222 İlköğretim ve Eğitim Kanunu

Genel hükümler

İlköğretim, kadın erkek bütün Türklerin millî gayelere uygun olarak bedeni, zihni ve ahlâki gelişmelerine ve yetişmelerine hizmet eden temel eğitim ve öğretimdir.

İlköğretim, ilköğrenim kurumlarında verilir; öğrenim çağında bulunan kız ve erkek çocuklar için mecburi, Devlet okullarında parasızdır.

Mecburi ilköğretim çağı, 6-14 yaş grubundaki çocukları kapsar. İlkokulların birinci sınıflarına o yılın 31 Aralık tarihinde 72 ayını dolduran çocukların kaydı yapılır. Ancak çocuğun gelişim durumuna bağlı olarak okula erken başlaması veya kaydının ertelenmesi ile ilgili hususlar yönetmelikle düzenlenir.

Türk vatandaşı kız ve erkek çocuklar ilköğrenimlerini resmî veya özel Türk ilköğretim okullarında yapmakla mükelleftir.

Mecburi öğretim çağında olup da, memleket dışında olmak, oturduğu yerde okul bulunmamak veya sağlık durumu dolayısıyle ilköğretim okuluna devam edemiyen vatandaşlardan özel olarak öğretim görenler, imtihanla ve yaşlarına göre lâyık oldukları ilköğretim okulu sınıflarına veya mezuniyet imtihanlarına alınırlar.

BİRİNCİ BÖLÜM

Teşkilât

İlköğretim kurumları şunlardır:

a) Mecburi olanlar:

(1) İlköğretim okulları (gündüzlü, pansiyonlu, yatılı ilköğretim okulları ve gezici okullar),

(2) İlköğretim okulları (gündüzlü, pansiyonlu, yatılı ilköğretim okulları ve gezici okullar),

(3) İlkokul ve ortaokulun birlikte bulunduğu ilköğretim okulları (gündüzlü, pansiyonlu, yatılı),

(4) Yetiştirici ve tamamlayıcı sınıflar ve kurslar,

(5) Özel eğitime muhtaç çocuklar için kurulacak okullar ve sınıflar.

b) İsteğe bağlı olanlar:

(1) Okul öncesi eğitim kurumları,

(2) Tamamlayıcı sınıflar ve kurslar.

İlköğretim; 1 inci maddede belirtilen amacı gerçekleştirmek için kurulmuş dört yıl süreli ve zorunlu ilkokul ile dört yıl süreli ve zorunlu ortaokuldan oluşan bir Milli Eğitim ve Öğretim Kurumudur.

İlkokulun öğretim süresi en az beş yıldır.

İlköğretim kurumlarının ilkokul ve ortaokul olarak bağımsız okullar hâlinde kurulması esastır. Ancak imkân ve şartlara göre ortaokullar, ilkokullarla veya liselerle birlikte de kurulabilir.

İlkokullar ve ortaokullar bağımsız okullar halinde kurulabileceği gibi imkân ve şartlara göre birlikte de kurulabilir.

Nüfusun az veya dağınık olduğu yerlerde; köyler gruplaştırılarak, merkezi durumda olan veya durumu uygun bulunan köylerde ilköğretim bölge okulları ve bunlara bağlı pansiyonlar, gruplaştırmanın mümkün olmadığı yerlerde ise yatılı ilköğretim bölge okulları veya gezici okullar açılabilir. Gezici okullarda gezici öğretmenler görevlendirilir.

Bu okullarda yetiştirici sınıflar ve kurslar da açılabilir.

Şehir ve kasabalarda, ihtiyaca göre yatılı veya pansiyonlu okullar kurulabilir.

Bir köy halkı, iş ve üretim hayatının gereği olarak veya olağanüstü sebeplerle yayla, otlak ve bağ gibi yerlere taşındığında köy okulu da, köy halkiyle birlikte göçecek şekilde düzenlenmiş olmalı ve gidilen yerde hemen günlük çalışmasını ve görevini devam ettirmelidir.

Yetiştirici ve tamamlayıcı sınıflar ve kurslar, mecburi ilköğrenim çağında bulundukları halde, öğrenimlerini yaşıtlariyle birlikte zamanında yapmamış olan çocuklara kısa yoldan ilköğrenim vermek ve ayrıca yetişmelerine lüzum görülen çocukları ilköğretim okuluna hazırlamak veya ilköğretim okulunu bitirmiş olup da henüz mecburi öğrenim çağında bulunan ve üst dereceli öğrenim kurumlarına gidemiyecek olanların genel bilgilerini artırmak ve kendilerine iş ve üretim hayatında faydalı olacak bilgi ve maharetleri kazandırmak amaciyle gerçek ve tüzel kişilerle, belediyeler, özel idareler ve Devlet tarafından açılabilir.

Mecburi ilköğrenim çağında bulundukları halde, zihnen, bedenen, ruhan ve sosyal bakımdan engelli olan çocukların özel eğitim ve öğretim görmeleri sağlanır.

Okul öncesi kurumlarında mecburi öğrenim çağına gelmemiş olan çocuklar eğitilir.

İsteğe bağlı tamamlayıcı sınıflarda ve kurslarda, ilköğrenim çağı dışına çıkmış olup da üst dereceli öğrenim kurumlarına gidememiş olan yurtdaşlardan genel bilgilerini artırmak ve kendilerinin daha iyi bir iş ve üretim unsuru olarak yetiştirilmeleri amaciyle öğretim yapılır.

Bu kurumlar gerçek ve tüzel kişilerle belediyeler, özel idareler ve Devlet tarafından açılabilir.

İKİNCİ BÖLÜM

İlde ilköğretim görevlileri

İlkokullar ve ortaokullar birlikte veya ayrı oluşlarına, büyüklüğüne, anasınıfları ve özel eğitim sınıflarının bulunuşuna göre, ilköğretim kurumlarında aşağıdaki görevliler bulunur:

a) Müdür ve müdür yardımcıları,

b) Öğretmenler; sınıf, branş, okul öncesi eğitim, özel eğitim öğretmenleri ile gezici öğretmenler ve usta öğreticiler,

c) Rehberlik uzmanları,

d) Sağlık, teknik, genel idare ve yardımcı hizmetler sınıflarına dahil personel ile eğitim faaliyetlerinin gerektirdiği diğer personel.

İlköğretim kurumlarındaki görevlilerin nitelikleri, görev ve yetkileri ile atanma usul ve esasları yönetmelikle tespit edilir.

İlkokul öğretmenliklerine:

a) Öğretmen yetiştiren okul ve kurumları bitirenler;

b) Lise ve daha yüksek okulları bitirip ve Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelik gereğine göre meslek derslerinden ve bunların uygulanmasından yapılacak sınavları başaranlar atanırlar.

İzinli öğretmenlerin yerlerine ve açık öğretmenliklere en az ortaokulu bitirenler vekil öğretmen olarak atanabilir.

Açıklara atanacak vekil öğretmenlerin görevleri, asil öğretmen tâyin edilmediği takdirde devam eder ve tatil aylarında aylıklara verilir.

Okul öncesi eğitim kurumları öğretmenliklerine:

a) Öğretmen okullarından veya bu maksatla açılacak özel bölümlerden veya yabancı memleketlerde buna denk öğrenim yapmış olanlar;

b) Lise veya kız enstitüsü mezunu olup özel okul veya kursları başarı ile bitirenler atanırlar.

