3039 Çeltik Ekimi Kanunu

BÖLÜM: 1

Çeltik ekimi yapılan veya yapılmak istenilen vilâyetlerde valiler ve kazalarda kaymakamlar bir Çeltik Komisyonu kuracaklardır. Bu komisyonda:

Başkan olarak: Vali veya Kaymakam,

Üye olarak: Ziraat Odası Başkanı,

Ziraat Müdürü veya Ziraat Memuru,

Nafıa Mühendisi veya Fen Memuru,

Sıtma Mücadele Başkanı veya hekimi, bunlar bulunmıyan vilâyette Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Müdürü ve kazalarda Hükümet Tabibi ve çeltik ekimile uğraşanlardan biri bulunur. Komisyona alınacak çeltik çiftçisi doğrudan doğruya çeltik ekimile uğraşanlar tarafından seçilir. Komisyon, seçim için çeltik çiftçilerine yaptığı tebliğden bir hafta sonra seçim yapılmadığını görürse bu üyeyi kendisi seçer.

Ziraat Vekilliğinin çeltik ekimi uzmanı olan yerlerde bu uzmanlar da çeltik komisyonlarına üye olarak girerler.

On hektardan aşağı çeltik ekimi yapılan vilâyet ve kazalarda komisyonda:

Başkan olarak: Vali veya Kaymakam,

Üye olarak: Ziraat Müdürü veya Memuru,

Sıtma Mücadele Başkanı veya hekimi ve bunlar bulunmıyan vilâyetlerde Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Müdürü ve kazalarda Hükümet Tabibi ve çeltik ekimi yapanlardan biri bulunur. Bunlarda ziraat ve sıhhat teşkilâtı bulunmadığı takdirde komisyonda:

Başkan olarak: Vali veya Kaymakam,

Üye olarak da: Ziraat Odası Başkanı ve çeltik ekimi yapanlardan biri bulunur.

Ziraat Odası bulunmıyan yerlerde bu komisyonlara belediye başkanları girerler.

Vergi ve resimlerin belli süreleri içinde ödenmemesinden dolayı tahsili lazım gelen vergi ve resim cezaları ile tazminat kabilinden olup, mütezayit nispete tabi bulunan para cezaları hariç olmak üzere, Büyük Millet Meclisinin ilk kurulduğu tarihten önce yürürlüğe girmiş bulunan bütün kanun ve tüzüklerde yazılı olup da daha sonraki tarihlerde Büyük Millet Meclisince, miktarına dokunulmamış olan para cezaları yüz elli misline, Büyük Millet Meclisi tarafından kabul olunup da 31/12/1939 tarihine kadar yürürlüğe girmiş bulunan kanunlarda yazılı para cezaları doksan misline, 1/1/1940 tarihinden 31/12/1945 tarihine kadar yürürlüğe girmiş bulunan kanunlarda yazılı para cezaları altmış misline, 1/1/1946 tarihinden 31/12/1959 tarihine kadar yürürlüğe girmiş bulunan kanunlarda yazılı para cezaları otuz misline, 1/1/1960 tarihinden 31/12/1970 tarihine kadar yürürlüğe girmiş bulunan kanunlarda yazılı para cezaları onbeş misline, 1/1/1971 tarihinden 31/12/1977 tarihine kadar yürürlüğe girmiş bulunan kanunlarda yazılı para cezaları dokuz misline ve 1/1/1978 tarihinden 31/12/1980 tarihine kadar yürürlüğe girmiş bulunan kanunlarda yazılı para cezaları üç misline çıkarılmıştır.

Para cezasının diğer bir ceza ile birlikte tertiplenmiş olması, yukarıdaki esaslar dairesinde cezanın artırılmasına engel olmaz.

Yukarıdaki fıkralar uyarınca artırılarak hükmedilecek para cezaları, kabahatlerde binbeşyüz ve cürümlerde üçbin liradan aşağı olamaz.

Bu surette hükmedilecek para cezaları, Türk Ceza Kanununun 19 ve 24 üncü maddelerinde gösterilen cezanın yukarı haddini aşamaz.

