mezuniyet istihsal etmeye mecburdurlar.

Ticaret Vekâleti mezkûr mezuniyeti vermeden önce Maliye Vekâletinin muvafakatini alır.

Türkiye'de şube açmak istiyen yabancı bankalar

Türkiye'de şube açacak yabancı bankalar, teessüslerinden evvel, Maliye ve Ticaret Vekâletlerinin müşterek teklifleri üzerine İcra Vekilleri Heyetinden mezuniyet istihsaline mecburdurlar.

Bu mezuniyetin verilebilmesi için, İcra Vekilleri Heyetince lüzum görülecek hususi şartlardan başka yabancı bankanın statüsünün bu kanuna aykırı hükümler ihtiva etmemesi ve bankanın müesses bulunduğu memlekette mer’i mevzuata aykırı hareketlerden dolayı mevduat kabul veya bankacılık muameleleri ile iştigalden menedilmemiş olması şarttır.

Verilen mezuniyetin iptali veya mezuniyet almamış olanların banka ve benzeri kelimeleri kullanmaları memnuiyeti

Kuruluşu için mezuniyet verilen bankalarla, Türkiye’de şube açmak üzere mezuniyet istihsal eden yabancı bankalardan, mezuniyet itası tarihinden itibaren bir sene içinde faaliyete geçmiyen veya her hangi bir şekilde faaliyetlerine fasılasız olarak en az bir sene müddetle ara veren bankaların bu mezuniyetleri, Maliye Vekâletinin teklifi üzerine İcra Vekilleri Heyetince iptal olunur.

7 ve 8 inci maddelerde yazılı mezuniyeti almamış olanlarla yukardaki fıkra mucibince mezuniyeti iptal edilmiş bulunanlar, banka muameleleri yapamıyacakları, ticaret unvanlarında veya ilân ve reklâmlarında banka kelimesini kullanamıyacakları gibi; ticari unvanlarında banka muameleleri ile iştigal ettikleri intibaını yaratacak hiçbir kelime veya tâbiri de kullanamazlar.

Şubeler için mezuniyet istihsali ve faaliyetleri tatil edilen şubeler hakkında malûmat verme mükellefiyeti

Türkiye'de kurulmuş veya kurulacak bankalarla yabancı memleketlerde teşekkül edip Türkiye'de şube açmak suretiyle faaliyette bulunan ve bulunacak olan bankaların, bu kanunun neşrinden sonra açacakları her şube için Maliye Vekâletinden müsaade almaları mecburidir.

Bu müsaade Ticaret Vekâletinin muvafakatı alındıktan sonra verilir.

Şubelerinden bir veya bir kaçının faaliyetini tatil veya tasfiye etmek istiyen bankalar, keyfiyeti bu husustaki kararın alındığı tarihten itibaren en geç 15 gün içinde Maliye ve Ticaret Vekâletlerine bildirmeye mecburdurlar.

T.C. Merkez Bankası müstesna olmak üzere, hususi kanunla kurulmuş bankalar da bu madde hükümlerine tabidirler.

Banka veya banka şubelerinin açılması şartları

Bir veya müteaddit bankanın veya banka şubesinin müesses bulunduğu bir şehir veya kasabada yeniden banka veya banka şubesi açmak talebinde bulunanlar, o mahaldeki iktisadi faaliyetlerin veya o mahalle olan muamele ve münasebetlerinin yeni bir banka veya banka şubesi açılmasına ihtiyaç göstermesi sebeplerini etraflı bir şekilde izah eden rapor ve vesikaları müracaat evrakı meyanına rapdetmekle mükelleftirler.

Maliye Vekâletince; o mahalde yeni bir banka veya banka şubesi açılmasında bir mahzur bulunup bulunmadığı hususunda, lüzum görüldüğü takdirde, bankalar yeminli murakıpları veya vazifelendirilecek diğer uzuvlar vasıtasiyle mahallinde gereken tetkikat yaptırıldıktan sonra bu mevzuda tanzim edilecek raporlar ile alâkalı bankanın müracaatına mesnet teşkil eden vesaik, Ticaret Vekâleti ile Bankalar Birliğine gönderilerek mütalâaları alınır.

İcra kılınan tetkikat ve alınan mütalâalar neticesinde bahis mevzuu mahalde yeni bir banka veya banka şubesi açılmasının mahzurlu olduğu neticesine varıldığı takdirde, keyfiyet Maliye Vekâletince İcra Vekilleri Heyetine arz olunur.

İcra Vekilleri Heyetince de aynı mahzur vârit görüldüğü takdirde bir sene müddetle o mahalde banka veya banka şubesi açılmak üzere yeni talepler kabul edilmez.

Teessüsten sonra verilecek beyannameler

İcra Vekilleri Heyetinden mezuniyet alındıktan ve Türk Ticaret Kanunu hükümlerine uygun şekilde Ticaret Mahkemesince kuruluşu tasdik ve ticaret siciline tescil ve ilân edildikten sonra bankalar, Maliye ve Ticaret Vekâletlerine birer beyanname vererek bankacılık muamelelerine ve mevduat kabulüne başlamak üzere ayrıca müsaade talep etmeye mecburdurlar.

Bunlardan:

A) Türk kanunlarına göre kurulan bankaların beyannamelerinde;

1. Bankanın unvanı ve kuruluş tarihi,

2. Türkiye ve yabancı memleketlerdeki merkez ve şubelerinin bulundukları mahallerin isimleri,

3. Sermayesi miktariyle bunun ne kadarının tediye edilmiş ve ne kadarının henüz tediye edilmemiş bulunduğu,

4. Varsa muhtelif nevi ihtiyat akçelerinin miktarları,

5. İştigal edecekleri muamele nevileri,

gösterilir.

Bu beyannameye bankanın teşekkülüne ait vesikaların musaddak suretleri ile tesis bilânçosu bağlanır.

B) Yabancı memleketlerde teşekkül etmiş olup da Türkiye’de şube açarak faaliyete geçecek olan bankalar da beyannamelerinde:

1. Bankanın unvanı ile hangi memleket kanunlarına göre teşekkül ettiğini ve merkezin bulunduğu mahalli,

2. Türkiye dâhilindeki şubelerinin bulundukları mahallerle bunların açılma tarihlerini,

3. Türkiye’deki şubelerine bu kanun mucibince fiilen tahsis ettikleri tediye edilmiş sermaye ve varsa ihtiyat akçesi miktarlarını,

4. İştigal ettikleri muamele nevilerini,

5. Bankanın hangi tarihte teessüs ettiğini,

6. Sermaye miktarı ile ne kadarının tediye edilmiş ve ne kadarının henüz tediye edilmemiş bulunduğunu,

7. Muhtelif ihtiyat akçelerinin miktarlarını,

8. Merkezinin bulunduğu memleketle diğer memleketlerdeki şubelerinin bulundukları mahallerin isimlerini,

Gösterirler ve şubelerin açılmasına mütaallik vesikaların ve son bilânçolarının musaddak suretlerini bu beyannameye eklerler.

Yabancı bankaların (3) numaralı bent mucibince Türkiye’deki şubelerine tahsis ettikleri tediye olunmuş sermaye ve varsa ihtiyat akçelerinin döviz olarak Türkiye’ye getirilmesi ve Merkez Bankasına satıldıktan sonra ait olduğu hesaplara ithal edilmesi mecburidir.

Türkiye'de şube açmak suretiyle faaliyette bulunan yabancı bankalar ikinci şubelerini açtıkları tarihten itibaren iki ay içinde Maliye Vekâletine ayrıca bir beyanname vererek Türkiye’deki şubelerinden birini diğer şubeleri temsile mezun ve salâhiyettar idare merkezi olmak üzere tâyine mecburdurlar.

Bankacılık muamelelerine ve mevduat kabulüne müsaade ve mevduat kabul salâhiyetinin iptali

12 nci madde mucibince verilecek beyannameler üzerine Maliye Vekâleti, alâkalıların işbu kanunda yazılı şartları yerine getirip getirmediklerini bankacılık muamelelerine ve mevduat kabulüne başlamak üzere kanunun lüzumlu kıldığı vasıfları haiz bulunup bulunmadıklarını tetkik ve Ticaret Vekâletinin mütalâasını aldıktan sonra durumları uygun bulunanlara beyannamenin tevdi tarihinden itibaren en geç iki ay zarfında gerekli müsaadeyi verir.

Yapılan tetkikat neticesinde durumları uygun bulunmıyanlara ıslâh ve noksanlarını ikmal için münasip bir müddet verilir. Bu müddet zarfında yeniden müracaat edenler hakkında birinci fıkra hükümlerine göre tekrar yapılan tetkikat sonunda durumları uygun bulunmıyanlara keyfiyet tebliğ ve 9 uncu maddenin birinci fıkrası hükmüne göre muamele olunur.

Yukarıdaki hükümlere göre müsaade almış bankaların tevdiat kabul etmelerinde bilâhara mahzur görülmesi halinde, Maliye Vekâletinin talebi üzerine İcra Vekilleri Heyetince Banka Kredilerini Tanzim Komitesinin mütalâası alındıktan sonra mevduat kabul salâhiyeti daimî veya muvakkat olarak alâkalı bankanın bütün teşkilâtına veya mütaaddit şubelerine şâmil olmak üzere ref edilebilir.

III- Teşkilât ve Organlar

Genel Kurulda oya katılma

Genel Kurulda ortakların, sahip oldukları pay sayısı kadar oy hakları vardır.

Esas sermayenin % 10 ve daha fazlasına sahip ortaklar ile idare meclisi başkan ve üyeleri ve birinci derecede imza yetkisine sahip olanlar vekil olarak oy kullanamazlar.

İkinci fıkra dışında kalan kimselerin vekil olarak kullanabilecekleri oy sayısı 50’yi ve banka sermayesini temsil eden payların % 1’ini geçemez.

İdare meclisi, murakıplar ve birinci derecede imza yetkisini haiz diğer uzuvlar

Bankaların idare meclisleri beş kişiden ve murakıplar da iki kişiden az olamaz.

Banka umum müdürü, idare meclisinin tabii âzasıdır.

Bu kanun hükümlerine aykırı hareketlerinden dolayı hapis cezası ile cezalandırılan kimseler ile muhilli haysiyet ve namus bir cürümden dolayı mahkûmiyeti bulunanlar, ile müflesler, banka idare meclisi reis ve âzalıkları ile murakıplık, veya umum müdürlük veya umum müdür muavinliği vazifelerinde veya birinci derecede imza yetkisini haiz diğer vazifelerde istihdam olunamazlar.

İdare meclisi reis ve âzalarının hisseleri

Banka idare meclisi reis ve âzalarından her birinin şirket sermayesinin asgari % 1 ini temsil eden hisse senedine sahip olmaları ve idare meclisine seçilmelerini mütaakip bu hisse senetlerini Merkez Bankasına ve mümkün olmadığı hallerde Maliye Vekâletinin göstereceği bankalardan birine makbuz mukabilinde yatırmaları mecburidir. Ancak, şirket sermayesinin % 1 i ve 20 bin lirayı mütecaviz ise fazlası aranmaz.

Devlet daire ve müesseseleri ile bankalar ve diğer teşekküllerin ve şirketlerin memurları bu daire ve müesseselerle bankalar, teşekküller ve şirketleri temsilen idare meclisine seçildikleri takdirde, bunlara terettübeden hisse senedi tevdi mükellefiyeti alâkalı daire, müessese, banka, teşekkül veya şirketler tarafından yerine getirilebilir.

Türkiye’de faaliyette bulunan yabancı bankaların idare komitesi reis ve âzaları da Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası veya mümkün olmadığı takdirde Maliye Vekâletinin göstereceği bankalardan birine, bu maddenin birinci fıkrasında yazılı meblâğı yatırmakla mükelleftirler.

Yukarıdaki hükümler gereğince tevdi olunan hisse senetleri veya teminat akçeleri bir borca karşılık gösterilemez, terhin ve haczedilemez.