Birden fazla öğretmenli ilkokulların idarecilerine «Müdür» unvanı verilir.

Tek öğretmenli okulların öğretmenlerinin «Müdürlük» yetkileri vardır.

Gerektiğinde ilkokullara, yönetmeliğine göre ayrıca Müdür yardımcıları» atanır.

İlkokul müdürleri okullarında yönetim, eğitim ve öğretim işlerinin kanun ve yönetmeliklerine göre düzenle yürütülmesinden sorumludurlar.

Okul müdür ve müdür yardımcıları ile ilköğretim müdürleri yönetmeliğindeki esaslara göre ayrıca müstakil sınıf veya ders okutmakla da yükümlüdürler.

İlkokul müdürlerine müdür yardımcılarına ve tek öğretmenli okulları yönetenlere bu kanunun 88 inci maddesine göre makam tazminatı verilir.

İlkokullara müdür olabilmek için en az iki yıl başarı ile öğretmenlik veya bir yıl müdür yardımcılığı yapmış olmak şarttır.

İlköğretim müdürlüklerine:

a) En az üç yıl başarı ile ilkokul müdürlüğü veya müdür yardımcılığı yapmış olanlardan;

b) En az beş yıl başarı ile ilkokul öğretmenliği yapmış olanlardan,

Milli Eğitim Müdürlüğünce gösterilecek üç aday arasından,

c) İlköğretim müfettişlerinden, Millî Eğitim Bakanlığınca uygun görülenler atanır.

İlköğretim kurumlarının rehberlik, teftiş ve soruşturma hizmetlerini yürütmek üzere, ilköğretim müfettişleri görevlendirilir.

İlköğretim müfettişlerinin nitelikleri, yetişme şekli, görev ve yetkileri ile atanma usul ve esasları yönetmelikle tespit edilir.

İlköğretim müdürleri, ilçedeki bütün ilköğretim kurumlarının ilk merciidir. Bu sıfatla ilçeleri dâhilinde ilköğretimle ilgili kanun ve yönetmelikleri uygulamakla yükümlüdür. Bundan başka kendilerine Milli Eğitim Bakanlığınca verilecek diğer işleri de yaparlar.

İlköğretim müdürlüğünün bir bürosu ve yeteri kadar memur ve hizmetlisi bulunur.

İlköğretim müdürlüğüne, gerektiğinde ilçe merkez ilkokulları müdürlerinden, en kıdemlisi vekâlet eder.

İlköğretim kurumlarının sağlık işlerinin görülmesi, öğrenci, öğretmen ve hizmetlilerin sağlıklarının korunması ve takibi için il ve ilçelerde sağlık merkezleri ve gezici sağlık ekipleri kurulur. Buralara ilköğretim sağlık müfettişleri, okul hekimleri, sağlık memuru ve hemşireleri atanır.

Sağlık teşkilâtı ve kurumları, görevlileri ve bu görevlere atanacakların nitelikleri, görev ve yetkileri, Milli Eğitim Bakanlığı ile Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı tarafından birlikte hazırlanacak bir yönetmelikle saptanır.

Bu işler için gerekli ödenekler il ilköğretim fonundan karşılanır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İlköğretim kurulları

İlköğretim kurulları şunlardır:

a) Köy ilköğretim kurulu;

b) Bucak merkezi ilköğretim kurulu;

c) İlçe ilköğretim kurulu;

d) İl ilköğretim kurulu;

Köy ilköğretim kurulu:

a) Köy ihtiyar kurulu üyelerinin, varsa belediye meclisi üyelerinin, kendi aralarından seçecekleri birer üye;

b) Öğrenci velilerinin, kendi aralarından veya köy halkından seçecekleri iki temsilci;

c) Köy okulu müdürü veya öğretmeni;

d) Muhtar ve varsa belediye başkanından kurulur.

Bu kurulun başkanı belediye başkanıdır, yoksa muhtardır. İkinci başkan okul müdürü veya öğretmenidir.

Bucak merkezi ilköğretim kurulu:

a) Bucak merkezi ihtiyar kurulu, birden fazla mahalle varsa, mahalle ihtiyar kurulu üyelerinin kendi aralarından seçecekleri bir üye;

b) Varsa, belediye meclisi üyelerinin kendi aralarından seçecekleri bir üye;

c) Öğrenci velilerinin kendi aralarından veya bucak merkezi halkından seçecekleri iki temsilci;

d) Bucak merkezi okulları öğretmenlerinin kendi aralarından seçecekleri bir öğretmen;

e) Okul müdürlerinin aralarından seçecekleri bir temsilci;

f) Bir muhtarla bucak müdürü ve mevcutsa belediye başkanından kurulur.

Bu kurulun başkanı bucak müdürü, ikinci başkanı okul müdürüdür.

Köy ve bucak merkezi ilköğretim kurullarının ödev ve yetkileri şunlardır:

1. Okulun açılıp kapanma, öğretime ara verme zamanları, günlük çalışma saatleri hakkında ilçe ilköğretim kuruluna tekliflerde bulunmak,

2. İlkokulların yapım, onarım, kuruluş ve bakım giderleri için gerekenleri ilgililere bildirmeli,

3. Okul müdür veya öğretmeni ile birlikte okul bina ve tesisleri ile uygulama bahçelerinin tatil ayları içinde bakımını ve dikkatle korunmasını sağlamak,

4. Okul için bağışlar, türlü gelir kaynakları sağlamak, bu amaçla sürekli tesisler kurulmasına çalışmak,

5. Yoksul öğrencilere çeşitli yardımlarda bulunmak, doğuştan yetenekli yoksul öğrencilerin ileri öğrenim basamaklarından faydalanmalarını sağlamıya çalışmak,

6. Öğrencilerin, sağlık ve beslenme durumlarını ıslah ve takviye etmek, onlara sıhhi ve ekonomik beslenme ihtiyaçları için gereken tedbırleri almak ve aldırmak,

Bu hususta il ve ilçe sağlık merkezi elemanları ile iş birliği yapmak,

7. Mecburi öğrenim çağında olup da okula gitmiyenleri kovuşturmak ve bu hususta gereken tedbirleri almak,

8. Kitaplıklar kurmak, yönetmek veya yönettirmek,

9. Köy ve bucak merkezinde ilköğretimin ve millî eğitimin geliştirilmesi için uğraşmak, bu amaçla ilkokul programı üzerinde incelemelere dayanan düşünceleri ilçe ilköğretim kuruluna ve yetkililere bildirmek,

10. Bu kanunun 66 ncı ve 68 inci maddeleri gereğince okul topraklan ile uygulama bahçelerinin işletilmesinden elde edilecek gelirlerin okul ihtiyaçlarına ve öğrencilerin beslenmesine harcanmasını sağlamak,

11. Komşu köy ve bucak ilköğretim kurulları ve bağlı olduğu ilce ilköğretim kurulu ile iş birliği yapmak,

12. Öğretim yılı başında, bir yıllık çalışma programı hazırlamak ve yıl sonunda da yıllık çalışmalar hakkında ilçe ilk öğretim kuruluna rapor vermek,

13. Görevli oldukları işleri başarabilmek için gerektiğinde uzmanlardan faydalanmak,

14. İlköğretimle ilgili kanun, tüzük, yönetmelik ve ders programlarının uygulanmalarını kolaylaştırmak,

15. Köyün veya bucağın çevresini geliştirecek ve yaşayışını yükseltecek konularla ilgili tamamlayıcı kurslar, sınıflar ve okul öncesi sınıfların açılmasına çalışmak.