İki kaza arazisi içinde bulunan çeltik alanlarının genişliği ve alanı, sulayan farkların uzunluğu her kazada çeltik komisyonu tarafından birlikte araştırılır ve karşılıklı faydalar gözetilmek suretile konulacak nöbetler arasında çeltik çiftçilerine izin verilir. Bu iki kaza arasında uyuşulamazsa aradaki anlaşamamazlık eğer kazalar bir vilâyete bağlı ise o vilâyet çeltik komisyonunca, ayrı ayrı vilâyetlere bağlı iseler Ziraat Vekilliğince yoluna konulur. Vilâyeller veya vekâlet bu ihtilâfları en çok bir ay içinde halleder ve bildirir.

Çeltik ekimi çok ve toplu ve elverişli yerlerde çeltik tarlaları her on günde bir 48 saat susuz bırakılmak suretile kesik sulanır.

Çeltik komisyonu çeltiklik yapılmasına izin verdiği yerin iki tane krokisini yapar. Bunlardan bir tanesi komisyonda saklanır, diğeri 6 ncı maddeye göre seçilecek mutemed heyetine verilerek bu heyetçe saklanır. Bu krokiler için para alınmaz. Kesik sulama yapılan yerlerde çeltik komisyonları her çeltik tarlasının suyunun ne zaman kesileceğini ve tekrar ne zaman verileceğini tesbit eder ve mutemed heyetlerine bildirir. Mutemed heyetleri, suların tesbit edilen zamanlarda kesilmesine bakar ve bu sistem sulamayı tam olarak idare ve kontrol eder.

Çeltik komisyonu yeniden çeltiklik yapılacak yerin krokisini çizdiği sırada oraya su akıtmak ve boşaltmak için yapılması lâzımgelen arkların yerlerini de gösterir. Kabilse bu yerin bir plânını da yapar ve bu plân veya krokinin tatbik suretini yer üzerinde kazıklarla tesbit ile ameliyatın ne yolda yapılacağını çeltiklik yapmak istiyenlere tarif eder. Bunlar, müştereken, icab eden arkları, gereken büvetleri ve lüzumlu başka işleri kroki veya plâna göre yapmağa veya yaptırmağa borçludurlar. Çeltiklik sahibleri bunları yapmazlar veya aralarında uyuşamazlar, yahut bunların çeltik komisyonunca yaptırılmasını isterlerse komisyon bu hususta yapılacak masarifi tahmin ettirir ve çeltikçiler arasından seçeceği bir heyet vasıtasile herkesin payına düşen parayı toplattırarak icab eden arkları ve teferruatını yaptırır. Bedenen çalışmak istiyenler paylarına düşen para nisbetinde çalıştırılırlar. Çeltik komisyonlarının kendi azası veya mutemed heyetleri arasından seçeceği bir zat da bu heyetlerin üyesidir.

BÖLÜM : II

Mutemed heyeti ve vazifeleri

Çeltik ekimi yapılan yerlerdeki çeltik komisyonlarının nezareti altında olmak üzere mutemed heyetleri kurulur. Bu heyet belediye teşkilâtı olan yerlerde belediye meclisi üyelerinden veya dışardan çeltik komisyonundan seçilecek üç kişiden terekküb eder. Köylerde ihtiyar heyetleri bu vazifeyi yapar. Mutemed heyetleri vilâyet veya kaza merkezlerindeki çeltik komisyonlarına bağlıdır.

Mutemed heyetleri, Hükümetin ayrıca bir kurumu tarafından idare edilmiyen umuma aid sularda bend ve su arklarının bakımını, çeltikliklerin büyüklüğüne göre suların taksim edilmesini ve sıraya konulmasını temin etmeğe borçludurlar. Ancak suların idaresi için hususî kurum olan yerlerde yukarıki fıkra hükümlerinin yapılmasını kontrol ederler. Kesik sulama usulü yapılan yerlerde çeltik komisyonunun tesbit edeceği şekilde her çeltik tarlasının suyunun ne zaman kesileceğini ve tekrar ne zaman verileceğini çeltiklik sahiblerine bildirirler ve bu zamanlarda çeltikliklerin sularını su korucuları veya çiftçiler vasıtasile ana arklardan kestirirler. Çeltikliklerin bu zamanlarda susuz bırakılmalarını gözetirler. Sularını tayin edilen zamanda kesmiyenleri bir mazbata ile o yerin çeltik komisyonuna bildirirler. Çiftçilere bu suretle bildirilen su miktarı ve sıra nöbeti çeltik komisyonu kararı olmadıkça hiç bir vesile ile değiştirilemez.