Bankalarda çalışması memnu olanlar

Menkul kıymetler ve kambiyo borsaları acenteleri ile esham ve tahvilâtın alım ve satımı ve piyasaya ihracı işleriyle uğraşanlar veya devamlı olarak bu işlerle müştagil şirketlerin (Bankalar hariç) idaresinden mesul olan ortakları veya idare meclisi reis ve âzaları ile müdürleri hiçbir bankada idare meclisi reis ve âzası, murakıp, umum müdür, umum müdür muavini veya birinci derecede imza salâhiyetini haiz müdür, memur veya müstahdem olarak vazife deruhde edemezler.

Bankalar, teşkilâtlarında vazife almış olan bu gibi kimselerin işlerine derhal son vermeye mecburdurlar.

Yemin

Banka idare meclisi reis ve âzaları ile banka umum müdürleri ve umum müdür muavinleri veya yabancı bankaların idare komitesi reis ve âzaları intihap veya tâyinlerini takibeden bir hafta içinde mahallî ticaret mahkemesine müracaatla tâyin edilecek günde mezkûr mahkeme huzurunda; vazifelerinin devamı müddetince, bankanın işlerini tam bir dikkat ve dürüstlük ile idare edeceklerine, bilerek ve istiyerek kanun hükümlerine aykırı hareket etmiyeceklerine ve ettirmiyeceklerine dair yemin etmekle mükelleftirler.

Bankaların bu husustaki müracaatları mahkemelerce müstacel mevattan addolunur.

Yemin zabıtlarının mahkemece tasdikli birer sureti Maliye Vekâletine gönderilir. İdare meclisi reis ve âzaları ile umum müdür ve umum müdür muavinleri ve yabancı bankaların idare komitesi reis ve âzaları usulü dairesinde yemin etmedikleri takdirde, vazife göremezler.

İdare komitesi

Anonim şirket şeklinde kurulan bankalarda Türk Ticaret Kanununda gösterilen idare uzuvlarından başka bir kanunda yazılı vazifeleri ifa etmek üzere idare meclisi tarafından, idare meclisi âzaları arasından seçilen iki âza ile umum müdür veya vekilinden mürekkep üç kişilik bir idare komitesi kurulur.

Bu kanunun mer’iyete girmesinden önce limitet ve hisseli komandit şirket şeklinde kurulmuş bankalarda idare komitesi, Türk Ticaret Kanunu ve Esas mukavelenameleri hükümlerine göre umumi heyetleri veya şerikleri tarafından seçilecek iki âza ile şirketin müdüründen terekküp eder.

Yabancı bankaların, 12 nci madde mucibince belli edilecek, Türkiye’deki idare merkezlerinde idare meclisi ve idare komitesi salâhiyet ve mesuliyetini haiz olmak üzere bankanın merkez müdürünün de dâhil bulunduğu üç kişilik bir idare uzvu tesis olunur.

Her hangi bir içtimaa iştirak edemiyecek surette mazereti zuhur eden idare komitesi âzası yerine vazife görmek üzere iki yedek âza seçilir.

İdare komitesi kararları

İdare Komitesinin ittifakla verdiği kararlar doğrudan doğruya, ekseriyetle verdiği kararlar idare meclisinin tasvibinden sonra infaz olunur.

İdare komitesi karar defteri

İdare komitesi kararları, aralarında açık bırakılmamak ve satır aralarında çıkıntı olmamak şartiyle, tarih ve numara sırasiyle Türk Ticaret Kanununun defterlere mütaallik hükmü mucibince tasdik edilmiş müteselsil sayfa numaralı bir deftere metnin sıhhatinden hiçbir veçhile şüpheyi davet etmiyecek şekilde günü gününe kaydedilir ve her kararın altı komite âzaları tarafından imza olunur.

Ancak, iş hacmı kesif bankalarda, Maliye Vekâletinin müsaadesi ile ve yıl sonlarında ciltlettirilmek kaydiyle yukarıda yazılı defter yerine yaprakları tasdikli ve müteselsil sıra numaralı kalamoza kullanılması caizdir.

İdare komitesinin murakabe edilmesi

İdare meclisi, idare komitesinin faaliyetini murakabe etmekle mükelleftir.

İdare meclisi âzalarından her biri idare komitesinden, bu komitenin faaliyeti hakkında her türlü malûmatı istemeye ve lüzumlu göreceği her çeşit kontrolu yapmaya salâhiyetlidir.

Murakıpların vazifeleri

Murakıplar, banka idare meclisi reis ve âzaları, idare komitesi âzaları ile müdür ve memurlarının bu kanun hükümlerine ve bankanın esas mukavelenamesine aykırı hareketlerini gördükleri takdirde bunları vesikalara dayanarak şirket umumi heyetine hitaben tanzim edecekleri raporda zikretmeye mecburdurlar.

Murakıplar raporlarının birer suretini tanzim tarihinden itibaren bir hafta içinde Maliye Vekâletine göndermekle mükelleftirler.

IV- Mevduata Ait Hükümler

Mevduat kabulüne mezun olmıyanlar

Bu kanuna veya hususi kanunlarına göre mevduat kabulüne mezun olanlardan başka hiçbir hakikî veya hükmi şahıs, aslen veya fer’an meslek edinerek mevduat kabul eyliyemez.

Hususi teşekküler

Resmî ve hususi idare, müessese ve şirketler ile mesleki teşekküller de yalnız kendi memur ve müstahdemlerine ait olmak üzere sıhhi ve içtimai yardım, ihtiyat ve tasarruf temini maksatları ile teşkil edilen sandıklarda kendi âzalarına munhasır olmak üzere mevduat kabul edebilirler.

Bu kabil sandıklar statüleri dâhilinde faaliyette bulunmakla beraber nakit mevcutlarının 5.000 liradan fazlasını millî bankalara mevduat olarak yatırmaya yahut Devlet Tahvili veya Amortisman ve Kredi Sandığı tahvili almaya mecburdurlar.

Mevduat çeşitleri

Bankalar, mevduat hesaplarım aşağıdaki türlere göre birbirinden ayırmak ve bunları vadelerine göre sınıflandırmak zorundadırlar.

1. Resmî Mevduat: Genel ve katma bütçeli daire ve kurumlara, yerel yönetimlere, kanunla kurulmuş döner sermayeli kuruluşlara, mahkemelere, savcılıklara, İcra ve İflâs dairelerine, tereke hâkimliklerine ve kanunla kurulmuş Sosyal Sigorta Kurumlarına ait mevduat resmî mevduattır.

2. Ticari Mevduat: Gerçek kişilerin ticarî işletmelerine, kooperatifler dahil her çeşit ortaklıklara, vakıflar, dernekler, sendikalar, birlikler ve meslekî kuruluşların kurdukları veya katıldıkları ticarî işletmelere, Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile bunların işletme ve kuruluşlarına, genel ve katma bütçeli daire ve kuruluşlarla yerel yönetimlerin ticarî işletmelerine ait mevduat ticarî mevduattır.

3. Bankalar Mevduatı: Bankaların (Kamu İktisadi teşebbüsü halindeki bankalar ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası dahil) ve özel kanunlarına göre mevduat kabulüne yetkili kılınan kuruluşların birbirlerine yaptıkları mevduat bankalar mevduatıdır.

4. Tasarruf Mevduatı: Gerçek kişilerce bu nam altında bankalara yatırılan paralar ile vakıflara, dernek ve birliklere, sendikalara, kanunla veya bir kanuna dayanarak kurulmuş tasarruf sandıklarına ve bu kanunun 25 inci maddesinde belirtilen sandıklara ait mevduat tasarruf mevduatıdır.

5. Diğer Mevduat: Yukarıda sayılanların dışında kalan her türlü mevduat diğer mevduat sayılır.

Resmî mevduatı kabul edebilecek bankalar Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenebilir.

Kalkınma ve Yatırım Bankalarının diğer bankalardan 1 yıl ya da daha uzun vade ile sağladıkları paralar mevduat kabul edilmez.

Tasarruf mevduatının imtiyazları

Tasarruf mevduatı sahipleri, mevduatlarının % 50 sine müsavi bir miktar için bu mevduatı kabul etmiş olan bankanın aktifinde mevcut bütün kıymetler üzerinde imtiyazlı alacaklıdırlar.

İflâs vukuunda tasarruf mevduatının imtiyazlı kısmı tasfiye neticesi beklenmeksizin sahiplerine tediye olunur.

Tasarruf mevduatı kabul sınırı

Bir bankanın kabul edebileceği tasarruf mevduatı tutan, ödenmiş ya da Türkiye’ye ayrılmış sermayesiyle yedek akçeleri toplamı:

1. 50 milyon liraya kadar olan bankalarda 12 katını,

2. 50 milyon liradan 250 milyon liraya kadar olan bankalarda 15 katını,

3. 250 milyon liradan 1 milyar liraya kadar olan bankalarda 18 katını,

4. 1 milyar liradan 2 milyar liraya kadar olan bankalarda 20 katını,

5. 2 milyar liradan fazla olan bankalarda 22 katını, geçemez.

Ancak, uygulanan en yüksek mevduat munzam karşılık oranının % 50 fazlası üzerinden Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasındaki hesaba yatırılmak koşuluyla, bankalar yukarıdaki sınırlar üzerinde tasarruf mevduatı kabul edebilirler.

Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası ve İstanbul Emniyet Sandığı

Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası ile İstanbul Emniyet Sandığının kabul edecekleri tasarruf mevduatı yekûnu bu iki müessesenin sermaye ve ihtiyat akçeleri mecmuuna göre hesap edilir ve her ikisi tasarruf mevduatı kabulü bakımından bir banka addolunur.

Mevduatın çekilmesi

Borçlar kanununun rehinlere ve alacağın devir ve temlikine mütaallik hükümleri ile diğer kanunların verdiği yetkiler ve tahmil ettiği mükellefiyetler mahfuz kalmak şartiyle, mevduat sahiplerinin mevduatlarını diledikleri, anda bankalardan nakten geri almak hakları hiçbir suretle takyit ve tahdit edilemez.

Mevduat sahibi ile banka arasında vâde ve ihbar müddeti hakkında kararlaştırılan şartlar mahfuzdur.

Ancak, vâdeli ve ihbarlı mevduatın vâde ve ihbar müddetinden önce çekilmesine bankaların muvafakati halinde tatbik olunacak âzami faiz nispeti mevduatın yapıldığı tarihle çekiliş tarihleri arasındaki müddete göre hesaplanır. Daha önce mudie ödenmiş veya hesabına tahakkuk ettirilmiş fazla faizler mevduattan tenzil edilir.

Mevduatta zamanaşımı

Bankalar ve mevduat kabulüne yetkili diğer kuruluşlar, mevduat sahiplerine, aksine yazılı istekleri olmadıkça her yıl Ocak ayı içinde birer hesap özeti gönderirler.

Her türlü mevduat, emanet ve alacaklardan son istem, işlem ya da mudiin herhangi bir şekilde yazılı talimatı tarihinden başlayarak on sene geçtiği halde sahipleri tarafından aranmamış olanları, bu sürenin, bitişini izleyen takvim yılı başından başlayarak 8 ay içinde banka ve kurumlarca sahiplerinin isim, kimlik, adresleri ve haklarına faizleriyle birlikte ulaştıkları tutarlar gösterilerek düzenlenecek bir cetvel ile Maliye Bakanlığı emrine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına devredilir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, devredilen bu tür haklardan 1.000 liradan fazla olanları 5 yıl süre ile saklamak ve bu süre içinde sahip ve mirasçılarını araştırmakla beraber en az bir kez Resmî Gazete'de sahip ve mirascılarının bankaya başvurmalarının gereğini duyurur. Sahip ve mirasçıları çıkmayan mevduat, emanet ve cari hesap bakiyeleri, 5 yılın bitiminde, 1.000 liraya kadar olanlar ise bu süre beklenmeksizin Hazine hesabına geçirilir.

Küçükler adına ve yalnızca bunlara ödeme yapılmak kaydıyla açtırılan hesaplarda, bu maddede yazılı zamanaşımı süreleri küçüğün reşit olduğu tarihte işlemaya başlar.