İlçe ilköğretim kurulları:

a) Belediye başkanı veya temsilcisi ile belediye meclisi üyelerinin kendi aralarından seçecekleri bir üye;

b) Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanan yönetmeliğe göre kurulan Okul - Aile Birlikleri başkanlarının kendi aralarından seçecekleri iki temsilci;

c) Hükümet Tabibi, okul sağlık merkezi hekimi, bulunmazsa, belediye tabibi, o da bulunmazsa sağlık memuru,

d) Tarım öğretmem veya teknisyeni;

e) Öğretmen dernekleri temsilcilerinin aralarından seçecekleri bir

Üye;

f) İlce merkez ilkokulları öğretmenlerinin kendi aralarından seçecekleri bir ilkokul müdürü ve bir ilkokul öğretmeni;

g) İlçe eğitim müdürü;

h) Mal Müdürü;

i) Kaymakamdan kurulur;

Kurulun Başkanı Kaymakam, ikinci başkanı ilçe eğitim müdürüdür.

İlce öğretim kurullarının ödev ve yetkileri şunlardır:

1. 28 inci maddede sıralanan işleri, ilçe merkezi için görmek,

2. İlçeye bağlı köy ve bucakların ilköğretim kurulları arasında iş birliği sağlamak ve bunların çalışmalarını desteklemek,

3. Bucak merkezi ve köy ilköğretim kurullarının karar ve tekliflerini inceliyerek yetkisi içinde olanları uygulamak, gerekli gördüklerini il ilköğretim kuruluna sunmak,

4. Köy bütçelerine gerekli ödeneklerin konmasını takibetmek,

5. Köy bucak merkezi ve ilce ilköğretim kurullarının çalışmalarının geliştirilmeleri hakkında il ilköğretim kuruluna tekliflerde bulunmak,

6. Köy, bucak merkezi ve ilçe merkez okullarının açılma, kapanma ve öğretime ara verme zamanları ve günlük çalışma saatleri hak kındaki ilgili kurulların tekliflerini incelemek ve ilçe bakımından bir teklif hazırlıyarak onaylanmak üzere il ilköğretim kuruluna sunmak,

7. Köy, bucak merkezi ve ilçe ilköğretim kurullarının yıllık çalışma programları ile karar ve çalışmaları hakkında bölge ilköğretim müfettişlerine bilgi vermek,

8. İlçedeki okulsuz köylerin okula kavuşmasını sağlamak için gerekli yollara başvurmak ve 9 uncu madde gereğince kurulacak okulların yerlerini saptamak ve teklif etmek,

9. Öğretime ara verilen sureler için bölgelerindeki okulların öğretmen ve öğrencilerinin tatil çalışmaları hakkında plân ve programlar hazırlamak, bunları il ilköğretim kuruluna sunmak,

10. Devamsız öğrencilerin velileri hakkında gerekli cezaları vermek.

İl ilköğretim kurulları:

a) Belediye başkanı veya temsilcisi,

b) İl daimi encümeninin kendi içinden seçeceği bir üye,

c) İlköğretim çağındaki çocukların eğitim, öğretim ve sosyal yardım ve okul yapımı ve bakım işleri ile ilgili dernek başkanlarının kendi aralarından seçecekleri bir temsilci,

ç) Millî Eğitim Bakanlığınca yönetmeliğe göre kurulan Okul Aile Birlikleri başkanlarının kendi aralarından seçecekleri iki temsilci,

d) Öğretmen dernekleri temsilcilerinin kendi aralarından seçecekleri bir üye,

e) Sağlık ve sosyal yardım müdürü veya temsilcisi,

f) Tarım müdürü veya temsilcisi,

g) Varsa ilkokullara öğretmen yetiştiren kurumların müdürlerinden kıdemlisi ile il merkezinde bulunan orta dereceli okul müdürlerinin kendi aralarından seçecekleri bir temsilci,

h) Varsa, ilk dereceli özel okullar öğretmenlerinin kendi aralarından seçecekleri bir temsilci,

ı) İlköğretim müfettişlerinin kendi aralarından seçecekleri bir temsilci,

j) Merkez ilkokulları öğretmenlerinin kendi aralarında seçecekleri bir temsilci,

k) Merkez ilçesi ilçe eğitim müdürü (Belediye sınırları içinde birden fazla ilçesi bulunan merkezlerdeki ilköğretim müdürlerinin kendi aralarından seçecekleri bir temsilci),

l) Millî eğitim müdürü,

m) Defterdar,

n) Vali veya tevkil edeceği bir zattan kurulur.

Bu kurulun başkanı vali veya vekili ikinci başkanı Millî Eğitim Müdürüdür.

İl ilköğretim kurullarının ödev ve yetkileri şunlardır:

1. 28 ve 30 uncu maddelerde sıralanan işleri il merkezi için görmek,

2. İle bağlı ilçelerin ilköğretim kurulları arasında işbirliği sağlamak ve kurulların çalışmalarını desteklemek,

3. İlçe ilköğretim kurullarının yaptıkları teklifleri, yıllık çalışma programlarını ve raporlarını incelemek ve gerekenleri onaylamak ve bunların uygulanmasını takıp etmek ve denetlemek,

4. Köy ve özel idare bütçelerine ilköğretim için gereken ödeneklerin konmasını teklif etmek ve bu teklifleri sonuçlandırmak,

5. İlde ilköğretimin geliştirilmesi konusunda Millî Eğitim Bakanlığına gerekli tekliflerde bulunmak,

6. İlkokulların açılma, kapanma ve öğretime ara verme sureleri ve günlük çalışma saatleri hakkında ilce ilköğretim kurullarının tekliflerini incelemek ve bir karara bağlamak,

7. İl içinde öğretmen ve öğrencilerle ilgili olarak, öğretime ara verilen sürelerdeki çalışmaları düzenlemek.

İlköğretim kurulları, bu kanunda saptanan ödevlerden ve bölgelerindeki ilköğretimin geliştirilmesinden derece derece ve ortaklaşa sorumludurlar.

İlköğretim kurulları, ayda en az bir defa, üyelerinin çoğunluğu ile toplanır ve toplantıda bulunanların çoğunluğu ile karar verilir.

İlköğretim kurullarına katılacak seçilmiş üyelerin hizmet süreleri dört yıldır. Bunların seçimleri sırasında, birer de yedek üye seçilir.

Memur olmıyan seçilmiş üyelerden engelsiz olarak üst üste üç toplantıya gelmiyenler bu ödevden çekilmiş sayılırlar Memurluk sıfatı ile kurul üyeliklerine seçilmiş olanlar, seçim süresi sonuna kadar üyelik ödevini yapmakla yükümlüdürler. Bunlardan özürsüz olarak toplantılara katılmıyanlar hakkında ödev ve memurluklarıyle ilgili kanunlara uyularak inzibatı işlem yapılır.