Su taksimi ve sıra işlerinde çeltikçiler arasında çıkacak anlaşamamazlık ve dirliksizlikler mutemed heyeti tarafından düzeltilir. Mutemed heyetinin kararına razı olmıyanlar çeltik komisyonuna baş vururlar. Komisyonun vereceği karar değişmez ve yapılır.

BÖLÜM : III

Çeltik ekenlerin yapmakla mükellef oldukları hükümler ve bu hükümlere aykırı gidenlere verilecek cezalar

Yeniden çeltiklik yapacak olanlarla öteden- beri bulunan çeltikliklerde çeltik ekimini yapmak istiyenler; her yıl komisyonca ilân edilecek ekim vaktinden en aşağı üç ay önce çeltikliğin bulunduğu yerin, büyüklüğünü, bir sene ,önce tarlada ne ekilmiş olduğunu, sulama için kullanacakları suyun nereden alınacağını, nerelerden geçeceğini ve çeltik tarlalarından çıkacak suyun nereden geçerek nereye akacağını bildirir bir dilekçe ile yalnız başına veya toplu olarak o yerin en büyük mülkiye memuruna bildirmekle mükelleftirler. Bu dilekçe birinci maddede yazılı çeltik komisyonuna verilir.

Çeltik ekmek için izin almak istiyenlerden sular kime aid olursa olsun on ar başına mahallî komisyonlarca 30 - 60 kuruş alınır.

Bundan başka bu çeltik alanlarında aynı sulardan ürünlerini sulayan diğer çiftçilerden de yetiştirdikleri ürünlerin piyasa fiatları göz önünde tutularak aynı sene içinde pirinç çiftçilerinden alınan paranın en çok dörtte birini geçmemek üzere komisyonun kararlaştıracağı miktarda on ar başına bir sulama parası alınır.

Tabii su membalarından, nehirlerden mihaniki vasıtalarla ve masraf ederek arazilerini su altına almağa mecbur olanlar hakkında asgari tarife tatbik olunur.

Çeltikliklerde kullanılacak su kime aid olursa olsun yukarıda yazılı şekilde izin kâğıdı almadan hiç kimse çeltik ekemez.

İzinsiz ve fakat kanunun hükümlerine uygun olarak çeltik ekenlere ektikleri her dekar için elli Türk Lirası idarî para cezası verilir. İzinsiz yapılan çeltik ekimi aynı zamanda bu Kanunun ve bu Kanuna göre yapılacak idarî ve fenni talimatların hükümlerine uygun olmazsa, ekilen her dekar için yüz Türk Lirası idarî para cezası verilir. Ayrıca, komisyonca gerek görülmesi ve karar verilmesi hâlinde zabıta kuvvetleriyle bu gibi çeltikliklerin suyu da kesilir.

Kurumu yapılmış çeltiklik suları; Devletin veya hususî idarelerin yahut Evkafın ise bunların bakım ve masrafları bu idarelerce görülür. Sular kime aid olursa olsun çeltiklikler için yeniden yapılacak akıtma ve boşaltma arkları çeltik komisyonunun çizeceği krokiye göre yapılır.

Köylerin orta malı sularından gerek köylüce ve gerek birine satılmak suretile çeltiklik yapılabilmesi için ilk önce köy derneğince karar verilmesi şarttır.

Çeltik komisyonu bir ziraat memuruna bu köyde yeni yapılacak çeltikliklerin diğer ürünlerin sulanmasına zarar vermiyeceğine dair tetkikat yaptırıp bir rapor almadıkça izin veremez.