Tasarruf mevduatı sahiplerine munzam menfaatler

Bankalar munhasıran tasarruf mevduatı sahiplerine kur’a ile tevzi edilmek üzere tasarrufu teşvik ikramiyeleri tertibedebilirler.

Bankalarca bu madde hükmüne göre tevzi edilebilecek ikramiyelerin her yıl tatbik olunacak miktarı ve nispeti ile şekil, şart, mahiyet ve nevileri Bankalar Birliğinin mütalâası alınarak Banka Kredilerini Tanzim Komitesi tarafından tesbit edilir.

Şu kadar ki, kur’aya esas olarak tâyin edilecek asgari mevduat miktarı, vâdeli olanlarda, vâdesiz mevduat için tesbit edilmiş vâhidin yarısından fazla olamaz ve diğer şartlar vâdeli mevduat aleyhine değiştirilemez.

Mevduat kabulüne yeniden izin verilen bankalarda iznin verildiği yılı takibeden iki takvim yılı sonuna kadar tertibedilecek tasarrufu teşvik ikramiyeleri baliğinin âzami miktarını, bu bankaların ödenmiş sermaye ve ihtiyatlarını gözönünde tutarak Banka Kredilerini Tanzim Komitesi tâyin eder.

V- Umumi Disponibilite, Kanuni Karşılık ve İhtiyatlar

Umumi disponibilite ve kanuni karşılıklar

Bankalar taahhütlerine karşı bulunduracakları umumi disponibilitenin asgari nispeti Banka Kredilerini Tanzim Komitesince tâyin olunur.

Bankalar yukarıdaki fıkra mucibince tesis edecekleri umumi disponibiliteden başka Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde açılacak hususi bloke birer hesapta nakten munzam karşılık tesis etmekle mükelleftirler. Bu munzam karşılığın, işbu kanunun 51 inci maddesinde zikri geçen aylık mevduat cetvellerinde umumi mevduattan bankalar mevduatının tenzilinden sonra kalacak bakiyeye nispeti vâdeli mevduatta % 10 dan aşağı ve % 35 den fazla, vâdesiz mevduatta % 20 den aşağı ve % 45 ten fazla olmamak üzere memleketin umumi iktisadi durumu gözönünde bulundurularak zaman zaman Banka Kredilerini Tanzim Komitesince tesbit olunur.

Karşılık nispetlerinin artırılmasına mütaallik Banka Kredilerini Tanzim Komitesince alınacak kararlar ancak kararın tekemmül ederek mer’iyete girdiği tarihi takip eden ay başından itibaren vâki olacak mevduat artışlarına tatbik olunur.

Bankalar, aylık mevduat cetvellerine göre bu mevduatlarında vâki artışa tekabül eden munzam karşılıkları, mezkûr aylık cetvellerinin verilme müddeti içinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankacındaki hususi hesaba yatırmak mecburiyetindedirler.

Yukarıdaki fıkra gereğince Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına yatırılacak munzam karşılıkların en çok % 20 si, Banka Kredilerini Tanzim Komitesince tesbit ve Bakanlar Kurulunca tasvip edilecek esaslar dairesinde Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası zirai finansmanlarına tahsis edilebilir.

Aylık mevduat cetvellerine göre mevduatın azalması halinde ilgili bankalar keyfiyeti Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına bildirerek azalmaya tekabül eden karşılığın iadesini talep edebilirler. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bu talepleri derhal yerine getirmekle mükelleftir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, mevduatı olağanüstü çekilmekte olan ilgili bankanın talebi halinde, aylık mevduat cetvelinin verilmesini beklemeksizin azalmaya tekabül eden karşılığı derhal İade eder.

Karşılık nispetlerinin, indirilmesi halinde yeni nispetler kararın tekemmül ederek mer’iyete girdiği aynı başından itibaren vâki mevduat artışlarına tatbik olunur. İşbu karar aynı zamanda karşılıkların da iadesini mutazammın bulunuyorsa, kararda tesbit olunacak esaslara göre Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası gerekli iadeyi derhal yapar.

Karşılık nispetlerinin indirilmesi veya mevduat azalışı dolayısiyle gerekli iadenin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasındaki hesaptan karşılanmaması halinde bu madde gereğince zirai finansmana tahsis edilen karşılıklardan iade zarureti hâsıl olduğu takdirde bu tediye Hazînenin kefaleti altında Amortisman ve Kredi Sandığındaki karşılık hesabından derhal yapılır.

Kanuni karşılık hesapları

Bankalar, yukardaki maddede yazılı munzam karşılıkları ayrı bir hesapta gösterirler. Bunları mahiyet ve şekli ne olursa olsun, hiçbir muamelede kullanamazlar. Ve 33 üncü maddede yazılı maksattan gayrı bir husus için karşılık gösteremezler.

Muhtemel zararlar karşılığı

Türkiye’de faaliyette bulunan bilcümle bankalar Türk Ticaret Kanununun ve esas mukavelenamelerinin mecburi kıldığı ihtiyatlardan başka senelik sâfi kârlarından % 5 ini “ileride vukuu muhtemel zararlar karşılığı” olarak ayırmaya mecburdurlar.

Bu mecburiyet, ayrılan karşılıkların yekûnu tediye edilmiş veya Türkiye’ye tahsis olunmuş sermayenin tamamına müsavi oluncaya kadar devam eder ve zarar tahakkuk ettiği zaman bu karşılıktan yapılacak mahsuplar tamamen ikmal edilinceye kadar yeni karşılık ayrılır.

İhtiyat akçelerinin kullanılması

Bankalar, senelik kârlarından Türk Ticaret Kanununun bu husustaki hükmü mucibince ayırmak mecburiyetinde bulundukları kanuni ihtiyat akçeleri ile yukardaki madde mucibince tesis edecekleri muhtemel zarar karşılıklarının tamamını senelik bilânçolarının heyeti umumiyelerince kabul ve tasdikını müteakip bir ay içinde, mubayaa kıymetleri üzerinden, Devlet iç istikraz tahvillerine veya Amortisman ve Kredi Sandığı tahvillerine yatırırlar.

Vâkı zararların Türk Ticaret Kanununun bu husustaki hükmü veya bu kanunun 35 inci maddesi mucibince tesis edilmiş bulunan ihtiyatlardan karşılanması icabettiği hallerde, bankalar, zikri geçen tahvilleri piyasaya satmakta veya diledikleri şekilde elden çıkarmakta serbesttirler. Bankalar istedikleri takdirde sözü geçen tahviller, ihraç bedeline geçmiş günler faizinin ilâvesi ile elde edilecek kıymet üzerinden Amortisman ve Kredi Sandığı tarafından derhal satın alınır.

Yıllık bilânçolarına göre yeniden tahvil satın alınması gereken hallerde, bankalar, bilânçolarının tasdikı tarihinden itibaren bir ay içinde borsadan veya diledikleri yerlerden tahvil tedarik edebilecekleri gibi, Amortisman ve Kredi Sandığı da ihraç bedeline geçmiş günler faizinin ilâvesi ile elde edilecek kıymet üzerinden ihtiyaç miktarında Devlet iç istikraz tahvili veya kendi tahvillerini satmaya mecburdur.

Sandığın tahvilât mevcudu vâkı talepleri karşılamaya kâfi gelmediği takdirde tahvil temin edinceye kadar alâkalı bankalar mevzuubahis ihtiyatlarını Amortisman ve Kredi Sandığı namına Merkez Bankasına tevdiat olarak yatırmaya mecburdurlar.

İşbu tevdiata en son çıkarılan ikramiyesiz Devlet tahvillerinin faizi tatbik edilir.

Tahvillerin kayıt ve muhafazası

Bankalar, 36 ıncı madde gereğince satın aldıkları tahvilleri Türk Ticaret Kanununun bu husustaki hükmü mucibince tasdikli bir deftere kaydetmeye ve bu tahvilleri hususi bir kasada saklamaya ve her talep vukuunda bankalar murakıplarının kontrolüne hazır bulundurmaya mecburdurlar.

Defterin şekli ve kayıtların ne gibi muamelâtı ihtiva edeceği Maliye Vekâletince tâyin ve tesbit olunur.

Bu tahviller rehin edilemeyeceği gibi mahiyet ve şekli ne olursa olsun hiçbir muamelede kullanılamaz.

Maliye Vekâletince lüzum görüldüğü takdirde, yapılacak tebligat tarihinden itibaren 15 gün içinde mevzuubahis tahvillerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına veya mümkün olmadığı takdirde T.C. Ziraat Bankasına tevdii mecburidir.

VI- Kredi Muameleleri

Kredi hadleri

1) Bir banka, gerçek ya da tüzel bir kişiye doğrudan doğruya veya dolaylı olarak nakit, mal, kefalet, teminat biçiminde ve niteliğinde ya da başka bir biçimde kendi ödenmiş veya Türkiye’ye ayrılmış sermayesi ile yedek akçeleri toplamının % 10 undan fazla kredi veremez, kefaletlerini kabul edemez veya tahvillerini satın alamaz.

2) Bu oran, Kalkınma Planı yıllık programlarında belirtilen sektörlerdeki işlerde ve dış satımda kullanılmak üzere açılan kredilerde % 25 dir. Kalkınma Planı yıllık programlarında belirtilen türlerdeki ortaklıklara açılan krediler ile gerice yörelerdeki işler için kullandırılan kredilerde anılan oran % 30 a kadar artırılabilir. Bu oran önemli projeler için ilgili Bakanlık ve Devlet Planlama Teşkilâtının olumlu görüşü alınması kaydı ile Maliye Bakanlığınca % 40 a kadar artırılabilir.

Ancak, kredinin fiilen bu işlerde kullanıldığının Maliye Bakanlığınca saptanacak biçimde belgelenmesi zorunludur.

Yıllık programlarda belirtilen sektörlerde değişiklik yapılması halinde yukarıda oranlardan yararlanan kredilerin durumu değişmez.

3) İkinci fıkradaki oranların hesabında, teminat mektupları ve kefaletler % 25 oranında nazara alınır. Maliye Bakanlığınca belirlenecek büyük kamu ihaleleri için bu oran % 10 a kadar indirilebilir.

4) Bu maddenin uygulanmasında,

a) Lehine kredi açılan bir gerçek kişinin sermayesinin % 10 ndan fazlasına sahip olduğu ortaklıklar ile Yönetim Kurulu Başkanı, üyesi, genel müdürü, genel müdür yardımcısı, müdürü bulunduğu ortaklıklara,

b) Lehine kredi açılmasa bile,

ba) Bir gerçek kişinin sınırsız sorumlulukla katıldığı ortaklıklara,

bb) Bir gerçek ya da tüzel kişinin sermayesinin en az % 40’ına sahip olduğu ortaklıklara,

bc) Bir gerçek ya da tüzel kişinin ve sermayesinin % 50 sinden fazlasına sahip oldukları ortaklıklarının ayrı ayrı yada birlikte sermayesinin çoğunluğuna sahip oldukları ortaklıklarına,

açılan krediler bu gerçek ya da tüzel kişiye dolaylı olarak verilmiş kredi sayılır.

Dolaylı kredi ilişkisi içerisinde bulunan gerçek ya da tüzel kişilerin bu krediler için bankaca kabul edilen kefaletleri kredi sınırının hesabında dikkate alınmaz.

Yukarıdaki dolaylı kredi ilişkisinin hesaplanmasında, bir gerçek kişi ile eşine ve reşit olmayan çocuklarına ait paylar bir kişiye ait sayılır.

Bankalar, kredi verdikleri kişilerden, yukarıdaki hükümlerin uygulanmasının gerektirdiği bilgileri almak zorundadırlar.