Seçilmiş üyeliklerden biri açıldığında yerine yedeği alınır. Yedeği bulunmadığı durumlarda yenisi seçilir. Yeni seçilenler; yerlerine geçtikleri üyelerin dört yıllık sürelerini doldururlar.

Köy, bucak merkezi ve ilçe ilköğretim kurullarına kararlarına yapılacak itirazlar, herbirinin bir üstündeki kurulca, il ilköğretim kurullarının kararlarına karşı yapılacak itirazlar ise Millî Eğitim Bakanlığınca incelenir ve karara bağlanır itirazlar için en son basamak, Milli Eğitim Bakanlığıdır.

Köy, bucak merkezi, ilce ve il ilköğretim kurulları, İşlerinin yönetimi için gereken ödevlileri kendi üyeleri arasından seçerler.

Bu kurulların çalışma yolları Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle saptanır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Okul öncesi eğitim ve öğretim kurumları ile ilköğretim okullarının açılma, kapanma ve öğretime ara verme zamanları

Okul öncesi resmi ve özel eğitim ve öğretim kurumlarının, yetiştirici ve tamamlayıcı okul, sınıf ve kursların açılma, kapanma ve öğretime ara verme zamanları, amaç ve çalışma tarzlarına göre kendi yönetmeliklerinde, eğitim ve öğretim programlarında belirilir.

İlkokulların yıllık eylemli öğretim süresi, köylerde 170, şehir ve kasabalarda 200 günden aşağı olamaz. Sınavlar bu surenin ışında kalır.

Yarısı resmî tatillere raslıyan günler de tam gün sayılır.

Öğretim, o yerin tabii, ekonomik ve sosyal özelliklerine göre sürekli veya aralıklı olabilir.

İlköğretim kurumlarının açılma, kapanma ve öğretime ara verme zamanları Milli Eğitim Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

İlköğretim okulların yaz tatili, sınavların bitimi tarihinden yeni öğretim yılının başına kadar sürer.

a) Öğretmenler, yaz tatili içinde aralıksız iki ay izinlidirler.

Ancak, bu iki aylık izin sürelerine dokunulmadan kalan tatil zamanlarında yönetmeliğinde saptanacak meslekle ilgili çalışmalara katılmakla yükümlüdürler.

b) Tek öğretmenli okullarda görevli öğretmenlerin yaz tatili izinleri, bölge ilköğretim müfettişleriyle, ilçe eğitim müdürü tarafından okul ve kurumların korunması da gözönünde tutularak ayarlanır.

c) Okul müdürleriyle müdür yardımcıları tatil aylarında okul işlerini ayarlamak ve düzenlemek şartı ile, sıra ile izinlerini kullanırlar.

Öğretmenler kanunlarla veya Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle kendilerine verilen işlerden başka, meslek dışı her hangi bir görevle yükümlü tutulamazlar.

a) Millî Eğitim müdürleri, ilköğretimin bütün görevlilerine,

b) İlköğretim müdürleri, okul müdürleriyle öğretmenlere,

Zaruri ve âcil durumlarda yılda üç defayı aşmamak üzere iki güne kadar;

c) Okul müdürleri de öğretmenlere aynı şartlar altında birer gün izin vermeye yetkilidirler.

Ancak bütün bu izinlerin bir ders yılı içindeki toplamı bir haftayı geçemez.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Kayıt ve kabul

Her çocuk, mecburi ilköğrenim çağına girdiği öğretim yılı başında 3 üncü madde gereğince ilköğretim okuluna kayıt ve kabul edilir. Her veli yahut vasi veya aile başkanı, çocuğunu zamanında ilköğretim okuluna yazdırmakla yükümlüdür.

Bu kanunda sözü geçen «aile başkanı» deyiminden maksat, veli veya vasi durumunda bulunmadığı halde ilköğretime devama mecbur olan çocukları sürekli olarak yanında bulunduran veya barındıran, yahut da çalıştırandır.

Mecburi öğrenim çağını bitirdiği öğretim yılı sonuna kadar ilköğretim okulunu bitiremiyen çocukların ilköğrenimlerini tamamlamak üzere en çok iki öğretim yılı daha okula devamlarına izin verilir.

Bu iki yıllık uzatma sonunda da okulu bitiremiyen çocuklara tasdikname verilerek, kayıtları silinir.

Bir öğretim yılı, okulda, derslerin başlamasından bir hafta önceki tarihten, son sınıf sınavlarının bittiği güne kadarki süredir.

Her yıl derslere başlamadan en az 15 gün önce, muhtarlar okul müdürüyle iş birliği yaparak köy ve mahallelerindeki mecburi öğrenim çağında bulunan çocukların künyelerini gösterir üç nüsha çizelge hazırlayıp birer nüshasını okul idarecilerine ve ilçe eğitim müdürlüğüne verir. Diğer nüshasını da yanlarında saklarlar. Çocuklarını zamanında okula yazdırmalarını, veli yahut vasi veya aile başkanlarına bildirir ve ilân ederler.

Mecburi öğrenim çağında olup da belirli zaman içersinde okula yazdırılmıyan çocukları, okul müdürleri kendiliklerinden okula kaydeder ve devam ettirilmesini veli yahut vasi veya aile başkanlarına bildirirler. Bu gibi çocuklar yine de okula gelmezlerse; haklarında devamsız öğrenciler gibi işlem yapılır.

Nüfus hüviyet cüzdanı bulunmıyan veya henüz nüfus kaydı yaptırılmamış bulunan çocukların yaşları, çocuklar görülmek suretiyle, ihtiyar kurullarınca tâyin ve tesbit olunarak bunlar da mecburi öğrenim çağında olanlar çizelgesine yazılırlar.

Birleştirilmiş sınıflar da dâhil olmak üzere bir öğretmene düşen öğrenci sayısı 40 dan fazla olamaz.

Her yıl Eylül ayının üçüncü haftası «İlköğretim haftası» dır. Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanacak programa göre hafta içinde türlü yollarla ilköğretimin önemi belirtilir.

ALTINCI BÖLÜM

Okula devam

Her öğrenci velisi yahut vasisi veya aile başkanı çocuğunun mecburi ilköğretim kurumuna muntazaman devamını sağlamakla ve özrü yüzünden okula gidemiyen çocuğun durumunu en geç üç gün içinde okul idaresine bildirmekle yükümlüdür.

Mülkî âmirler, ilköğretim müfettişleri ve zâbıta teşkilâtı ilköğrenim çağındaki çocukların mecburi ilköğretim kurumlarına devamlarını sağlamakla veli yahut vasi veya aile başkanlarına ve okul idarelerine yardımla ve her türlü tedbiri almakla vazifelidirler.

Okula devam etmeyen öğrencilerin devamsızlık sebepleri okul idarelerince ve ilköğretim müfettişlerince araştırılarak devama engel olan maddi ve manevi sebeplerin giderilmesine çalışılır. Bu sebeplerin giderilmesi mümkün olmadığı takdirde durum, köylerde muhtara, diğer yerlerde mülki amirlere bildirilir. Bu makamlarca gerekli tedbirler alınır.

Okul idareleriyle muhtar ve mülkî amirlerin bu vazifeleri devamsız öğrenciler hakkındaki kovuşturmanın her safhasında devam eder.