Çeltik sulamasında kullanılacak olan kurumlandırılmış sular Devletin, hususî idarelerin veya Evkafın ise bunun için çeltik çiftçilerinden on ar başına alınacak su parası her iki taraf arasında kararlaştırılır. İki taraf anlaşamazlarsa çeltik komisyonları meseleyi hakem sıfatile halleder. Komisyonlar su parasını kestirirken pirinç piyasasını ve bu hususta etkili olabilecek başka sebepleri göz önünde bulundururlar. Bu idareler tesisatı yapılmamış olan sulardan para alamazlar.

Kaynaklar şahısların mülkü olan çeltiklikler içinde olsa dahi bu suların bu kanuna göre düzeni ve murakabesi çeltik komisyonlarına aiddir.

Tek tarla veya parça halinde çeltik ekimine başlamak istiyenler; kullanacakları suyun çeltikliğe akıtılması veya çeltiklikten boşaltılması sırasında geçeceği tarla, bahçe ve başka mülk sahiblerinin rızalarını alamazlarsa çeltik komisyonuna baş vururlar ve komisyon tarafından orada yapılacak araştırma üzerine bir uzlaşma bulunur ve alâkalılara bildirilir. Komisyon kararını kabul etmiyenler isterlerse mahkemeye baş vururlar. Ancak bu gibi hallerde muhakeme sonuna kadar komisyonun kararı üzerine gidilir.

BÖLÜM: IV

Sıhhi hükümler ve bu hükümlere aykırı gidenlere verilecek cezalar

Çeltiklikleri çok veya elverişli olan yerlerde çeltik, tarlalarının her on günde bir kırk sekiz saat susuz bırakılmak suretile kesik sulamak mecburiyeti altında ekim usulünün hangi yerlerde tatbik olunacağı Sıhhat ve İçtimaî Muavenet ve Ziraat Vekilliklerince birlikte kararlaştırılır.

Kesik sulama ile çeltik ekilen yerlerde çeltikliklerin lüzumuna göre tamamen veya kısım kısım susuz bırakılması ana arklardan suların kesilmesi suretile yapılır. Suların boşaldığı zamanlarda çeltikliklerin tabanlarında küçük birikintiler bırakılmaz ve bunun için çeltikliklerin tabanları iyice düzeltilir. Çeltikliklerin susuz kalacağı kırk sekiz saat zaman; çeltiklik suyunun tamamile boşalması vaktinden başlar ve suyun verilmeğe başlanılmasıile biter. Ancak çeltik komisyonları aynı arklardan çeltik tarlaları ile birlikte su alan diğer ürünlerin su ihtiyaçlarını da giderecek tedbirleri alırlar.

Kesik sulama tatbik olunan yerlerde çeltik tarlaları nahiye merkezlerde köylerde elli, kaza merkezlerinde beş yüz, vilâyet merkezlerinde bin metre uzaklıkta bulunur. Kesik sulama yapılmıyan yerlerde ise çeltiklikler o civardaki köy, kasaba ve şehirlerle sayfiyelerinden üç kilometre uzakta bulundurulur. Uzaklıklar, dağınık damlar hesaba katılmamak üzere ev kümelerinin ve köylerde köylerin en kenar evinin dış çevresile çeltik ekilen yerlerin en yakın noktasının arası ölçülerek tayin olunur.

Kurutulması güç ve çalışmağa bağlı olan ve senenin en kurak mevsiminde dahi kurumıyan ve sıtma yaptığı anlaşılmış bulunan ve mazarratının sıhhî tedbirler ile izalesi kabil olmıyan bataklıklara yakın bulunan köy ve şehirler etrafında yapılacak çeltik ekimi bu kanunun 19 uncu maddesinde yazılı uzaklıklara tâbi tutulmaz. Yalnız bu şartlar altında dahi çeltik tarlalarının köy veya şehre en yakın bulunacak hududu; bataklığın en kurak mevsimlerde şehir veya köye olan uzaklığından daha yakın olamaz ve böyle köy ve şehirler civarında yapılacak çeltik tarlalarının diğer köy ve şehirlerden bu kanuna göre icab eden uzaklıklarda bulunması şarttır.

Çeltikliklerde su getiren arkların taşma veya sızıntı suretile etraflarında su birikintileri yapmalarına ve çeltiklik kenarlarının su sızdıracak şekilde yapılmasına ve çeltik sularının tarladan çıktıktan sonra hiç bir yerde durgun bir hale gelmesine müsaade edilemez. Bu suların düzgün arklarla etraflarına taşıp su birikintileri meydana getirmeden bir dereye, göl veya denize akıtılması göz önünde tutulur.