5) Yukarıdaki hükümler aşağıdaki işlemlere uygulanmaz.

a - Özel kanun hükümlerine göre yapılan işlemler;

b - Maliye Bakanlığı ile ya da bu Bakanlığın uygun görmesi üzerine Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile yapılan işlemler;

c - Vadesinin bitimine en çok iki yıl kalan Hazine Bonoları ve Hazine kefaletini haiz bonolar karşılığında yapılan işlemler;

d - Karşılığı Devlet iç istikraz ve Devlet Yatırım Bankası tahvili olan kredi işlemleri;

e - Bankaların kendi aralarındaki kredi işlemleri;

f - Yabancı bankaların veya benzeri kredi kurumlarının Maliye Bakanlığınca belirlenen limitler içindeki mukabil kefaleti ile verilen kefalet mektupları;

g - Diğer bankaların kendi kredi sınırları içindeki mukabil kefaleti ile verilen teminat mektupları (teminat mektuplarının mukabil kefaletler tutarını aşan kısmı için bu maddedeki sınırlara uyulur.)

h - En az üç bankanın riski paylaşarak yurt dışı ihale işlemleri için verecekleri teminat mektupları;

1- Dış işlemlerde kur değişikliklerinin doğurduğu kredi aşımları;

Bankalar, bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihten önce açtıkları kredilerden bu maddede belirtilen koşullara aykırı olanları, madde hükümlerine uygun hale getirinceye kadar artıramazlar.

Bankaların iştiraklerine verebileceği kredi toplamı

Bir bankanın kendi iştirak ya da kuruluşlarının tümüne ya da bu iştirak ve kuruluşların kefaletleri ile diğer gerçek ve tüzel kişilere açacağı kredilerin toplamı, bankanın ödenmiş ya da Türkiye’ye ayrılmış sermaye ve yedek akçeleri toplamının % 20 sini geçemez.

Barkalar, kalkınma planı yıllık programlarında belirtilen sektörlerde iş yapan iştirak ve kuruluşlarının tümüne, yalnızca bu sektörlerdeki işlerinde kullanılmak ve 38 inci madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bir önceki yıl bilânçosunda mevcut nakdi kredi tutarının % 15 ine veya ödenmiş ya da Türkiye’ye ayrılmış sermayeleriyle yedek akçeleri toplamının 3 katma kadar kredi verebilirler.

Ancak bu işlemler her ne suretle olursa olsun üçüncü kişilere kredi sağlanması amacına yönelik olamazlar.

Kamu İktisadi Teşebbüsü niteliğindeki iştirak ve kuruluşlara açılan krediler 1 inci ve 2 nci fıkradaki sınırlamalara tabi değildir.

Banka iştiraki deyimi, bankaların sermayesinin en az %20 sine sahip olduğu ortaklıkları belirtir.

Bankalar, bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği günden önce açtıkları kredilerden bu maddede belirtilen koşullara aykırı olanları, madde hükümlerine uygun hale getirinceye kadar artıramazlar.

Kredi faizleri

Bankalar, her ne suret ve şekilde olursa olsun kendilerine kredi açtıkları hakikî ve hükmi şahıslardan kanunen tesbit edilen had ve nispetler fevkınde faiz tahsil edemezler veya fiilen bu nispetler fevkınde faiz tahsiline müncer olan muamelelerde bulunarak menfaat temin edemezler.

Bir bankanın:

1. İştirakleri ile sermayesinin tamamı bankaya ait teşebbüs ve ortaklıklarının,

2. Banka idare meclisi reis ve âzaları ile umum müdürlerinin,

3. Banka ortaklarının;

4. İdare meclisi reis ve âzaları ile umum müdürlerinin ve banka sermayesinin % 10 undan fazlasına sahip ortakların fiilen idare ve kontrolleri altında bulunan teşebbüs ve ortaklıkların;

Tavassutu veya garantisi ile açılan kredilerde bu teşebbüs ve ortaklıklara ve şahıslara garanti komüsyonu veya ücreti, iştirak geliri gibi haklarla veya her ne nam ile olursa olsun ödenen paraların heyeti mecmuası faiz nispet ve hadlerini tesbit eden kanunların tatbikatı bakımından bankaca tahsil edilmiş faiz, komüsyon ve ücret ad ve itibar edilir.

Banka mensuplarına kredi

Bir bankanın idare meclisi reis ve âzalarının ve murakıplarının, banka umum müdürü ve umum müdür muavinlerinin, banka adına kredi açmaya salâhiyetli müdürlerinin, memurlarının ve müstahdemlerinin doğrudan doğruya veya muvazaa yolu ile ve her ne şekilde olursa olsun bankadan kredi almaları, bankaya lehlerine olarak kefalet veya teminat verdirmeleri yahut menfaat rabıtası ile bağlı oldukları eşhas ve müesseseler lehine kredi, kefalet veya teminat verilmesini temin ettirmeleri ve bankaların da bu nevi muameleleri yapmaları memnudur.

Sonradan, lehine kredi açılması memnu hale gelen şahısların her türlü kredileri altı ay içinde tasfiye olunur.

Bu maddenin tatbikınde; kanun veya statü mucibince bir hükmi şahsın idare ve murakabesinde bulunan veya sermayesinin % 10 undan fazlasına sahip olan hakikî şahıs (Ortaklık nispetinin tâyininde ana, baba, karı, koca ve çocukların hisselerinin yekûnu bir tek şahsa ait hisse ad ve itibar olunur) hükmi şahsa menfaat rabıtası ile bağlı sayılır.

Ancak, bankalar kendi mensuplarına teminat mukabilinde üç maaşa kadar kredi açabilirler.

İdare meclisi âzalarının akrabalarına kredi

Bir bankanın idare meclisi ve idare komitesi reis ve âzaları Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 245 inci maddesinin 3 numaralı bendinde yazılı derecelerde karabeti bulunan kimselere taallûk eden kredi, teminat ve kefalet taleplerinin müzakeresine iştirak edemezler ve bu işler hakkında rey veremezler.

Bankaların kendilerine ait müesseseler

Bir bankanın kendi tesis ettiği veya sermayesine iştirak ettiği bir müessese veya ortaklığın idare meclisinde bulunan kimselerin aynı zamanda bu bankanın idare meclisinde bulunması, mezkûr müessese ve ortaklığın banka ile muamele yapmasına mâni değildir.

Kredi açma yetkileri

Gerçek yada tüzel bir kişiye verilecek kredilerden;

1. Toplamı ödenmiş yada Türkiye’ye ayrılmış sermaye ve yedek akçelerinin % 10 unu geçmemek üzere 2 milyon liraya kadar olanları banka Genel Müdürlüklerince ya da kendilerine verilen yetki içerisinde bölge ya da şube müdürlüklerince,

2. Toplamı ödenmiş ya da Türkiye'ye ayrılmış sermaye ve yedek akçelerinin % 10 unu geçmemek üzere 2 milyon liradan fazla 10 milyon liradan az olanları Genel Müdürlüğün yazılı önerisi ve idare komitesinin karan ile,

3. 10 milyon liradan fazla olanları Genel Müdürlüğün yazılı önerisi üzerine yalnızca idare meclisinin kararı ile,

açılabilir.

Yetki sınırlarının saptanmasında bir kişiye ve onun sınırsız sorumlulukla katıldığı ortaklıklara açılan kredilerin toplamı gözönünde tutulur.

Krediler (yabancı bankaların ya da benzeri kredi kuruluşlarının mukabil kefaleti ile verilen kefalet mektupları hariç) ancak adına açıldığı kişilere kullandırılabilir.

Açık krediler

Ödenmiş ya da Türkiye’ye ayrılmış sermaye ile yedek akçeleri toplamının % 10 unu geçmemek üzere verilecek açık (kişisel taahhüde dayanan ve tek imzalı) kredilerden;

1. 250 bin liraya kadar olanları genel müdürlükçe ya da kendilerine verilen yetki içerisinde bölge ya da şube müdürlüklerince,

2. 250 bin liradan fazla ve 1 milyon liradan az olanları idare komitesi kararı ile,

3. 1 milyon liradan fazla olanları yönetim kurulu kararı ile,

açılır.

Yetki sınırlarının saptanması ve kredilerin kullandırılması hakkında 44 üncü madde hükümleri saklıdır.

Kredi açma yetkilerine ilişkin yukarıdaki ve 44 üncü maddedeki sınırlar T. C. Merkez Bankasının görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığınca artırılabilir.

Hesap durumu alınması

Bankalar, Devlet ve Devlet Kuruluşları ile olan yada 25 bin lirayı geçmeyen işlemler ile nakit, borsada kote hisse senedi ve tahviller, Hazine Bonoları ve Hazine kefaletini haiz bonolar ya da altın rehin edilmesi karşılığında açılacak krediler ve yalnıza çiftçilere verilecek tarımsal amaçlı krediler dışında açacakları krediler ve verecekleri kefalet ya da teminatlar için, istemde bulunanlardan, Bankalar Birliğince saptanacak örneklerine uygun ve yetkililerin imzalarını taşıyan en son hesap durumunu almak zorundadırlar. Bu hesap durumlarının, kredilerin kullanıldığı sürece her yıl hesap dönemini izleyen 7 ay içinde alınmasına devam edilir.

Kurumlar vergisi yada yıllık beyanname veren gelir vergisi yükümlüsü olan kredi müşterilerine alt hesap durumlarında bağlı bulunulan vergi dairesi ve hesap numaralarının gösterilmesi gereklidir. Bu hesap durumlarına vergi dairesine verilen bilânço ya da işletme hesap özeti eklenir.

Özel kanunları gereğince taşınmaz mal ipoteği karşılığında kredi açmaya yetkili bankaların ve İstanbul Emniyet Sandığının ticari kredi dışındaki işlemlerinde hesap durumu aranmaz.

Maliye Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının görüşünü de alarak birinci fıkrada yazılı 25 bin liralık sınırı üç katma kadar artırmaya yetkilidir.

Banka Kredilerini Tanzim Komitesi

Bu kanunla verilen işleri yapmakla ve memleketteki iktisadî faaliyetlerin icaplarına göre banka plâsmanları üzerinde keyfiyet ve kemiyet bakımından tanzim tedbirleri ittihazına ve umumi kredi hacmı ile umumi kredi hacmı içinde muhtelif kredi nevilerinin sektörler ve mevzular itibariyle tevezzüü tarzını ayarlamaya mâtuf kararlar almak ve bu kanunun tatbikatı ile veya alehtiak bankacılık ve kredi mevzuları ile ilgili hususlarda Hükümetçe tevdi edilecek mevzularda istişari mütalâalar vermekle vazifeli “Banka Kredilerini Tanzim Komitesi” kurulur.

Bu komite; Maliye, Ticaret, Sanayi ve Çalışma Bakanları, Hazine Genel Müdürü, İç Ticaret Genel Müdürü, Sanayi Dairesi Reisi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Genel Müdürü, Amortisman ve Kredi Sandığı Genel Müdürü, Türkiye Ticaret ve Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği Genel Sekreteri, Ödenmiş sermaye ve ihtiyatları yekûnu beş milyon liradan fazla bankaların genel müdürlerinin kendi aralarından iki sene için seçecekleri dört genel müdür ile ödenmiş sermaye ve ihtiyatları yekûnu beş milyon liradan az olan banka genel müdürlerinin kendi aralarından iki sene için seçeceği bir genel müdür ile Kalkınma ve Yatırım Bankaları Genel Müdürlerinin kendi aralarından iki sene için seçecekleri bir Genel Müdürden ve Bankalar Birliği Genel Sekreterinden teşekkül eder.

Komiteye Maliye Vekili, bulunmadığı zamanlarda Ticaret Vekili riyaset eder.

Komitenin kararları, İcra Vekilleri Heyetinin tasdikı ile tekemmül eder.

Komite resmi daire ve teşekküllerle bankalardan ve risk santrali teşkilâtından lüzum göreceği malûmatı almaya ve risk santralizasyonu mevzuunda tedbirler ittihazına yetkilidir.

Komite bürosunda çalışacak kimselere verilecek ücret İcra Vekilleri Heyeti kararı ile tesbit olunur. Bu ücretlerle büronun diğer masrafları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca karşılanır.