55 inci maddenin ikinci fıkrasında yazılı zorlayıcı sebepler dışında çocuğun ailesi yanında kalmasını gerektiren ailede ölüm, yaralanma, düğün, askere gitme, bağ, bahçe, tarla ve sürüde tarım ve hastalık savaşı yapılması gibi sebeplerle öğrencilere bir yıl içinde 15 günü geçmemek üzere okul idarelerince izin verilir.

Hastalık, sel, kar, deprem ve yangın gibi okul idaresince takdir edilecek sebeplerle okula gelemeyen öğrenciler izinli sayılırlar. Bu hallerin dışında 53 üncü madde gereğince yapılacak teşebbüs ve alınacak tedbirlere rağmen;

a) Çocuğunu okula göndermeyen;

b) Verilen izin müddetini geçiren;

c) Geç nakil yaptıran;

d) Okul çevresi dışına çıkarak izini kaybettiren;

e) Çocuğunun devamsızlık durumunu özürsüz olarak zamanında okul idaresine bildirmeyen;

Öğrencinin veli veya vasi veya aile başkanları, okul idaresince köylerde muhtarlığa, diğer yerlerde mülkî amirliğe hemen bildirilir. Muhtarlar ve mülki amirler en geç üç gün içinde durumun veli veya vasi veya aile başkanlarına tebliğini sağlarlar. Yapılan tebliğde okulca kabul edilecek geçerli sebepler dışında çocuğun okula gönderilmemesi hâlinde idarî para cezasıyla cezalandırılacağı bildirilir.

Muhtarlıkça veya mülkî amirce yapılan tebliğe rağmen çocuğunu okula göndermeyen veli veya vasiye okul idaresince tespit edilen çocuğun okula devam etmediği beher gün için onbeş Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu para cezasına rağmen çocuğunu okula göndermeyen veya göndermeme sebeplerini okul idaresine bildirmeyen çocuğun veli veya vasisine beşyüz Türk Lirası idarî para cezası verilir.

Okul idareleri ve mülkî amirliklerce bu Kanuna göre usulen sorulacak sorulara cevap vermekten kaçınanlar ile gerçeğe uymayan beyanda bulunanlara yüz Türk Lirası idarî para cezası verilir.

Bu Kanunda yazılı suçları işleyenler hakkındaki soruşturma ve kovuşturmalar 3005 sayılı Meşhut Suçların Muhakeme Usulü Kanununun 1 inci maddesinin (A) bendindeki yer ve aynı Kanunun 4 üncü maddesinde yazılı zaman kaydına bakılmaksızın sözü edilen Kanun hükümlerine göre yapılır.

İlköğrenim çağında olup da mecburi ilköğretim kurumlarına devam etmiyenler, hiçbir resmî ve özel iş yerinde veya her ne surette olursa olsun çalışmayı gerektiren başka yerlerde ücretli veya ücretsiz çalıştırılamazlar.

İlköğretim kurumlarına devam ettiklerini belgeliyenler ise, çocukların çalıştırılmasını düzenliyen kanun hükümleri uygulanmak şartiyle ancak ders zamanları dışında bu gibi yerlerde çalıştırılabilirler.

İlköğretim çağında bulunan ve mecburi ilköğretim kurumlarına devam eden çocukların bu kanunda gösterilen ve Millî Eğitim Bakanlığınca açılmasına izin verilmiş olunanlar dışında, her ne ad altında kurulmuş olursa olsun, özel kurs ve dersanelere kabulü yasaktır.

Yukarıdaki hükümlere aykırı davrananlara dörtyüz Türk Lirasından bin Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir.

Bu fiilleri tekerrür edenler hakkında verilecek ceza öncekinin iki mislinden az olamaz ve bu cezalar ertelenmez.

Bu Kanunda yazılı olan idarî para cezaları mahallî mülkî amir tarafından verilir.

YEDİNCİ BÖLÜM

Okulların arsa ve arazi işleri

Şehir, kasaba ve köy okulları arsalarıyla köy okullarına gelir sağlıyacak arazi ve uygulama bahçeleri için lüzumlu topraklar, il ve ilçelerde bölge ilköğretim müfettişlerinin veya ilçe eğitim müdürünün başkanlığında Tarım, Tapu, Maliye dairelerinden görevlendirilecek birer eleman ile mahalle veya köy muhtarından teşekkül edecek komisyon tarafından seçilir.

Okul binalarının sağlık, eğitim-öğretim ve ulaşım bakımından elverişli bir mahalde olması göz önünde bulundurulur.

Meyhane, kahvehane, kıraathane, bar, elektronik oyun merkezleri gibi umuma açık yerler ile açık alkollü içki satılan yerlerin, okul binalarından kapıdan kapıya en az 100 metre uzaklıkta bulunması zorunludur.

Turizmin yoğun olduğu yörelerdeki okulların tatil olduğu dönemlerde yukarıda belirtilen işyerleri ile okullar arasında 100 metre şartı aranmaz.

Bununla ilgili esaslar İçişleri, Milli Eğitim, Sağlık, Kültür ve Turizm bakanlıklarının müştereken hazırlayacakları yönetmelikle belirlenir.

İlköğretim okuluna tahsis edilmek üzere komisyonca seçilen Devlete, özel idarelere, belediyelere veya köy tüzel kişiliğine ait arazinin, miktar ve yerini gösteren birer tutanak tanzim edilerek valilik yolu ile ve arazinin aidiyetine göre Maliye Bakanlığının veya diğer idarelerin yetkili mercilerine gönderilir. Bu makamların tasdiki ile bu arazi parasız okula tahsis olunur.

Okula gelir sağlamak maksadiyle seçilen topraklar, 50 dekardan fazla olamaz.

62 nci maddeye göre okul için lüzumlu topraklar tahsis yoliyle sağlanamadığı takdirde, gerçek veya tüzel kişilere ait araziden bu husus için elverişli yer, sahiplerinin rızaları ile, satınalınır. Malsahiplerinin muvafakatlerinin alınamaması halinde, bu yerler umumi mevzuata göre kamulaştırılır.

Satınalma veya kamulaştırmak, köy okulları için köy tüzel kişiliğine, şehir ve kasaba okulları için özel idareye aittir.

Her köy okulunun bitişiğinde veya yakınında 2 dekardan az ve 10 dekardan çok olmamak üzere, bir uygulama bahçesi bulunur.

Okullar için tahsis, satınalma veya kamulaştırma yoliyle sağlanan topraklarla bu topraklar üzerinde yapılacak bina veya tesisler, bulundukları yerlere göre köy veya özel idareler adına tapuya tescil edilir.

Bunların ve bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılmış olan okul binaları ile tesislerinin daimi bakım ve onarım giderleri, bulundukları yerlere göre özel idare veya köy bütçelerinden karşılanır.

4274 ve 5129 sayılı kanunlarla şimdiye kadar köy okullarına tahsis edilmiş olan Devlete veya köye ait nizasız ve ihtilafsız topraklarla bu Kanuna göre sağlanacak topraklar, köy ihtiyar heyetinin kararı ve illerde valinin, ilçelerde kaymakamın tasdiki ile köy ihtiyar heyetince imece vesair suretlerle işletilir veya kiraya verilir. Elde edilen gelir, okul ihtiyaçlarına sarfedilmek üzere, köy bütçelerine gelir kaydedilir.

