4357 Hususi İdarelerden Maaş Alan İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarına, Terfi, Taltif ve Cezalandırılmalarına ve Bu Öğretmenler İçin Teşkil Edilecek Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığ ile Yapı Sandığına ve Öğretmenlerin Alacaklarına Dair Kanun

Hususi idarelerden maaş almakta olan ilkokul öğretmenleri ve yaröğretmenleri için 1942 malî yılı başından muteber olmak ve on sene müddetle tatbik edilmek üzere valilik itibariyle tesbit edilen kadrolar ilişik cetvelde gösterilmiştir.

Valilikler bu cetveldeki aded ve dereceler dahilinde olmak üzere 3656 sayılı kanunla işbu kanunda yazılı esaslara göre Umumî Meclis karariyle öğretmen ve yaröğretmenlerin terfilerini karşılayacak tahsisatı malî kudretleri nispetinde bütçelerine koyarlar. Bu kadrolar tenkis edilemez. Ancak malî durumu müsait olan valilikler, Umumî Meclislerinin kabulü ve Vekiller Heyetinin tasdikiyle birinci fıkrada yazılı kadrolarını on yıl içinde de arttırabilirler.

Hususi idarelerden maaş almak üzere ilkokul öğretmenliğine yeni tâyin edilenler bir yıldan üç yıla kadar stajiyer olarak çalışırlar. Bunların stajiyerlikte muvaffak olup olmadıkları, Maarif Müdürünün veya bölge ilköğretim müfettişinin veya Maarif memurunun başkanlığında teşkil edilecek üç kişilik bir kurul tarafından verilecek ve valilik yolu ile gönderilecek mazbataya göre Maarif Vekilliğince tesbit olunur.

Bu kurulun üyeleri şunlardır:

1-Stajiyerlerin vazife gördüğü okulun Başöğretmeni veya Maarif Müdürünün seçeceği bir öğretmen;

2-İlköğretim müfettişi veya bölge ilköğretim müfettişinin seçeceği bir öğretmen.

Stajiyerlerin iş başında nasıl yetiştirilecekleri ve bu kurulun çalışma esasları Maarif Vekilliğince tesbit olunur.

Stajiyerlikte muvaffak olamıyanların vazifelerine son verilir. Bunlardan mecburi hizmeti olanlar hakkında gereken kanuni takibatta bulunulur.

Öğretmenliğe geçirilenlerin stajiyerlikte bulundukları müddet tekaütlüklerinde fiili hizmetlerine sayılır.

Hususi idarelerden maaş alan ilkokul öğretmenlerinden vazifelerini kusursuz yaptıkları aşağıda adları yazılı makamlardan ikisinin ayrı ayrı veya müşterek olarak her yıl verecekleri müsbet raporla tesbit edilenlerin maaşları, bu kanunda yazılı esaslara göre Maarif Vekilliğince bir üst dereceye çıkarılır:

1- İlköğretim Müfettişi ile Başöğretmen;

2- Maarif Müdürü ile Başöğretmen;

3- İlköğretim Müfettişi ile Maarif Memuru;

4- Maarif Müdürü ile Maarif Memuru;

5 - Maarif Müdürü ile İlköğretim Müfettişi.

Öğretmenlerin kendisine atfı mümkün olmıyan bir sebeple bir terfi süresi içinde bir ders yılı teftiş görmemiş olmaları o yılın başarısız sayılmasını icabettirmez.

Üçüncü maddeye göre bir vilâyet öğretmen kadrosu içinde terfi sırası gelen öğretmenlerden hepsinin terfine vilâyet kadrosunun sayı ve dereceleri elverişli olmadığı takdirde aralarından tercih için aşağıdaki fıkralarda yapılı esaslara ve sıraya göre hareket edilir:

a) Okulun bütün işlerini, müteaddit sınıflarının öğretim ve eğitimini uhdesinde bulundurarak bir kıdem müddetince aynı okulda çalışmış olanak;

b) Çalışma ve yaşama şartları güç olan muhitlerde bir kıdem derecesi müddetince çalışmak;

c) Müteaddit sınıfların öğretim ve eğitimini bir kıdem müddetince uhdesinde bulundurmak;

d) Bu kanunun besinci maddesinde yazılı şekillere göre taltif edilmiş olmak;

e) Çok çocuğu bulunmak;

f) Bir terfi müddetinin ders yılları içinde izin almadan işinde aralıksız çalışmış olmak.