Çeltik tarlalarına ırmak, çay ve derelerden su ayırmak için yapılacak su bendlerinden dolayı, sıhhî mazarratı varsa bu bendlerin ve bunlardan baş gösterecek su durgunluklarının şehir, kasaba ve köylere olan uzaklığı üç kilometreden daha az olamaz.

Sıhhi zararı olduğu hâlde istenildiği zaman sularının tamamen ve az zamanda boşaltılmasını temin edecek savakları olan bendlerin uzaklığı kesik sulama usulünde olduğu gibidir. Bu bendlerin çeltik arkları gibi muayyen zamanlarda açılıp sulara serbest akıntı verilmesi gerekir. Bu hükümlere aykırı hareket edenlere, ikiyüz Türk Lirası idarî para cezası verilir. Çeltik biçildikten sonra ertesi yıl ekim hazırlıklarına başlanıncaya kadar çeltikliklerin yine su altında bırakılması yasaktır. Ancak milleme, zararlı hayvanların öldürülmesi gibi maksadlarla sıtma sürfelerinin yaşamayacağı kış ayları içinde bu yerlerin su altında bırakılmasına komisyonca izin verilebilir. Başka zamanlarda ise bir haftaya kadar izin verilebilir. Bunun aksini yapanlara her dekar için on Türk Lirası idarî para cezası verilir.

Kesik sulama tatbik olunan yerlerde çeltik komisyonunun tespit ettiği zamanlarda çeltik tarlalarını tamamen susuz bırakmayanlara ve bu maksadlarla suyu kesik ana arkların suyunu açmak teşebbüsünde bulunanlara yüzelli Türk lirası idarî para cezası verilir ve tekrarında bunları yapanların suları büsbütün kesilir.

Çeltikliklerde çalışanlar ve çalıştırılanlar kesik sulamaya tâbi olan yerlerde elli metreden ve daimî sulamaya tâbi olan yerlerde üç kilometreden yakında geceleri açıkta yatırılmaz. Bu mümkün olmadığı takdirde çeltik ekenler tarafından amele ve bekçiler için döşemesi yerden en aşağı bir metre yüksekliğinde barakalar yaptırılır. Bu barakaların pencere ve kapılarına sivri sineklerin girmesinin önüne geçecek şekilde mazbut tel kafesler konulması ve yattıkları yataklar için birer cibinlik bulundurulması mecburidir.

İşçilerin çeltikliklerde güneş doğmadan evvel çalıştırılmaları yasaktır. Akşamları güneş batmadan bir saat önce paydos edilerek amelenin evlerine dönmüş bulunması ve tel kafeslerin kapanması mecburidir.

Çeltikçiler işçilerinin sıhhatine muzır olmıyacak içme sularını her zaman hazır bulundururlar.

Çeltik sahibleri, kullanacağı işçilerin sıhhatlerinin korunması için 23, 24 ve 25 inci maddelerde yazılı bulunan ve ayrıca çeltik mahallerinin icablarına göre sıtma mücadele heyetleri ve bunların bulunmadıkları yerlerde Hükümet tabibleri, bunların bulunmadığı yerlerde belediye tabibleri tarafından gösterilecek her türlü sıhhî tedbirleri tatbik etmekle ve kullandıkları işçilere parasız fennî usul dairesinde kinin dağıtmakla mükelleftir.

Çeltikliklerde çalıştırılan işçilerin sıhhatlerinin korunması için konulan hükümlere aykırı hareket edenlere veya mükellef oldukları vazifeleri yapmayanlara yüz Türk Lirası idarî para cezası verilir. Tekrarlayanlara bu ceza verilmekle beraber komisyonca bunlara çeltik ekimi yasak edilir.