VII - İşletme ve İştirakler

İştiraklere sermaye yatırımı

Bankaların, iştirak ve kuruluşlarına yatıracakları sermayelerinin toplamı; ödenmiş yada Türkiye'ye ayrılmış sermayeleri ile yedek akçeleri toplamının % 10’unu geçemez.

Ancak Bankaların;

1. Kalkınma planı yıllık programlarında belirtilecek sektörlerde iş yapan ya da yapacak olan ortaklık ve kuruluşlara,

2. Kanunla kurulan ortaklıklara,

3. Kalkınma ve Yatırım Bankalarına,

4. «İktisadi Devlet Teşekkülleriyle Müesseseleri ve İştirakler Hakkında Kanun» kapsamına giren bankaların, kendilerine verilen özel görevleri gerçekleştirmek amacıyla kuracakları ya da sonradan katılacakları ortaklık ve kuruluşlara.

Yatırmış bulundukları yada yatıracakları sermayeleri için birinci fıkradaki sınırlayıcı hüküm uygulanmaz.

Yıllık Programlarda belirtilen sektörlerde değişiklik yapılması halinde, eski listelere göre sınırlama dışı bırakılan İştiraklerin durumu değişmez.

Bankalar ve sermayesinin % 50 sinden fazlasına sahip oldukları iştirakleri, banka sermayesinin % 10’undan fazlasına sahip olan hissedarların (Kamu kuruluşları dışında) idare meclisi başkan ve üyelerinin, genel müdür ve genel müdür yardımcılarının ayrı ayrı ya da birlikte sermayelerinin % 25 inden fazlasına sahip oldukları ortaklıklara katılamazlar.

Bankaların doğrudan ya da dolaylı olarak sermayelerinin en az % 20’sine sahip bulundukları iştirakleri ana banka hisse senetlerini satın alamazlar, rehin olarak kabul edemezler ve karşılığında avans veremezler.

Bankaların yatıracakları sermaye deyimi, iştirak payını elde etmek için fiilen yapılan ödemeler ile henüz ödenmemiş sermaye taahhüdü toplamını belirtir.

Bankalar, bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girmesinden önce, iştiraklerine ayırdıkları sermaye tutarlarını bu madde hükümlerine uygun duruma getirinceye kadar mevcut iştiraklerine yeniden sermaye ayıramazlar ve yeni iştirakte bulunamazlar.

Emtia ticareti yapma memnuiyeti

48 inci madde hükümleri mahfuz kalmak şartiyle, bankalar ticaret maksadı ile emtia alım ve satımı ile meşgul olamazlar. Meskûk ve külçe halinde altın alım satımı bu hüküm dışında kalır.

Bankalar, alacaklarından dolayı temellük mecburiyetinde kaldıkları ticari emtiayı temellük tarihinden itibaren 9 ay zarfında elden çıkarırlar. Elden çıkarmanın imkânsız veya banka için büyük bir zararı mucibolacağı hallerde veya diğer muhik sebepler tahtında Maliye Vekâleti, Ticaret Vekâletinin mütalâasını da almak suretiyle bu müddeti uzatabilir.

Taşınmaz mal üzerine işlemler

1) Bankalar, ticaret amacıyla taşınmaz mal alım ve satımı ile uğraşamazlar ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca alınan kararlara uygun olarak bankacılık işlerini yürütebilmek için gereksindikleri sayı ve vüsatin üstünde herhangi bir biçimde taşınmaz mal edinemezler.

Bankaların, sermayesine % 10'un üstünde katıldıkları ortaklıklarla bunların ortağı olduğu kuruluşların iş konularının gerektirdiği iş yeri, fabrika, imalâthane ve eklentileri gibi taşınmaz mallar dışında taşınmaz mal edinmeleri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının iznine bağlıdır.

2) Bankalar, taşınmaz mal yapımı işleri ya da ticareti ile uğraşan ortaklıklara katılamazlar ve bu konuda iş yapan gerçek ve tüzel kişilere kredi açamazlar. Ancak aşağıda belirtilen iştirak ve kredilere bu hüküm uygulanmaz.

a) Yol, köprü, baraj, liman, okul ve hastane gibi bayındırlık tesisleri ile sanayi ve turistik tesislerin inşaat taahhüdü ile uğraşan ortaklıklara bankalarca yapılan iştirakler;

b) Yukarıda 2 (a) bendinde belirtilen konularda iş yapan banka iştiraklerine ve diğer gerçek ya da tüzel kişilere yalnızca bu alanlarda kullanılmak üzere açılan krediler;

c) Kendisine ya da eşine ait konutu bulunmayanlara satılmak ya da kiralanmak üzere, nüfusu 100 bini aşan kentlerin belediye sınırları ya da mücavir alanlar içerisinde, İmar ve İskân Bakanlığınca onanmış projeleri gereğince toplu ve sosyal konut yapacak kamu kuruluşları ile kooperatiflere ya da bunların müteahhitlerine açılan krediler;

d) Her çeşit taşınmaz mal yapımının taahhüdü işleriyle uğraşan gerçek ve tüzel kişilere verilen teminat mektupları;

3) Bankalar;

a) Tarım, sanayi madencilik, enerji, bayındırlık, ulaştırma, dışsatım ve turizm işleri ile 2/c bendindeki toplu ye sosyal konut yapımına yönelik krediler;

b) Artırma, Eksiltme ve İhale Kanunu’nun ya da özel şartnamelerinin hükümlerine göre resmi daire ve kurumlara, iktisadi Devlet Teşekküllerine ve müesseslerine, kanunla kurulmuş teşekküllere, banka, ortaklık, dernek ve vakıflara ihaleye koydukları çeşitli işler için ve ayrıca mahkemelere, vergi ve icra daireleriyle gümrüklere hitaben bunlar tarafından istenen konular için verilecek teminat mektupları;

c) Kredi sağlamak amacıyla kalkınma ve yatırım bankalarına ve (a) bendindeki işler için diğer bankalara hitaben verilecek teminat mektupları;

dışında taşınmaz mal ipoteği karşılığında kredi açamazlar.

Yeniden kredi açılmaması koşuluyla, verilen kredilerden tahsili tehlikeye düşenlerin sağlamlaştırılması için sonradan ipotek tesis olunabilir.

4) Bankalar, alacaklarından dolayı edinmek zorunda kaldıkları taşınmaz malları, edinme gününden başlayarak 3 yıl içinde elden çıkarmak zorundadırlar. Bu süre içinde elden çıkarmanın olanaksız olduğunun ya da banka için büyük zarar doğuracağının belgelendiği hallerde bu süre Maliye Bakanlığı tarafından uzatılabilir.

Bankalara taşınmaz mal üzerine borç verme konusunda yetki veren özel kanun hükümleri saklıdır. İstanbul Emniyet Sandığı ve bu kanun kapsamına giren bankaların yabancı memleketlerdeki şubelerine 3 üncü fıkra hükmü uygulanmaz.

VIII- Hesap Hulâsaları, Bilânço ve Muhafaza Edilecek Vesaik

Hesap hulâsaları ve bilânçolar

Bankalar, üç aylık hesap hulâsalarını ve senelik bîlançoları ile kâr ve zarar hesaplarını, Ticaret Vekâleti ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve Bankalar Birliğinin mütalâaları alındıktan sonra Maliye Vekâletince tesbit edilecek formüle mutabık olarak tanzim ederler.

Bankaların iştiraklerine açmış oldukları krediler ile iştiraklerine yatırdıkları sermayenin 39 ve 48 inci maddelere göre tasnif edilmiş durumunu üç aylık hesap hulâsaları ile senelik bilânçolarında diğer muamelelerinden ayrı olarak göstermeye mecburdurlar.

Üç aylık hesap hulâsaları mevcut ise umumi heyetçe tâyin edilen murakıplar tarafından tasdikli olarak taallûk ettikleri üç aylık devrenin hitamından itibaren en geç iki ay içinde ve senelik bilânçolarla kâr ve zarar hesapları da idare meclisi ve murakıpları raporları ile birlikte umumi heyetlerin toplantı tarihinden itibaren bir ay içinde, bankalar tarafından Maliye ve Ticaret Vekâletleriyle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına verilir ve bilânçolar aynı müddet zarfında biri Resmî Gazetede olmak üzere en az iki gazete ile neşir ve ilân olunur.

Ayrıca, bankalar, vaziyet cetvellerine nazaran bir ay evvelki ay sonu itibariyle başlıca kredi ve mevduat nevilerini ve umumi yekûnlarını gösterir birer cetveli aynı veçhile mütaakıp ayın sonuna kadar tevdi etmeye mecburdurlar.

Yabancı bankalara ait cetvel ve bilânçolar

Yabancı memleketlerde teşekkül edip de Türkiye’de şube açmış olan bankaların bilânço ve hesap vaziyetleri, Ticaret Vekâleti ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının ve Bankalar Birliğinin mütalâaları alındıktan sonra Maliye Vekâletince tesbit olunacak formüle uygun olarak tanzim edilir ve Türkiye’ye fiilen tahsis edilmiş sermayeleri ile Türkiye’deki muamelelerini gösterir.

Bu bankalar Türkiye’ye ait senelik bilânçoları ile kâr ve zarar hesaplarını müesseselerinin son bilânçosu ile birlikte yukardaki madde hükümlerine tevfikan Maliye ve Ticaret Vekâleti ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına tevdi ve neşir ve ilân ederler.

Bu bankaların üç aylık hesap hulâsaları ve senelik bilânçoları ve kâr ve zarar hesapları merkez ittihaz ettikleri şubeleri tarafından tanzim ve İdare Komitesi âzaları ve salâhiyetli muhasebecileri tarafından imza olunur.

Para vâhidi

Bankalar hesaplarını ve bilânçolarını Türk parası üzerinden tanzim ederler.

Hesap uygunluğu

Bankalar, yasal ve yardımcı defterleri ve kayıtları arasında olduğu gibi, şubeleri, yurt içindeki ve dışındaki muhabirleri ile de hesap uygunluğu sağlamadan bilânçolarını kapatamazlar.

Mektup ve vesikaların muhafazası

Bankalar, aldıkları mektuplarla faaliyetleri ile ilgili vesikaların asıllarını veya mümkün olmadığı ahvalde sıhhatlerinden şüpheyi davet etmiyecek birer suretlerini usulleri dairesinde muntazam bir şekilde muhafaza etmeye ve yazdıkları mektupları makine ile alınmış birer suretlerini tarih ve numara sırası ile tertipederek, yıl sonunda ciltlettirip saklamaya mecburdurlar.

Yabancı memleketlerdeki şubeler

Türkiye’de teşekkül edip yabancı memleketlerde şube açmış olan bankalar, yabancı memleketlerdeki şubelerine tahsis ettikleri sermaye ile bu şubelerin muamelât ve hesabatını gösterir bir cetveli Maliye ve Ticaret Vekâletleri ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına senelik bilânçoları ile birlikte tevdi ederler.

IX- Müteferrik Hükümler ve Murakebe

Bankalar Birliği

Bu kanunun mer’iyete vaz’ı tarihinden itibaren en geç 6 ay içinde bankacılık meslekinin inkişafı, bankalar arasında tenasüt temini ve haksız rekabeti bertaraf edecek tedbirleri ittihaz ve tatbik etmek maksadiyle hükmi şahsiyeti haiz “Bankalar Birliği” kurulur. Birliğin ana nizamnamesi Ticaret Vekâleti ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın mütalâaları alındıktan sonra Maliye Vekâletinin teklifi ve İcra Vekilleri Heyetinin kararı ile mer’iyete vazedilir.

Türkiye’de faaliyette bulunan bütün bankalar, Bankalar Birliğine âza olmakla mükelleftirler.

Bankalar, bu mükellefiyeti kuruluşları tarihinden itibaren 3 ay içinde yerine getirirler.

Bankalar, Birlik nizamnamesi hükümlerine riayete ve birliğin selâhiyetli organlarının alacağı kararları tatbike mecburdurlar.