Paralı veya parasız olarak ilköğretim hizmetlerine tahsis, temlik ve tescil edilen bütün gayrimenkullerin ferağ ve intikal işlemleriyle bu işlemlerle ilgili olarak düzenlenecek belgelerden ve senetlerden hiçbir vergi, harç ve resim alınmaz.

Köy okullarına bitişik öğretmen lojmanlarıyla müstakil öğretmen lojmanlarının dolayında her ev için 500 ilâ 1 000 metre karelik bir arazi, öğretmen bahçesi olmak üzere okul arsasından veya uygulama bahçesinden yahut okula gelir sağlıyacak araziden ayrılır. Öğretmenler, bu bahçelerden parasız faydalanırlar, fakat kiraya veya ortaklığa veremezler.

Okulların uygulama bahçesinde tarım dersleri uygulaması yapılır. Uygulama bahçesinin işletilmesi için gerekli tohum, fidan ve tarım araçları gibi ihtiyaçları köy bütçesinden ve okul arazisi gelirinden sağlanır.

Uygulama bahçelerinden elde edilen gelir veya ürünler okul ihtiyaçlarına ve öğrenci beslenmesine sarfedilmek üzere köy bütçelerine gelir kaydedilir.

Uygulama bahçesinde bölge özelliklerine göre kurulacak tesislerin nelerden ibaret olacağı köy ihtiyar heyeti tarafından kararlaştırılır.

SEKİZİNCİ BÖLÜM

İlköğretim okulu yapımı ve donatımı işleri

İlkokul binaları ve tesisleri ile öğretmen evleri inşaatı Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanacak bir programa göre Bayındırlık Bakanlığınca yürütülür.

Her malî yıl içinde yapılacak bina ve tesislerle evlerin sayıları, yerleri ve ihtiyaç programları Millî Eğitim Bakanağında tesbit edilecek bir yıl evvelki Nisan ayında Bayındırlık Bakanlığına bildirilir. Ön projelerin hazırlanması sırasında Millî Eğitim Bakanlığının mütalâası alınır.

Bayındırlık Bakanlığı bu plâna göre lüzumlu keşifleri yaparak gerekli ödeneğin miktarını en geç aynı yılın Eylül ayı içinde Millî Eğitim Bakanlığına bildirilir. Bu miktar ödenek 84 üncü maddenin (a) fıkrasındaki ödenekten ayrılmak üzere Bayındırlık Bakanlığı bütçesine aktarılır. İşbu ödenek bu maksatlar dışında kullanılamaz ve o yıl içinde sarf edilemiyen ödenek artığı 85 inci maddeye göre il özel idarelerine dağıtılmak üzere Millî Eğitim Bakanlığına devredilir.

Bayındırlık Bakanlığı bu işler için gerekli personel ve araçları bu ödenekten sağlar.

Millî Eğitim Bakanlığı, inşaat için gereken arsaları, ihaleden önce temin ve Bayındırlık Bakanlığına teslim etmekle yükümlüdür.

İnşaatı biten tesisler bir protokolle Millî Eğitim Bakanlığına devredilir.

Yıllık inşaat programlarının gecikmemesi için gerekli tedbirleri almaktan Bayındırlık Bakanlığı sorumludur.

Köy okulları ile öğretmen lojmanlarının şehir ve kasabalarda yaptırılacak ilköğretim okullarının her türlü ihtiyaçları için köy veya kasaba içinde veya civarındaki araziden, şahsi haklar mahfuz kalmak şartiyle, tedarik edilecek taş, kum ve kireç gibi yapı gereçlerinden hiçbir resim alınmaz.

İlköğretim kurumları için yaptırılacak bina ve tesislerle öğretmen lojmanları ve onarma işlerinde gerekli tuğla yapmak, kireç yakmak ve söndürmek, taş çıkarmak, iskele kurmak, kaldırımları işgal etmek gibi hususlarda girişilen işler serbest ve hiçbir resme tabi olmaksızın yapılır. Bu maksatla açılan çukurlar iş bitince kapatılır.

Ormanlardan çıkarılacak bu gibi gereçler hakkında 6831 sayılı Orman Kanununun 18 inci maddesine göre hareket olunur.

Bu işler için gerekli kereste ihtiyacı Tarım Bakanlığı Orman Umum Müdürlüğünce en iyi şartlarla ve öncelikle karşılanır. % 10 temeddü hissesi alınmaz.

İlköğretim kurumlarının ve öğretmen lojmanlarının inşaasında kullanılacak her türlü yapı malzemesinden, Devlet İktisadi Teşekküllerinde imal olunanlar, Bayındırlık Bakanlığı veya valiliklerin isteği üzerine ve bedeli karşılığında, diğer isteklere tercihan verilir.

İlköğretim kurumlarının yapımında kullanılacak çeşitli gereçler Millî Eğitim ve Bayındırlık idarelerince sevk ve tesellümü şartiyle Devlete ve İktisadi Devlet Teşekküllerine ait vasıtalarla tercihli olarak ve indirmeleri tarife ile naklolunur ve limanlarda tahmil ve tahliye işleri de tercihli olarak yapılır.

Tarifelerde yapılacak indirme, her yıl Millî Eğitim ve ilgili bakanlıklarca müştereken tesbit ve tâyin olunur.

Ayrıca, iller emrinde bulunan teşekküllere ait çeşitli nakil vasıtalarından gereğine göre faydalanılır.

Okul ve öğretmen lojmanlarının onarımı ile teçhizat, mefruşat ve öğretim araç ve gereçlerinin yapımında Millî Eğitim Bakanlığı teknik öğretim müesseselerinden faydalanılır.

Okul yapımı ve donatımı işlerinde yardım ve hizmetleri değerlendirmek, inşaatın ucuza maledilmesi amaciyle;

a) Yurttaşların istiyerek yapacakları, taş, kum, çakıl, kerpiç, kireç ve tuğla gibi aynî yardımlar,

b) Yurttaşlar, kurumlar ve yardım derneklerince yapılacak nakdî yardımlar, kabul edilir ve değerlendirilir,

c) Emaneten inşa edilecek okul yapımı ve onarımı işlerinde halk ve gençlerden gönüllü olarak bedenen çalışacakların hizmetleri kabul edilir.

DOKUZUNCU BÖLÜM

İlköğretimin gelir, giderleri ve plânlama

İlköğretime ait gelir kaynakları şunlardır:

a) Her yıl Devlet gelirlerinin % 3 ünden az olmamak üzere Devlet bütçesinden yapılacak yardımlar,

b) Özel idare bütçelerine, bu kanun hükümleri gereğince sağlanacak gelirler hariç ve 1960 malî yılında ilköğretime tahsis edilen miktardan az olmamak üzere, yıllık gelirlerinin en az % 20 si oranında konulacak ödenekler,

c) Belediye bütçelerine her yıl genel gelirlerinin en az % 5 oranında konulacak ödenek,

d) Köy okullarına gelir sağlamak üzere, tahsis edilen araziden ve okul uygulama bahçesinden elde edilen gelirler hariç köy bütçelerine her yıl genel gelirlerinin en az % 10 u oranında konulacak ödenekler,

e) Mahkemelerce hükmolunanlar da dahil olmak üzere bu Kanuna göre verilecek para cezaları,

f) Gelirleri sıbyan, mahalle tıfıl okullarıyle medreselere ve diğer ilim müesseselerine tahsis edilmiş bulunan mazbut vakıflar hasılatından her yıl Vakıflar Genel Müdürlüğünce bütçe ile tesbit edilecek gelirlerle mütevelliler tarafından idare olunacak vakıflardan ayrılacak hisseler,

g) İktisadî Devlet Teşekkülleri, özel kurumlar, dernekler veya hayırsever kimseler tarafından yapılacak her türlü mal, para bağışları ve vasiyetler, (İşbu bağış ve vasiyetlerle bununla ilgili işlemlerden resim ve harç alınmaz.)