Bu Kanun hükümleri içinde çeltikliklerin yeniden yapılması, idare ve ıslahı, suların sevk ve idaresi ve bunun gibi hususlar hakkında bu Kanunda yazılı yasaklara aykırı hareket edenlere veya mükellef oldukları vazifeleri yerine getirmeyenlere ve çeltik komisyonu kararlarını yapmayanlara yüz Türk Lirası idarî para cezası verilir. Ayrıca, bu fiilin tekrarı hâlinde bu ceza verilmekle beraber komisyonca bunlara çeltik ekimi yasak edilir.

27 ve 28 inci maddelere göre çeltik ekmeleri yasak edilen kimselere, ertesi sene çeltik ekimi için komisyonca müsaade edilir.

BÖLÜM:V

Umumi hükümler

Bu Kanunda yazılı idarî para cezalarına çeltik komisyonlarınca karar verilir.

Bu Kanun hükümlerine göre verilen idarî para cezaları 5326 sayılı Kabahatler Kanunu hükümlerine göre tahsil olunarak ilgili il özel idaresinin hesabına aktarılır.

Hususi idareler, buna karşı her yıl bütçelerine çeltik ekimi için, çeltik komisyonunca yapılacak masrafa karşılık olmak üzere gelir kısmına koyduğu gelir kadar masraf kısmına da aynı tahsisatı koymak mecburiyetindedir. Şu kadar ki, hususi idareler, herhangi bir zamanda gelirden karşılığı olmadıkça sarfiyat yapamazlar. Her yıl içinde kalan para hususi idarelerce çeltik komisyonu emrine o yerin Ziraat Bankasına yatırılır. Bu para çeltik komisyonunun teklifi ve Ziraat Vekilliğinin imzasıyla mahallî çeltik işlerinin ileri götürülmesi hususlarında kullanılır ve yıl sonunda bu sarfiyatın hesabı Ziraat Vekilliğine verilir.

Çeltik komisyonlarının masrafları için komisyon nam ve hesabına hususi idarelerce tahsil edilmiş para bulunmadığı takdirde bu işler için icab eden tahsisat Ziraat Vekilliğince hususi idarelere verilir. Şu kadar ki; masraf geliri aşarsa karşılığı Ziraat Vekilliği bütçesinde Çeltik Ekimi Kanununun tatbiki masrafı adı ile açılacak fasıldan hususi muhasebeler emrine tediye olunur.

Çeltik komisyonları başkan ve üyelerine araştırma, kontrol ve keşif maksadile yapacakları seyahatler için kanunî harcırah verilir. Komisyonun memur olmıyan üyesine her içtima için ayrıca ücret verilir ve bu ücretin miktarı Ziraat Vekâletince tayin edilir. Belediye üyesinden veya hariçten seçilen kişilerden kurulan mutemed heyetleri üyelerine de her hizmet günü için komisyonca tayin ve Ziraat Vekâletince tesbit olunacak miktarda yevmiye ve ayrıca maktu yol masrafı verilir.

Bu ücret ve masraflar hususî idare bütçelerine 31 inci madde mucibince konulacak tahsisattan ödenir.

Çalıştırılması gerekli görülen su korucuları ile mutemed heyetlerindeki su korucularına verilecek ücret o yerlerin komisyonlarınca takdir edilir ve aynı tahsisattan ödenir.

Çeltik komisyonunun memur olmayan üyeleri ve mutemet heyetleri üyeleriyle su korucularına karşı, vazifelerini yaptıkları sırada, suç işleyenler hakkında, Türk Ceza Kanununun kamu görevlileri aleyhine suç işleyenlere dair olan hükümleri tatbik olunur.

Bu Kanunun tatbik şekli Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.

Bu kanunun hükümleri kır pirinç zer’iyatında tatbik edilmez.

Pirinç ziraati hakkındaki 8 mayıs 1326 tarihli kanun mülgadır.

Kanunun tatbikına başlandığı zaman ekilmiş bulunan çeltik tarlalarında bu kanuna aykırı görülen durumlar komisyonca imkânlar göz önüne alınmak şartile tayin edilecek zaman içinde çeltik çiftçileri tarafından düzeltilir.

Bu kanun neşri tarihinden muteberdir.

Bu kanunun hükümlerini tatbika Adliye, Dahiliye, Maliye, Nafıa, Sıhhat ve İçtimaî Muavenet ve Ziraat Vekilleri memurdur.