Masrafların tesbit ve taksimi

Bankalar Birliğinin masrafları, her takvim yılı başında âza bankalar arasında, ana nizamname mucibince tesbit olunacak rey adedlerine göre mütenasiben taksim edilir. Bankalar, kendilerine isabet eden masraf hisselerini her sene Şubat ayı sonuna kadar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde açılacak hususi bir hesaba yatırmakla mükelleftirler.

Sermaye ve mevduatın yabancı memlekette kullanılması

Türkiye’de teşkil edilmiş ve edilecek olan bankalar, Maliye Vekâletinin tesbit ve müsaade edeceği nisbeti geçmemek şartiyle, sermayelerinin bir kısmını yabancı memleketlerde kullanabilirler. Bu müsaade, her muamele için ayrı ayrı ve icabına göre her banka için, muayyen hadlere kadar umumi bir şekilde verilebilir.

Yabancı memleketlerde teşekkül edip Türkiye’de şube açmış olan bankalar, Türkiye’deki şubelerine tahsis ettikleri sermayeyi ve bütün bankalar kabul ettikleri mevduatı, Maliye Vekâletinin müsaadesini almadan yabancı memleketlerde plâsman ve tevdiat suretiyle istimal edemiyecekleri gibi, Türk Borsalarında kote olmıyan yabancı esham ve tahvilâtın iktisabında ve bunlara mütaallik kredi küşadında da kullanamazlar.

Türkiye’de teşkil edilmiş bankaların yabancı memleketlerdeki şubelerine tahsis edecekleri sermaye, bu kanunun ikinci maddesinde zikredilen sermayelerinden tenzil ve bakıyesi kanunun tatbikatında Türkiye’de ödenmiş sermaye ad ve muhtelif maddelerdeki nispetlere esas ittihaz olunur.

Murakabede Hükümetin yetkileri

1) Bankalar Yeminli Murakıplarınca yapılan inceleme sonucunda, bir bankanın yasalara, bankacılık ve muhasebe ilkelerine aykırı işlemleri nedeniyle malî bünyesinin ciddi şekilde zayıflamakta olduğu anlaşıldığında, 80 inci madde hükmü saklı kalmak kaydıyla, Maliye Bakanlığı uygun bir süre vererek kanuna aykırı durumların düzeltilmesini, bankacılık ve muhasebe ilkelerine uygunluğun sağlanmasını ve mali bünyenin güçlendirilmesini isteyebilir.

2) Verilen süre içinde bankaca gerekli önlemlerin kısmen ya da tamamen alınmaması ve Bankalar Yeminli Murakıplarınca yapılan incelemeler sonucunda Bankanın mali bünyesinin taahhütlerini karşılayamayacak derecede zayıflamış bulunduğunun ya da bu durumun gerçekleşmek üzere olduğunun saptanması halinde; T.C. Merkez Bankasının da görüşünü alarak geçici bir Yönetim Kurulu oluşturmaya ve gerekli bütün önlemleri almaya Maliye Bakanı yetkilidir.

Geçici Yönetim Kurulu, göreve başlama gününe göre düzenlenecek ara bilânçosunu ve alınması gereken önlemlere ilişkin görüş ve önerilerini içeren bir raporu en kısa zamanda Maliye Bakanlığına verir.

3) Maliye Bakanı alınan önlemlere karşın Bankanın çalışmasının sürdürülmesine olanak görmediğinde, öncelikle bir başka banka ya da bankalarla birleşme ya da devir olanaklarını araştırır. Bu amaçlar için, bankanın aktif ve pasifini devralacak bankaya, bu Kanunun ek birinci maddesi gereğince tesis olunan Bankalar Tasfiye Fonundan uzun süreli faizsiz ödünç şeklinde mali yardım yapılabilir.

Bu durumdaki bankaların ortaklar genel kurulu ancak Maliye Bakanının gerekli görmesi halinde toplanabilir ve genel kurul kararları Maliye Bakanının onayı ile hüküm ifade eder.

4) Bankanın birleşme ya da devrine olanak bulunmaması durumunda, Hükümet, Maliye Bakanlığının önerisi üzerine tedricen tasfiyesi için Maliye Bakanına yetki verebilir.

Tedrici tasfiye, Maliye Bakanının belirleyeceği bir bankanın gözetiminde ve bu bankanın mali ve teknik yardımı ile yapılır.

Tedricen tasfiye karar ve işlemlerinde Türk Ticaret Kanunu, İcra ve İflas Kanunu ve diğer mevzuatın tasfiye ile ilgili hükümleri ile bu Kanunun tasfiyeye ilişkin diğer maddeleri hükümleri uygulanmaz. Ancak, tasfiye memurlarının işlem ve tasarruflarından doğan borçları dolayısıyla haciz yoluyla takip yapılabilir.

Tedricen tasfiye halindeki bankanın ortakları tasfiye işlemlerine herhangi bir biçimde karışamaz ve hesap isteyemezler.

Tasfiye kararı gününden başlayarak mevduata ve bankanın rehin ile temin edilmemiş borçlarına faiz yürütülmez.

Tedrici tasfiyeye giren bankadaki tasarruf mevduatı, tasfiye, sonucu beklenmeden ve Bankalar Tasfiye Fonundan gereksinme oranında verilecek avanslarla karşılanmak suretiyle, en geç 3 yıl içinde hak sahiplerine geri ödenir. Bu sürenin sonunda sahipleri tarafından aranmayan tasarruf mevduatı hesapları bu Kanunun 31 inci maddesi gereğince işlem yapılmak üzere T.C. Merkez Bankasına devredilir.

Tasfiyeye giren bankanın aktifleri, öncelikle tasarruf mevduatının ve tasfiye giderlerinin karşılanması amacıyla Fondan alınmış olan avansların geri verilmesine ayrılır. Bankalar Tasfiye Fonu, yukarıdaki fıkra gereğince ödediği tasarruf mevduatı için toplamı üzerinden tasfiye halindeki bankanın bütün aktifleri üzerinde imtiyazlı alacaklı sıfatını kazanır. Maliye Bakanı, Fon adına bankanın iflasını isteyebilir.

Fondan Ödenen tasarruf mevduatının ve tasfiye giderlerinin bankanın aktifleriyle karşılanamayan kısmı, tasfiye sonunda kat'i ve nihai açık olarak Fon tarafından yüklenilir.

5) Bankalar Tasfiye Fonu mevcudunun bu madde gereğince yapılacak ödemeleri karşılamaya yetmediği yıllar için, bankaların Fona bu Kanunun Ek 1 inci maddesinin ikinci fıkrası gereğince yatırmakla yükümlü oldukları tutarların bir katı tutarında ek ödeme yapmalarına, Maliye Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca karar verilebilir. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen Bankalar hakkında bu Kanunun 69 uncu maddesi hükmü uygulanır.

6) Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği günde tedricen tasfiye halinde olan bankalar hakkında 7129 sayılı Kanunun 153 sayılı Kanunla değişik 60 ıncı maddesi hükmünün uygulanmasına devam olunur.

Bankaların 5 inci fıkra gereğince Fona ödemekle yükümlü oldukları tutarlar kurumlar vergisi matrahının saptanmasında gider sayılır.

Bankalar Yeminli Murakıpları

Bankalar Kanunu ile diğer Kanunların bankalarla ilgili hükümlerinin uygulamasının ve her türlü bankacılık işlemlerinin murakabesi; bankaların varlıkları, alacakları, özkaynakları, borçları, kâr ve zarar hesapları arasındaki ilgi ve dengelerin ve malî bünyeyi etkileyen diğer tüm öğelerin tespit ve tahlili Maliye Bakanına bağlı Bankalar Yeminli Murakıpları ve Muavinleri taralından yapılır.

Bankalar Yeminli Murakıpları ve Muavinleri; Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun Hükümlerine aykırı hareket eden banka ve ilgilileri hakkında adı geçen Kanunun Ek 1 inci maddesindeki yetkilere ve Bankalar Kanununda yazılı görevleri ile kayıtlı olmak üzere vergi inceleme yetkisine sahip oldukları gibi Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım Bankası ve tüm bankaların kuruluş kanunları hükümleri ile diğer kanunların bankalarla ilgili hükümlerinin uygulamasını da murakabeye yetkilidirler.

Bankalar Yeminli Murakıp ve Muavinleri; bankalar, bankaların iştirak ve müesseseleri ile bunlarla ilişkisi olan gerçek ve tüzel kişilerden yukarıda yazılı kanun hükümleri ile ilgili görecekleri bütün bilgileri istemeye, bunların tüm defter, kayıt ve belgelerini incelemeye yetkili olup, bunlar da istenilen bilgileri vermekle, defter, kayıt ve belgeleri incelemeye hazır bulundurmakla yükümlüdürler.

Devlet Daire ve Teşekkülleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Türkiye Bankalar Birliği ve benzeri kuruluşlar ile risk santrali teşkilâtı istenecek hertürlü bilgiyi gizli de olsa Bankalar Yeminli Murakıplarına verirler.

Bankalar Yeminli Murakıp Muavinleri konuları ile ilgili dallarda yüksek öğrenim yapmış adaylar arasından sınavla seçilerek memuriyete alınırlar. En az-üç yıl Bankalar Yeminli Murakıp Muavinliği yaptıktan sonra yeterlik sınavında başarı gösterenler ortak kararla Bankalar Yeminli Murakıbı olarak atanırlar. Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu Başkanının da Bankalar Yeminli Murakıbı sıfat ve yetkisi vardır.

Bankalar Yeminli Murakıp ve Muavinleri Ankara'da Asliye Ticaret Mahkemesinde yemin etmedikçe murakabe yapamazlar.

Bankalar Yeminli Murakıplarının çalışma yöntemleri bir yönetmelikle düzenlenir.

Hususi murakıp tâyini

Maliye Vekâleti:

1. Mevduat kabul yetkisi daimî veya muvakkat olarak ref olunan,

2. 60 ıncı maddede derpiş edilen Hükümet selâhiyeti, haklarında fiilen kullanılan,

3. Kanunun 66, 67 ve 71 inci maddeleri mucibince daimî veya muvakkat olarak faaliyetten meni talebi ile mahkemeye verilen,

4. Mahkeme kararı ile daimî veya muvakkat olarak faaliyetten men’ine hükmedilen,

5. Heyeti umumiye kararı ile veya sair sebeplerle tasfiyesine karar verilen,

Bankalar nezdinde bir veya müteaddit hususi murakıp tâyin edebilir. Hususi murakıplar, nezdlerinde tâyin edildikleri bankaların bilcümle muamelât ve kaynaklarını kontrol etmek, tevdiat sahiplerinin hukukunu korumak üzere alınması icabeden tedbirleri derhal banka idare meclisine, tasfiye memurlarına tavsiye ve Maliye Vekâletine arz etmek, vazifeleri ile mükelleftirler.

Devir veya birleşme

Türkiye’de faaliyette bulunan bankalardan her hangi biri, yerli veya yabancı bir banka ile birleşmek veyahut mudileri ile alacaklılarına karşı mevcut vecibeleri dâhil olmak üzere düyunatını Türkiye’de faaliyette bulunan bir veya müteaddit yerli veya yabancı bankaya devretmek istediği takdirde keyfiyeti bir yazı ile derhal Maliye Vekâletine bildirmeye mecburdur.

Maliye Vekâleti, Ticaret Vekâleti ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının da mütalâasını aldıktan sonra birleşme veya devir talebini kabule şayan gördüğü takdide, keyfiyeti bankanın hissedarı, mudi, alacaklı ve borçlularına 15 gün müddetle biri Resmî Gazete olmak üzere en az iki gazete ile ilân eder.

İlân tarihinden itibaren üç ay içinde bir itiraz vâki olmadığı veya vâki itirazlar muhik görülmediği ve birleşme veya devir alâkalıların menfaatlerine münafi bulunmadığı takdirde; birleşme veya devir muamelelerinin icrasına Maliye Vekâletince müsaade olunur.