Gelir ve Kurumlar Vergisi yükümlüleri tarafından makbuz mukabilinde yapılacak para bağışları, yıllık bildirim ile bildirilecek gelirlerden ve kurum kazançlarından indirilir.

h) Faizler,

i) Hurdaya çıkacak okul eşya ve levazımının, işe yaramıyacağı anlaşıldığından veya yenisi yapıldığından satılmasına karar verilen okul binaları enkazının veya okul yerinin değiştirilmesi dolayısiyle bu kanuna göre istifade edilmiyecek durumda kalan arsa ve tarlaların satışından elde edilecek paralar,

j) Sözleşmeler gereğince kısmen veya tamamen yerine getirilmiyen okul yapım işleri mütaahhitlerinden alınacak gecikme ve benzeri tazminat ve mütaahhitlerin irat kaydolunacak teminat akçeleri,

Bütçelerine yukarda yazılı oranlarda ilköğretim ödeneği koymamış olan idareler, belediye ve köyler için bu ödenekler; bütçeleri inceleme ve onamaya yetkili makamlar tarafından doğrudan doğruya konur; bu ödeneklerin malî yıl başında özel idarelere yatırılması sağlanır.

76 ncı maddenin (a) fıkrası gereğince Millî Eğitim Bakanlığı bütçesinde açılacak özel fasla gelecek yıllara geçici taahhütler ve masraflar karşılığı olarak ilk on sene (1961 - 1971) Devlet gelirlerinin % 3 ünden ve ondan sonraki yıllarda ise % 2 sinden az olmamak üzere, ödenek konulur. Bu ödeneklerle diğer giderlerin % 70 i münhasıran 78 inci maddenin (a) fıkrasında yazılı işlere, % 30 u ise aynı maddenin (b) fıkrasında gösterilen ihtiyaçlara sarf edilir. Millî Eğitim Bakanlığınca genel bütçeden yapılacak yardımlar tesbit olunacak programa göre il özel idarelerine dağıtılır veya Bayındırlık Bakanlığı bütçesine aktarılır.

Millî Eğitim Bakanlığı gerekli gördüğü takdirde bu ödeneklerden bir kısmını 84 üncü maddede yazılı esaslar dahilinde doğrudan doğruya kullanabilir ve ayniyat halinde illere gönderebilir.

76 ncı maddenin (a, b, c, e, f, g, h, i, j) fıkralarında gösterilen gelirler veya ödenekler 77 nci maddedeki hükümler yerine getirilmek şartiyle:

a) Köy, kasaba ve şehir ilköğretim kurumlarının ve öğretmen lojmanlarının yapım, tadil, esaslı onarım, her türlü ilk tesis ve okul eşyası, ders aletleri ile arsa ve arazi istimlâkleri, masraflarına,

b) Küçük onarımlar, okulların genel giderleri, yoksul öğrencilere parasız olarak verilecek okul kitapları ve ders levazımı bedeli, öğrencilerin yiyecek, giyecek noksanlarının telafisi, esaslı hastalıklarının tedavisi, pansiyonlu ilköğretim okullarının ve tamamlayıcı kursların ve sınıfların masrafları gibi her türlü giderlerine sarf olunur.

Ancak, İlköğretim Müdürlükleri, ilköğretim okulları, İl Halk Eğitimi Başkanlıkları ile İlçe Halk Eğitim Merkez Müdürlüklerinde çalışan genel ve yardımcı hizmetler sınıfına dahil personelin ve bu kurumlar için gerekli bölge doktorları, sağlık memuru, hemşire, yapı işlerinde çalışan teknik elemanların aylıkları ve her türlü özlük giderleri genel bütçeden ödenir.

Millî Eğitim Bakanlığı bu kanuna bağlı 10 yıllık plâna göre tamamlanması gereken bütün köy, kasaba ve şehir ilköğretim okulları yapımı hakkında her yıl bütçe kanununa üçer yıllık tafsilâtlı bir plân ekler. Bu plânda her yıl illerde yapılması gereken köy, kasaba ve şehir ilköğretim okullarının sayıları, yerleri, tipleri, dersane sayıları ile tahmini masrafları gösterilir.

Yukarıdaki fıkrada sözü geçen bakanlık planına paralel olarak, valilikler de üç yıllık plan ve program hazırlarlar, bu programlar il genel meclisinde onanır ve il bütçesine bağlanır. Bu planda:

Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanan plandan her il'e isabet eden okul yapımı ve ilk tesis işleri başta olmak üzere 78 inci maddenin (a) ve (b) fıkralarında yazılı işlerden ve hizmetlerden il bakımından yapılması uygun ve mümkün görülenler ayrılarak planlanır. Gereken hazırlık safhaları ve bunun uygulanma zamanları, ayrılacak ödenekler gösterilir.

Bu plânlar il bütçesiyle birlikte tetkik ve tasdik edilmek üzere İçişleri ve Millî Eğitim Bakanlıklarına gönderilir. Millî Eğitim Bakanlığı sebep göstermek suretiyle plânlar üzerinde değişiklikler yapabilir.

Bu plânların uygulanmasından başta mülkiye âmirleri, il daimi komisyonu olmak üzere Millî Eğitim müdürleri, ilköğretim müfettişleri, ilçe eğitim müdürleri yükümlü ve sorumludurlar.

Millî Eğitim Bakanlığı 79 uncu maddede sözü geçen programa göre yeniden açılacak ilköğretim kurumlarıyle, mevcutların öğretmen ihtiyaçlarını karşılayacak öğretmenleri yetiştirmek üzere gerekli bütün tedbirleri zamanında almakla yükümlüdür.

76 ncı ve 77 nci maddelerde ilköğretime tahsis edilen ödenek veya gelirler 78 inci maddede gösterilen işlerden başka hiçbir yere sarf edilemez, başka fasıllara nakledilemez.

Bu gelirlerle sağlanan bina ve tesisler veya eşya başka bir hizmete devredilemez. İlköğretimin bina ve tesislerinden, bu kurumların esas hizmetlerini aksatmamak ve Millî Eğitim Bakanlığının muvafakati alınmak şartiyle, halk eğitimi hizmetlerinde ve diğer millî Eğitim hizmetlerinde faydalanmak caizdir.

78 inci maddenin (b) fıkrasında gösterilen hizmetler için ayrılacak ödeneklerin % 30 undan fazlası bu fıkrada gösterilen personel giderlerine ayrılamaz. Sözü geçen personel bu fıkrada belirtilen hizmetlerin dışında kalan bir işte devamlı veya muvakkat olarak kullanılamaz.

76 ve 77 nci maddelerde gösterilen gelirler, ödenekler, yardımlar, tahsillerini mütaakıp ilgili dairelerce özel idarelere yatırılır.