Hususi idarelerden maaş alan ilkokul öğretmenleri 1708 sayılı kanunun 36, 40, 41, 43 üncü, 1880 sayılı kanunun 8 ve 9 uncu maddelerinde yazılı esaslar gözönünde tutularak aşağıda yazılı şekillere göre taltif edilirler:

a) Üstün başarılı, sayılmak;

Vazifelerini olağan üstü başariyle yaptıkları ders yılı sonunda tesibit edilen öğretmenler «üstün başarılı» sayılırlar. Bunların adları Cumhuriyet Bayramı haftasında gazete ve radyo ile ilân edilir.

b) Başöğretmen namzedi unvanı verilmek:

En çok iki kıdem müddeti içinde dört defa üstün başarılı sayılanlar «Başöğretmen namzedi» unvanını alırlar. Başöğretmenler bunlar arasından Maarif Vekilliğince tesbit edilecek esaslara göre seçilir.

c) Maarif memuru namzedi unvanı verilmek:

Başöğretmen namzetleri arasından en çok iki kıdem müddeti içinde dört befa üstün başarılı sayılanlar «Maarif memuru namzedi» unvanını alırlar. Maarif memurları, Maarif Vekilliğince tesbit edilecek esaslara göre bunlar arasından seçilir.

d) Yeni bir tesise adı verilmek:

Şahsî emek ve teşebbüsleriyle okula, talebeye ve meslektaşlarına daimî şekilde faydası dokunacak eser meydana getiren ilkokul öğretmenlerinin adları okul çevresindeki bir tesise veya kendi emekleriyle meydana getirilen eserlerden birine verilir.

e) Ülküeri sayılmak:

On yıl aynı yerde çalışan ve bu müddet içinde en az üç defa üstün başarılı sayılan ve hiç ceza görmemiş olan ilkokul öğretmenleri «Ülküeri» sayılırlar ve Maarif Vekilliğince bu unvanı belirtmek üzere kendilerine verilecek bir işareti taşırlar.

Yukarıki fıkralarda yazılı taltif şekillerinden biri veya ikisiyle taltif edilmiş olan öğretmenler, ilköğretim müfettişi ve ortaokul öğretmeni yetiştiren müesseselerin imtihanlarına girmekte ve ilkokul öğretmenleriyle ilgili munzam vazifelere, encümen ve komisyon âzalıklarına getirilmekte tercihli namzet sayılırlar. Bunlardan kendi çocuklarının tahsili için nakle talip olanlar durumlarına elverişli yerlere mümkün oldukça nakledilirler ve bunların çocukları usulü dairesinde öğretmen okullarına tercihan alınırlar.

3656 sayılı kanunla bu kanunda yazılı esaslara göre terfie bak kazandıkları Maarif Vekilliğince tasdik edilen öğretmenlerin derecelerinin yükseltilmesi, valiliklerin fiili kadrolarında açık yüksek derece bulunmasına bağlıdır. Yüksek dereceli açık fiili kadro bulunmadığı takdirde, malî durumlarının müsaadesi nispetinde umumî meclislerce müteakip yıl bütçesine lüzumlu tahsisat konulur. Bu suretle bu kanuna bağlı kadro içinde öğretmenlerin terfileri temin olunur.

Hususi idarelerden maaş alan ilkokul öğretmenleri işledikleri disiplin suçlarının mahiyetine ve derecesine göre 1702 sayılı kanunun 36, 40, 41 ve 43 üncü, 1880 sayılı kanunun 8 ve 9 uncu maddelerinde yazılı esaslar altında aşağıdaki inzibat cezalarına çarpılırlar:

a) Vazifelerini yapmakta ihmali görülenler işlerinde kusurlu sayılırlar. Bu cezaya itiraz olunamaz.