Tasfiye ve faaliyetin tatili

Türkiye’de faaliyette bulunan bankalar muamelelerinin tatil veya tasfiye etmek istedikleri takdirde, keyfiyeti gazetelerle ilân ve mevduat sahipleri ile alacaklılarına veya bu durumda sayılabilecek şahıslara ve müesseselere tebliğ ederek ellerinde bulunan bilûmum aynî ve nakdî her türlü mevduat ile emanet ve cari hesap matluplarını ve borçlarını, vâdeli olsalar bile, vadelerini beklemeksizin iki ay zarfında iadeye ve bu müddet zarfında sahibi müracaat etmiyen aynî ve nakdî her türlü mevduat ve matlubatı Maliye Vekâleti emrine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına tevdie mecburdurlar. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, bu suretle tevdi olunan kıymetleri 10 sene müddetle her yıl başında usulüne göre ilân etmek suretiyle muhafaza eder. Bu müddetin hitamında 31 inci maddedeki esaslar dâhilinde muamele yapılır.

Tasfiye memurlarının vazifeleri

İflâsına hükmedilen bankalar ile tasfiyesine karar verilen veya mahkemece kapatılmasına hükmedilen bankaların muamelâtını tasfiye etmek üzere İcra ve İflâs Kanunu hükümlerine tevfikan teşkil edilen İflâs idaresi veya tâyin olunan tasfiye memurları, tasfiye safahatı hakkında Maliye Vekâletine her ay sonunda rapor vermekle mükelleftirler.

Maliye Vekâleti, bankalar yeminli murakıpları vasıtasiyle iflâs idaresinin ve tasfiye memurlarının bu kanunun tatbikatı ile ilgili muamelâtını tetkik ettirmek salâhiyetini haizdir.

Ceza hükümleri

Bu Kanunun 7 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları ile 8 inci maddesinin birinci fıkrası ve 13 üncü maddesinde yazılı izinleri almadan bankacılık işlemleri ile uğraşmaya ve mevduat kabulüne başlayan ya da 9 uncu ve 24 üncü madde hükümlerine aykırı olarak mevduat kabul eden tüzel kişilerin işlerini fiilen yöneten görevli ve ilgili yönetim kurulu başkan ve üyeleri ya da genel müdür, genel müdür yardımcıları ya da müdürleri 100 bin liradan 500 bin liraya kadar ağır para cezasına mahkûm edilmekle birlikte, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.

24 üncü madde hükmüne aykırı hareket eden gerçek kişiler için de bu madde hükmü uygulanır.

Ayrıca, Maliye Bakanlığının isteği üzerine bu kuruluş ve teşekküllerin çalışmalarının geçici ya da sürekli olarak yasaklanmasına mahkemece karar verilebilir.

Maliye Vekâletinden müsaade istihsal ettikten sonra bu kanunun 6 ncı maddesi ile 8 inci maddenin son fıkralarında yazılı hususlardan her hangi birine aykırı durumları tesbit edilen bankalar, Maliye Vekâletince kendilerine yapılacak tebligat tarihinden itibaren 6 ay içinde bu durumlarını ıslâh etmedikleri takdirde, bankaların veya şubelerinin muvakkat veya daimî olarak faaliyetten men’ine mahkemece karar verilebilir.

Bu Kanunun 10, 14, 16, 17, 18, 19, 21, 23, 26, 30, 31, 34, 37, 41, 42, 44 ,45, 46, 51, 54, 55, 56, 59, 61 ve 65 inci maddeleri ile 15 inci maddesinin son fıkrasında yazılı yükümlülük ve zorunlulukları yerine getirmeyen ya da bu yükümlülük ve zorunluluklara uymayan ya da Bankalar Yeminli Murakıpları ve Muavinleri ile 62 nci maddede yazılı hususî murakıplarının görevlerini yapmalarına engel olan ya da istenilen bilgi ve belgeleri vermeyen bankaların ve diğer tüzel kişilerin Yönetim Kurulu Başkanları ya da üyeleri ile murakıpları, genel müdür, genel müdür yardımcıları, memurları, tasfiye memurları ile gerçek kişiler için görev ve ilgilerine göre 50 bin liradan 200 bin liraya kadar ağır para cezası hükmolunacağı gibi, bu fiilleri bankanın emin bir biçimde çalışmasını engelleyici nitelikte görülen banka mensuplarının üç yıl süre ile bankalarda çalışmaları yasaklanır.

Ayrıca, 10 uncu maddeye aykırı olarak izin alınmaksızın açılan veya nakledilen şubelerin mahkemece kapatılmasına karar verilir.

Bu Kanunun 28, 35 ve 36 ncı maddelerinde yazılı hükümlere ve sınırlara uymayan bankalar, Maliye Bakanlığınca bir aydan az olmamak kaydıyla bildirilecek süreler içerisinde bu durumlarını düzeltmezlerse bunların Yönetim Kurulu Başkanları ya da üyeleri, genel müdür, genel müdür yardımcıları, memurları görev ve ilgilerine göre 200 bin liradan az olmamak üzere ağır para cezası ile cezalandırılırlar.

Bu Kanunun 32, 38, 39, 40, 48, 49, 50, 63 ve 64 üncü maddelerinde yazılı hükümlere uymayan ya da bu Kanun Hükmünde Kararnamenin 2. maddesinde yazılı yükümlülük ve zorunlulukları süresi içinde yerine getirmeyen bankaların ve 50 inci maddenin 1 inci fıkrası hükmüne aykırı hareket eden iştiraklerin ve iştiraklerin ortak olduğu müesseselerin işlerini fiilen yöneten görevli ve ilgili Yönetim Kurulu Başkan ve üyeleri ile genel müdür, genel müdür yardımcıları ve müdürleri görev ve ilgilerine ve fiile katılma derecelerine göre 100 bin liradan 200 bin liraya kadar ağır para cezası ile birlikte 6 aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.

Şu kadarki; Yukarıda yazılı maddelerin hükümlerine aykırılık bankaya ya da İştirak ve müesseselerine ya da ilgili kişilere yarar sağlamayı hedef tuttuğunda ya da bu tür hareketler sonucunda fiilen böyle bir yarar sağlandığında, ağır para cezası 200 bin liradan az olmamak üzere bu yararların 5 katı olarak hükmedilir.

Bankaların 49 ve 50 inci madde hükümlerine aykırı olarak edindikleri taşınır ve taşınmaz malların, mahkûmiyet hükmü ile birlikte satılarak tasfiyesine karar verilir.

Satış ve tasfiye İcra ve İflâs Kanunu hükümlerine göre adliye icra memurları tarafından yapılır. Satış bedelinden satış ve tasfiye giderleri indirilerek artanı bankaya verilir.

Yukarıdaki fıkra gereğince satış bedelinden indirilecek giderler, önceden Maliye Bakanlığı bütçesinin mahkeme harçları tertibinden avans suretiyle ödenir.

68, 69 ve 70 inci maddelerde yazılı cezayı müstelzim fiil ve hareketler, alâkalı bankanın emin bir şekilde çalışmasını haleldar edecek mahiyette bulunduğu takdirde, mezkûr maddelerde yazılı cezalara ilâveten, Maliye Vekâletinin talebi üzerine bu gibi bankaların daimî ve muvakkat olarak faaliyetten men’ine mahkemece karar verilir.

Bu Kanunun 57 ve 58 inci maddelerinde yazılı yükümlülüklere uymayan bankalara uygulanacak para cezaları Bankalar Birliği Yönetim Kurulunca saptanır ve karara bağlanır. Bu para cezaları 200 bin liradan çok olamaz.

Para cezaları, Birliğin yazacağı müzekkere üzerine yetkili Adliye İcra Dairesince tahsil ve Birliğe gelir kaydolunur.

Yetkili İcra Dairesi, Birliğin merkezinin bulunduğu yer icra dairesidir.

Birliğin yazacağı bu müzekkereler İcra ve İflâs Kanunu'nun değişik 68 inci maddesinde gösterilen belgelerden sayılır.

Sahte belge düzenlenmesi

Maliye ve Ticaret Bakanlıkları ile T. C. Merkez Bankasına verilen hesap hülasasında ya da yayımlanan ve ilân olunan bilançolarda yapılan sahte beyanlardan dolayı bunları imza eden kişiler için altı aydan beş yıla kadar hapis ve 200 bin liradan az olmamak üzere ağır para cezası hükmolunur.

Sırların saklanması

Sıfat ve görevleri dolayısiyle öğrendikleri, bankaya ya da bankama müşterilerine ait sırları bu konuda yasal olarak açıkça yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayan banka mensupları ile diğer görevliler 1 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ve 10 bin liradan 40 bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar.

Birinci fıkrada, yazılı kimseler bu sırları kendileri ya da başkaları için yarar sağlamak amacıyla açıklarlarsa, altı aydan 2 yıla kadar hapis ve 20 bin liradan 100 bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılmakla birlikte ayrıca, geçici ya da sürekli olarak bankalarda çalıştırılmalarının yasaklanmasına ya da memuriyetten mahrumiyetlerine de hükmolunur.

Bu madde hükmü banka mensupları ile diğer görevlilerin işlerinden ayrılmaları halinde de ayrıldıkları tarihten başlıyarak 3 yıl süre ile uygulanır.

Bankalar Yeminli Murakıplarının sorumlulukları

Görevleri dolayısiyle öğrendikleri sırları yetkili mercilerden başkasına açıklayan Bankalar Yeminli Murakıpları ve Muavinleri için 6 aydan 2 yıla kadar hapis ve 40 bin liradan az olmamak üzere ağır para cezası hükmolunur. Birinci fıkrada yazılı kimseler sırları kendileri ya da başkaları için yarar sağlamak amacıyla açıklarlarsa, bir yıldan 3 yıla kadar hapis cezasına ve 100 bin liradan az olmamak üzere ağır para cezasına mahkûm edilmekle birlikte ayrıca, sürekli ya da geçici olarak memuriyetten mahrumiyetlerine ve bankalarda çalıştırılmalarının yasaklanmasına da hükmolunur.

Bu madde hükmü yukarıda yazılı kimselerin görevlerinden ayrılmaları halinde de ayrıldıkları tarihten başlıyarak 3 yıl süre ile uygulanır.

Asılsız yayın ve haber yayma

Bir bankanın itibarını kırabilecek ya da şöhretine ya da servetine zarar verebilecek bir hususa neden olan ya da bu yolda asılsız haber yayanlar için üç aydan iki yıla kadar hapis,10 bin liradan 100 bin liraya kadar ağır para cezası hükmolunur.

Bu fiilin Basın Kanununda yazılı yayın araçlarından biri ile ya da radyo ve televizyon ile işlenmesi ya da nakledilmesi halinde altı aydan 3 yıla kadar hapis ve 20 bin liradan 200 bin liraya kadar ağır para cezası hükmolunur.

Umumi hükümlerin mahfuziyeti

Bankaların veya mesul şahıslarının bu kanunda suç teşkil eden hareket ve fiilleri başka kanunlara göre de cezayı müstelzim bulunduğu ahvalde haklarında en ağır cezayı ihtiva eden kanun maddesi tatbik olunur.

İflâsın mesulleri

Bir bankanın iflâsı halinde o bankanın idare meclisi, idare komitesi reisi ve âzaları ile umum müdür, muavinleri, müdür ve imzaları bankayı ilzam eden memurlarının bu kanuna aykırı hareketleri iflâsa sebep olmuş ise Maliye Vekâletinin talebi üzerine gerekirse bunların şahsen iflâslarına mahkemece karar verilebilir. Ve haklarında İcra ve İflâs Kanununun 5, 6 ve 7 nci bapları hükümleri tatbik olunur.

Türk Ticaret Kanunu hükümlerinin mahfuziyeti

Türk Ticaret Kanununun mesuliyeti muntazammın hükümleri mahfuzdur.

Vazifeli merci

Bu kanunda yazılı suçlardan dolayı takibat icrası, Maliye Vekâleti tarafından Cumhuriyet Müddeiumumiliğine müzekkere yazılmasına bağlıdır. Bu müzekkere ile Maliye Vekâleti aynı zamanda müdahil sıfatını iktisabeder.