Kusurlarının düzeltilmesi aşağıdaki makamlardan biri tarafından yazı ile bildirilir:

1. Başöğretmen;

2. Maarif memuru;

3. İlköğretim müfettişi;

4. Maarif müdürü.

b) Vazifelerini yapmadıkları ve yapanlara güçlük çıkardıkları, onların çalışma isteklerini sözleri ve hareketleriyle kırdıkları, okulu veya talebeyi herhangi bir şekilde zarara uğrattıkları sabit olanlara fiillerinin mahiyet ve derecesine göre birinci defasında bir günlükten üç günlüğe ve ikinci defasında üç günlükten on beş günlüğe kadar ücret veya maaş kesilmek cezası verilir. Üç günlüğe kadar olan cezaya itiraz olunamaz. Bu ceza hem maaş hem de ücret alanların yalnız maaşlarından kesilir.

c) Kıdem indirmek :

Öğretmenlik şerefini ihlâl edici hallerde bulundukları, meslekdaşlarının veya talebenin haklarını kasten zarara uğrattıkları sabit olanlara suçlarının derecesine göre bir yıldan dört yıla kadar kıdem indirme cezası verilir.

d) Vazifelerine son verilmek:

Talebesine, okul ve meslek mensuplarına iftira eden veya ettirenlerle bir kıdem müddeti içinde iki defadan fazla on beş günlük ücret veya maaş kesilmek cezasını alan veya başkalarını vazifelerini yapmamağa teşvik ederek okulun çalışmasını aksattığı sabit olan öğretmenlerin altı aydan iki seneye kadar vazifelerine son verilir. Bu cezaya çarpılan öğretmenler ceza gördükleri tarihten itibaren ceza müddetlerinin sona ermesine kadar tekrar öğretmenliğe tâyin edilemezler. Bu müddetin sonunda bunların yeniden öğretmenliğe tâyinleri caizdir.

e) Meslekten çıkarılmak:

Öğretmenlik mesleğiyle ilgili işler bakımından haysiyetsizliği, iffetsizliği ve vazifesinde bırakılmasına mâni bir suiistimali sabit olan öğretmenler bir daha meslekte ve teşkillerinde kullanılmamak üzere meslekten çıkarılırlar.

Bu kanunda tasrih edilmiyen haller Memurin Kanunu hükümlerine tabidir.

Mazeretsiz olarak on beş gün içinde vazifeye başlamıyan, tatil sonunda mazereti olmadan derse başlama tarihinden bir hafta evvel işleri başında bulunmıyan ve ders yılı içinde mazereti olmadan aralıksız bir hafta vazifesine devam etmiyen öğretmenler inzibati muameleye lüzum kalmadan Maarif Vekilliğince istifa etmiş sayılırlar. Mazeretlerin üç gün içinde bildirilmesi ve bir hafta içinde usulüne göre tevsik edilmesi şarttır. Sıhhi lüzum, ölüm, doğum, yangın gibi zaruretler olmadıkça mazeretle ilgili izinlerin vazife mahallerinde kullanılması mecburidir.

Müstafi sayılanlar istifa etmiş sayılmalarını takibeden ders yılı başına kadar diğer (bir öğretmenliğe tâyin edilemezler.

Bulunduğu valiliklerde tedavisine imkân olmadığı sıhhat heyeti raporiyle tesbit edilen öğretmenlerin nakilleri Maarif Vekilliğince yapılır ve bu gibi öğretmenlerin gönderildikleri valiliklerde maaşlarına denk kadro bulunmadığı takdirde açık derece maaşı ile öğretmenin maaşı arasındaki fark kadro tasarruflarından ödenir. İlgili valilikler bu gibi öğretmenlerin durumlarına uygun kadroyu müteakip malî yıl başından itibaren temin ederler.

Öğretmen okulu mezunlarına, 789 sayılı kanunun 19 uncu maddesi mucibince ödenecek teçhizat bedeli, 1943 malî yılından itibaren Maarif Vekilliği bütçesinden tediye olunur.

Hükmi şahsiyeti haiz ve Maarif Vekâletine bağlı olmak üzere (İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığı) adı ile bir sandık kurulur.

Maarif Vekâleti bütçesinden maaş alan ilkokul öğretmenleri, ilkokul yardımcı ve stajyer öğretmenleri, yetiştirme yurtları öğretmenleri, ârızalı çocuklara ilk tahsillerini veren müesseselerin öğretmenleri, Maarif müdürleri, ilköğretmen müfettiş ve denetmenleri, uygulama okulu öğretmenleri, İlköğretim Umum Müdürlüğü ve maarif müdürlüklerinde vazifeli memurlar ile Sandık işlerinde çalışan memurlar Sandığa âzadırlar.