Cumhuriyet Müddeiumumileri takibata mahal olmadığına karar verirlerse, Maliye Vekâleti, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre kendisine tebliğ edilecek bu kararlara karşı itiraza salâhiyetlidir.

74 ve 76 ıncı maddelerde yazılı suçlardan dolayı alâkalı bankaların dâva açma hakkı mahfuzdur.

Bu kanunda yazılı suçlar Asliye Ceza Mahkemelerinde 3005 sayılı kanun hükümlerine göre rüyet olunur. Mahkeme hükmünden evvel de bu kanunda yazılı muvakkat veya daimî olarak faaliyetten men’i kararı verilir.

Para cezalarının tahsili

Bu kanunda zikredilen para cezalarında hükmi şahısların mesuliyeti Türk Ticaret Kanununun 65 inci maddesine göre tayin olunur.

Para cezaları hükmi şahıslardan Âmme Alacaklarının Tahsil Usulü hakkındaki kanun hükümleri mucibince tahsil edilir.

XI- Mahfuz ve Mülga Hükümler

Türkiye Sınai Kalkınma Bankası tevdiat kabul etmediği müddetçe bu kanun hükümlerine tâbi tutulamaz.

Mülga hükümler

a) 2999 sayılı Bankalar Kanunu ek ve tadilleri ile,

b) 5072 sayılı kanunla değiştirilen 4060 sayılı kanunun bankalarla ortaklıklara mütealik hükümlerinin; Tasarruf Sandıkları hakkındaki 1711 sayılı kanun ve Ecnebi Şirketler hakkındaki 30 Teşrinisani 1330 tarih ve 49 sayılı Muvakkat Kanun ile 10 Ağustos 1331 tarihli Zeylinin bu kanuna muhalif olan hükümleri mer’iyetten kaldırılmıştır.

Bankalar yeminli murakıplığı teşkilâtı

3656 sayılı kanuna bağlı (1) sayılı cetvelin Maliye Vekâletine ait kısmından ilişik (1) sayılı cetvelde gösterilen kadrolar kaldırılmış ve bunun yerine ilişik (2) sayılı cetvelde yazılı kadrolar konulmuştur.

Haklarında bu kanunun 60 ıncı maddesi uyarınca edricı tasfiye kararı verilen bankaların kati ve nihai açıklarının karşılanması için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde bir fon tesis edilmiştir.

Bankalar, yıl sonu bilânçolarındaki tasarruf ve ticari mevduat toplamının binde yarımı nispetinde bir meblâğı ertesi yılın beşinci ayı sonuna kadar bu fona yatırırlar. Bu mükellefiyeti yerine getırmiyen bankalar hakkında işbu kanunun 69 uncu maddesi hükmü uygulanır.

Bu fondan tediyeler Banka Kredilerini Tanzim Komitesi kararına müsteniden Maliye Bakanlığınca yaptırılır. Tasfiyeye nezarete memur dilecek bankaya, tesbit olunacak ihtiyaç nispetinde, bahis konusu fonem Maliye Bakanlığınca aynı esas dâhilinde avans verilebilir.

Fonun âzami limiti, toplanan mebalığın limiti tecavüzü veya tedieler dolayısiyle mevcudun limitin dunuma düşmesi halinde yapılacak muamele yukarıdaki esaslar dâhilinde Banka Kredilerini Tanzim Komitesince tesbit edilir.

Fon mevcudu maksadı temine yetmediği zaman; Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından fona, Banka Kredilerini Tanzim Komitesince tesbit olunacak miktarda ve tâyin edilecek tediye ve itfa şekil ve şartları dâhilinde ikrazda bulunulur.

1 inci ek madde gereğince bankalar tarafından fona yapılacak tediyat Kurumlar Vergisi matrahının tesbitinde masraf addolunur.

Kalkınma ve Yatırım Bankalarının kuruluş ve faaliyetlerine, Maliye ve Ticaret Bakanlıklarının müşterek teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca mezuniyet verilir ve statüleri Bakanlar Kurulunun tasdikinden geçirilir.

Bu bankaların statülerinde yapılacak değişiklikler de Bakanlar Kurulunun tasvibine bağlıdır.

Kalkınma ve Yatırım Bankalarının kuruluş ve faaliyetleri, bu kanunun 1, 3, 5, 8, 9, 10, 41, 42, 47, 57, 58 ve 61 inci maddeleri hükümlerine tabidir.

Bu hükümlere riayet etmiyen bankaların yetkilileri hakkında, bu kanunun, tutumlarına uyan 66, 67, 68, 70, 80 ve 81 inci maddeleri uygulanır.

Mevduat kabul etmemeleri kaydı ile, Kalkınma ve Yatırım Bankalarının kuruluş ve faaliyetleri hakkında bu kanunun yukarıda sayılan maddeleri dışındaki hükümleri uygulanmaz.

Bu kanunun neşri tarihinde mevcut bankalar, kanunun neşrini takibeden (6) ay içinde esas mukavelelerini işbu kanunda yazılı hükümlere intıbak ettirmeye ve Bankalar Birliğinin kuruluşu tarihinden itibaren bir ay zarfında bu Birliğe âza olmaya mecburdurlar.

Bu kanunun neşri tarihinde mevcut bankalar, sermaye ve ihtiyatlarını, kanunun neşri tarihinden itibaren üç sene içinde 6 ncı maddede yazılı miktarlara iblâğ etmeye mecburdurlar.

Yabancı bankaların, bu kanunun neşri tarihinde mevcut ihtiyatlarından, kanunların ayrılmasını mecbur tutmadığı miktarlar, asgari sermaye ve ihtiyatlar yekûnunun hesabında nazara alınmaz.

Başka mahalde şubesi bulunmayan ve bu kanunun neşri tarihinde, nüfusu 60 binden az olan mahallerde kurulmuş olan mahallî bankalar için 6 ncı maddedeki asgari sermaye miktarları aranmaz.

Yukardaki vasıfları haiz mahallî bankalar, tediye edilmiş sermaye ve ihtiyatları yekûnunu, bu kanunun neşri tarihinden itibaren üç sene içinde 500 000 liraya iblâğ etmeye mecburdurlar. Bu bankaların 28 inci maddeye göre kabul edebilecekleri tasarruf mevduatı yekûnu tediye edilmiş sermayeleri ile ihtiyat akçeleri yekûnunun 3 mislini geçemez.

Bu maddedeki müddetleri, zaruri hallerde, uzatmaya Maliye Vekâleti mezundur.

Bankalar, mevduatın 26 ncı madde gereğince tasnifini bu kanunun yürürlüğe vaz’ı tarihinden itibaren 6 ay zarfında ikmal ve müteakip üç aylık hesap hulâsalarında göstermeye mecburdurlar.

Bankalar, 2999 sayılı kanunun 4196 ve 5072 sayılı kanunlarla muaddel 26 ncı maddesi mucibince mubayaa ettikleri tahvillerden bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihte kanuni karşılık olarak ellerinde bulunanları, itfa tarihlerine kadar, işbu kanunun 33 üncü maddesi mucibince Amortisman ve Kredi Sandığı adına Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına yatırılması icabeden kanuni karşılıklar yerine muhafaza etmeye yetkilidirler. Ancak bu takdirde:

a) Kanunun yürürlük tarihindeki mevduatları yekûnundan tahvillerin mubayaa kıymetlerine göre tahville karşılanmıyan kısım ile ellerindeki tahvillerden itfa olunanların temsil ettikleri kanuni karşılıkları Amortisman ve Kredi Sandığı adına Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına üç ay içinde yatırmakla mükelleftirler.

b) Yukarıda yazılı tahviller işbu kanunun 37 nci maddesi hükümleri dairesinde kayıt ve muhafaza edilir ve aynı hükümlere tâbidirler.

Muvakkat Madde 5- Bankalar, 39, 48 ve 49 uncu maddeler hükümlerine aykırı muamelelerin tasfiyesini 50 nci maddede yazılı ihtiyaçlarından fazla gayrimenkullerin tasfiye ve satışını işbu kanunun yürürlüğe vaz’ı tarihinden itibaren 3 sene içinde ikmal etmeye mecburdurlar.

Zaruri hallerde Maliye Vekâleti, Ticaret Vekâletinin de mütalâasını almak şartiyle bu müddeti uzatmaya yetkilidir.

Bu müddet zarfında tasfiye edilmiyen gayrimenkuller alâkalıların cezai mesuliyetleri baki kalmak şartiyle adliye icra dairelerince, İcra ve İflâs Kanunu hükümlerine tevfikan satılarak tutarlarından masraflar tenzil edildikten sonra bakıyesi bankaya verilir.

Yukardaki fıkra gereğince satış bedelinden tenzil edilecek olan masraflar evvel emirde Maliye Vekâleti bütçesinin mahkeme harçları tertibinden avans suretiyle ödenir.

Bu kanunun neşri tarihinde mevcut bankaların, kanunun neşrinden evvel, diğer bankaların sermayelerine iştirak suretiyle tahsis ettikleri miktarlar 48 inci maddedeki % 10 nispetinin hesabında nazara alınmaz.

Bu kanunun mer’iyete girdiği tarihte mevcut bankalar, 16 ve 18 inci maddelerde yazılı mükellefiyetleri bu kanunun mer’iyete girdiği tarihten itibaren iki ay içinde yerine getirmekle mükelleftirler.

Bu kanunun neşri tarihinde mevcut olup 7/2/1956 tarihli ve 4/6620 sayılı kararname ile kurulmuş bulunan “Banka Kredilerini Tanzim Komitesi”nce ittihaz edilmiş bilcümle kararlar, bu kanunun 47 nci maddesi ile kurulan Komitece hilâfına karar alınmadıkça, işbu yeni komite tarafından ittihaz olunmuş kararlar gibi hüküm ifade eder.

Bu kanunun mer’iyete girdiği tarihte bankalar yeminli murakıplığında bulunanlar, ayrı bir tâyin muamelesine lüzum olmaksızın yeni kadrolara geçirilirler.

Maliye Vekâleti, yeni kadrolar mecmuunun üçte biri nispetinde, teftiş, murakabe ve bankacılık sahasında ihtısas sahibi kimseler arasından, bir yıl müddetle, imtihanla bankalar yeminli murakıbı tâyinine yetkilidir.

Yukardaki muvakkat maddeler hükümlerine aykırı hareket eden bankalarla bu bankaların vazifeli idareci ve memurları 1, 2, 3 ve 6 ncı muvakkat maddelere aykırı fiiller için 68 inci madde; 4 üncü muvakkat maddeye aykırı fiiller için 69 uncu madde ve 5 inci muvakkat maddeye aykırı fiiller için de 70 inci madde hükümlerine göre ve aynı esaslar dahilinde cezalandırılırlar.

Bu kanunun yürürlüğe girmesinden evvel Amortisman ve Kredi Sandığı adına yatırılmış olan munzam karşılıklar

Hazinenin kefaleti altında mezkûr Sandıkta kalır ve bu karşılıklar hakkında aşağıdaki hükümler tatbik olunur.

a) Amortisman ve Kredi Sandığı bu hesaptaki karşılıklara Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının aynı karşılıklar için bu kanun mucibince tatbik edeceği faiz nispetini uygular.

b) Mevduatın azalması veya karşılık nispetlerinin indirilmesi dolayısıyla bankalara iade gerektiği ahvalde karşılık farkları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası hesaplarında mevcut imkânlardan karşılanamadığı takdirde fazlası Hazinenin kefaleti altında Amortisman ve Kredi Sandığındaki hesaptan iade olunur.

Bu kanunun 11, 38, 39, 40, 41, 48, 49, 61, 84 üncü maddeleri ile muvakkat 8 inci maddesi kanunun neşri tarihinde, diğer maddeleri neşrinden üç ay sonra mer’iyete girer.

Bu kanun hükümlerini icraya İcra Vekilleri Heyeti memurdur.

EKLER

(I) VE (II) SAYILI CETVELLER