Sandık âzası iken emekliye ayrılanlar, isterlerse âzalıklarını devam ettirebilirler.

Sandığın gelirleri şunlardır:

1 - Âzalardan umumi heyetçe tesbit edilecek miktarda her ay kesilecek aidat (âzanın her terfi ettiği ayı takibeden ayda bu aidat yalnız o aya mahsus olmak üzere iki misli olarak alınır.)

2 - Teberrular ve Devlet bütçesinden yapılacak yardımlar.

3 - Sandık gelirlerinin nemalandırılmasından hâsıl olan kârlar.

4 - Sandığın maksatlarını tahakkuk ettirmeye elverişli prevantoryum ve kaplıca gibi tesisler satın alarak veya yaptırılarak bunların kiralanmasından veya işletilmesinden elde edilecek kazançlar.

Sandığın, âzalarına hangi hallarde ve ne miktarda karşılıksız veya karşılıklı yardım yapacağı 14 üncü maddede yazılı «Ana statü» de belirtilir.

Hususi idareden veya umumî muvazeneden maaş veya ücret alan ve ilköğretim teşkilâtında vazife gören öğretmen, yaröğretmen, müfettiş ve memurların kiralama, onarma, inşa ve temlik suretiyle mesken ihtiyaçlarını karşılamak maksadiyle hükmî şahsiyeti haiz ve Maarif Vekilliğine bağlı olmak üzere (İlkokul Öğretmenleri Yapı Sandığı) adiyle bir sandık kurulur.

Yukarda yazılı öğretmen, müfettiş ve murlar sandığın ortaklarıdır.

Sandığın gelirleri şunlardır:

a) Her ay her ortağın aylıkları tutarının tamamı üzerinden:

1- Sandığa girdiği tarihten itibaren dört yıl müddetle kesilecek yüzde dörtler;

2- Beşinci yıl başlangıcından sekizinci yıl sonuna kadar dört yıl müddetle kesilecek yüzde üçler;

3- Dokuzuncu yıl başlangıcından itibaren her yıl kesilecek yüzde ikiler.

b) Resmî ve millî teşkillerin yapacakları yardımlar;

c) Teberrular;

d) Sandık sermayesinin işletilmesinden doğan gelirler;

e) Sandığa ait evlerden alınacak kiralarla bu evlerin öğretmenlere maledilmesinden elde edilecek kârlar;

f) Sair gelirler.

Sandığa ait binaların yapılmasında, ortaklara temlikinde, kiralanmasında, ortakların sahip oldukları evlerin onarılmasında aşağıda yazılı ihtiyaç sırası gözetilir:

a)Mesken bulunmıyan yerlerdeki ortakların durumları;

b) Mesken sıkıntısı çekilen yerlerdeki ortakların durumları;

c) Az maaş veya ücretli ve aileleri kalabalık olan ortakların durumları;

d) Meslekte yirmi yıldan fazla kıdemi olup ta kendisine ve ailesine ait meskeni bulunmıyan ortakların durumları;

e) Geçimleri yalnız aile reisinin maaş veya ücretine bağlı olanların durumu;

f) Evlilerin durumları;

g) İnşa şartları elverişli olan yerlerdeki ortakların durumları.

Yapı sandığı ortakları meslekten ayrılmadıkları ve taahhütlerini ifa ettikleri müddetçe sandık üyeliği haklarından faydalanırlar.

Meslekten ayrılan üyelere sandıktaki paraları statü ile tâyin olunacak şartlara güre iade olunur.

İlkokul öğretmenleri yapı sandığının yaptıracağı binaların projeleri, her mıntakanın hususiyetleri, yapı malzemesi ve imkânları gözönünde tutulmak şartiyle tesbit edilecek şartnamelere göre memleket mimarları arasında açılacak musabakalarla temin olunur.

11 ve 12 nci maddelerde yazılı sandıkların mevcutları ve alacakları Devlet mallarına ait hak ve ruçhanları haizdir.

Sandığın gelirleri bilumum vergi, resim ve harçlara tabî olmadığı gibi haciz ve temlik dahi edilemez.

Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığının tediyeleri Divanı Muhasebat vizesine tabi değildir. Sandığın idaresi, işleyiş tarzı ve esasları Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığınca hazırlanan bir anastatü ile tespit olunur

Bu sandıkların işlerinde çalıştırılacak memur ve müstahdemler 1683 sayılı kanun ile kabul edilen esaslar gözönünde tutularak yapılacak bir nizamnameye göre tekaüt edilirler. Tekaüt aylıklarını bu sandıklardan alırlar.^*

Bu kanunun neşrinden önce Maarif Vekilliğince terfileri tasdik edilerek adları valiliklere bildirilmiş olupta terfi ettirildikleri derece kadroları alınmamış olan öğretmenler İcra Vekilleri Heyetince tasdika hacet kalmadan Valilik Daimî Encümenleri karariyle 31 mayıs 1942 tarihinden itibaren fiili kadroya geçirilirler.

Muvakkat birinci madde gereğince fiili kadroya geçirilecek öğretmenlerin terfilerinin Maarif Vekilliğince tasdik edildiği tarihi takip eden aydan itibaren 1 haziran 1942 tarihine kadar tahakkuk eden maaş farklariyle 3656 sayılı kanımla dereceden ilga edilenlerden mezkûr kanunun muvakkat birinci maddesine göre yeni derecelere geçirilenlerin alacakları için hususi idarelere yardım olarak Maliye Vekilliği bütçesine 19-42 malî yılından itibaren nihayet beş sene içinde, en çok iki milyon liraya kadar tahsisat konur. Bu tahsisattan her sene valiliklere tevzi olunacak miktarlar Dahiliye ve Maarif Vekilliklerince müştereken lesbit edilir. Bu miktarlar her valiliğin o yıl bütçesinin varidat ve masraf kısımlarında açılacak birer fasla kaydedilmek suretiyle alacaklıların istihkakları derhal ödenir.

Hususi idarelerden maaş alan ilkokul öğretmenlerinin 1942 malî yılı ihtidasına kadar muvakkat ikinci madde hükmü dışında kalan muhtelif hesaplardan tahakkuk etmiş alacakları hususi idarelerce uç yıl içinde tamamen ödenir. Malî durumu müsait olmıyan hususi idareler, bu borçları için Maliye Vekilliğinin kefaletiyle istikraz yapabilirler.

Bu istikrazın faizi ve itfa şekli Maliye Vekilliğinin muvafakatiyle tesbit edilir.

İstikrazın yıllık faiz ve itfa tertiplerine yetecek miktarda tahsisat her yıl alâkalı hususi idareler bütçesine konulur. Bu madde ile muvakkat 2 nci madde mucibince teyit edilen hakların başlangıç tarihleri ile bu kanunun meriyeti arasında geçen müddet için müruruzaman hükümleri cereyan etmez.

15 inci madde gereğince kaldırılmış olan mesken bedelleri hu kanunun yürürlüğe girdiği tarihte müstahdem bulunan öğretmenlere terfi edinceye kadar verilmekte devam edilir. Ancak bunlardan bir terfi müddeti sonunda üst dereceye geçmeğe müstahak görülmiyenlerin mesken bedelleri derhal kesilir.

Muvakkat birinci madde hükmünden istifade edecek öğretmenlere de mesken bedeli verilmez.

Bu Kanunda öngörülen «anastatü», Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç 3 ay içinde hazırlanır.

Bu statünün hazırlanmasında sandığın mevcut organlarından, Genel Kurul Genel Yönetim Kurulu, Merkez Yürütme Kurulu ve Denetim Kurulu müştereken veya ayrı ayrı istişari görüş bildirebilir.

«Anastatü» hazırlanıncaya kadar temliki tasarruflarda bulunulmamak şartı ile mevcut «anastatü» hükümlerinin tatbikine devam olunur.

789 sayılı kanunun 11 inci maddesiyle 1702 sayılı kanunun 8 inci maddesinin ikinci fıkrası ve 1880 sayılı kanunun ikinci maddesi kaldırılmıştır.

Keza 1702 sayılı kanunun 15, 16, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 31, 34 ve 45 inci maddeleriyle 1880 sayılı kanunun 3 uncu ve 4 üncü maddeleri ve diğer kanunların bu kanuna uymayan hükümleri ilkokul öğretmenleri ve yaröğretmenleri hakkında tatbik olunmaz.

Bu kanun neşri tarihinden mer’idir.

Bu kanunun hükümlerini icraya Dahiliye, Maliye ve Maarif Vekileri memurdur.