Bu gelir ve ödenekler özel idarelerce «İlköğretim gelir ve ödenekleri» adıyle açılacak ayrı bir hesaba alınır. Malî yıl içinde sarf edilemiyen kısımları gelecek malî yıllara devredilir. Bu paralardan bir aylık normal ihtiyaçları karşılayacak olan miktardan fazlası, bir millî bankada açılacak hesaba yatırılır.

76 ncı maddenin (d) fıkrasında yazılı gelirler aynı suretle köy bütçelerinde «İlköğretim gelir ve ödenekleri» adıyle açılacak ayrı bir hesaba alınır ve bakiyeleri gelecek malî yıllara devredilir.

Bu ödenekler köy ihtiyar heyetinin hazırlayacağı bir plan ve programa göre 78 inci maddenin (b) fıkrasında yazılı işlere ve özel olarak öğrencilere yapılacak yardımlara sarfedilir. Bu paralar milli bir bankada açtırılacak bir hesapta muhafaza edilir ve köy ihtiyar heyetince uygun görülecek iki imza ile çekilir.

İlköğretimin bütün gelirleri ve 78 inci maddede belirtilen giderleri «personel masrafları hariç» her türlü resim ve vergiden ve dışarıdan ithal edilecek ders alet ve levazımı Gümrük Resminden muaftır.

Okul yapım ve onarımiyle ilgili standart bina kısımlarının ve okulların gerekli donatım ve gereçleri, okul eşyası ve ders araçlarını vaktinde hazırlatmak veya tasarruf sağlamak veya öğrencileri besleme mevzuunu düzenlemek, 79 uncu maddede sözü geçen 3 yıllık plânların uygulanmasını kolaylaştırmak amaçlariyle 77 nci maddede gösterilen asgari ödenekler çerçevesi içinde kalmak şartiyle, Millî Eğitim veya Bayındırlık Bakanlıkları üç yıla kadar gelecek yıllara geçici yüklenmelere girişebilirler.

Aynı konularda, iller de üç yıllık plânlarına uygun olarak 76 ncı ve 81 inci maddelerde belirtilen gelirlerin asgari hadlerini aşmamak şartiyle gelecek yıllar için hazırlıklara girişmeye ve geçici yüklenmeler yapmaya yetkilidirler.

TÜRLÜ HÜKÜMLER

Köylerde bu kanunla ilgili çeşitli hizmetler, Köy Kanunu ile mecburi sayılan işlerdendir.

Mecburi ilköğretim kurumlarına kayıt olunacak çocuklarla, bu kurumlara devam eden ve kurumlardan mezun olacak öğrencilere verilecek ve bu kurumlarda kullanılacak her çeşit belgelerle, bunların suretleri Damga Resmine tabi değildir.

İlköğretim okulu öğretmenlerinin oturmaları için yapılmış ve yapılacak konutlardan köylerde olanlar, öğretmenlere parasız olarak tahsis olunur ve başka iş için kullanılamaz.

Şehir ve kasaba okulları içinde veya civarında öğretmen ve müdürlerin oturmaları için yapılmış olan konutlar, aynı okulda görevli öğretmen ve müdürlerden başkasına verilemez. Bunun haricinde, okul binalarının tamamı, bir kısmı veya müştemilâtı konut olarak kullanılamaz.

Şehir ve kasabalardaki konutlara ait kira bedelleri il daimî komisyonlarınca kararlaştırılır.

İlköğretim müdürleri ile ilkokul müdürleri ve müdür yardımcılarına ve tek öğretmenli okulların öğretmenlerine, idari hizmetlerine karşılık öğretmenlik aylığından başka ayda 50 liradan 100 liraya kadar Millî Eğitim Bakanlığınca makam tazminatı verilir.

23 Eylül 1329 tarihli Tedrisatı İptidaiye Kanunu Muvakkatı, Maarif Teşkilâtına dair olan 789 sayılı Kanunun 5 inci maddesi ve aynı kanunun 13 üncü maddesini değiştiren 5522 sayılı kanunun 1 inci maddesi, 1702 sayılı kanunun 8 inci maddesi, 1778 sayılı kanunun 3407 sayılı kanun ile bu kanunun 3 üncü maddesinin 1 inci fıkrasını değiştiren 7135 sayılı kanun, 4274 sayılı kanunun 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 24, 27, 30, 59, 60, 67, 68, 69 uncu maddeleri, 5129, 5210, 5828, 5955 ve 5956 sayılı kanunlarla diğer kanunların bu kanuna mugayir hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır.

222 sayılı Kanunda geçen; ilköğretim müdürü deyimi «ilçe eğitim müdürü», öğretmenevi deyimi «öğretmen lojmanı» olarak değiştirilmiştir.

Bu Kanunun yedinci bölümünde yer alan «okulların arsa ve arazi işleri», sekizinci bölümünde yer alan «ilköğretim okulu yapımı ve donatım işleri», dokuzuncu bölümünde yer alan «ilköğretimin gelir, giderleri ve planlama» başlıkları altındaki maddeler, ilköğretim okulları için de uygulanır.

Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren açıktan veya başka görevlerden nakil suretiyle yeniden geçici öğretmen atanması yapılamaz.*

Bu Kanunun 76 ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre elde edilen gelirler, il özel idarelerince, ortaöğretim kurumlarının arsa temini, binalarının yapım, bakım ve onarımı ile diğer ihtiyaçlarının karşılanması için de kullanılır.

GEÇİCİ MADDELER

Bu kanunun yayımından önce yapılmış olan ve 5210 sayılı kanunun 4 üncü maddesi gereğince köy tüzel kişiliği adına tapuya bağlanmış bulunan köy okulları, arazi ve uygulama bahçelerinden; sonradan belediye teşkil edilen nahiye merkezleriyle köylerde belediyelerce el konulmuş olan okul binaları, sağlık memuru ve öğretmen lojmanları, uygulama bahçeleri ve okul arazisi özel idare veya köy tüzel kişiliklerine geçer.

Bu mallar Millî Eğitim Bakanlığının muvafakatı alınmadıkça satılamaz ve başka hizmetlere tahsis olunamaz.

5 Ocak 1961 tarihli ve 222 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 32 yıl süre ile, 15 inci maddede yazılı şartları taşıyan öğretmen bulunmaması halinde, en az ilköğretim okulu ve dengi okullar mezunu ve 18 yaşını tamamlamış olanlardan, açılmış ve açılacak kurslarda başarı gösterenler, öğrenim durumlarına göre kadro karşılığı ücretle geçici öğretmen olarak atanabilirler.

Bunlardan iki yıl başarı ile çalışmış olanlardan, öğretmen okulu bitirme imtihanını verenler ile lise ve dengi okul mezunu bulunanlardan aralıksız üç takvim yılı geçici öğretmenlik yaptıkları ve başarıları usulüne göre saptandığı anlaşılanlar, asıl ilköğretim okulu öğretmenliğine geçirilirler.

Asıl ilköğretim okulu öğretmenliğine geçirilen geçici öğretmenlerin, geçici öğretmenlikteki hizmet süreleri ilk terfilerinde gözönüne alınır.

Geçici öğretmenlere tatil aylarında da ücretleri ödenir.

Teftiş raporlarına göre, iki yıl üst üste başarısız olan geçici öğretmenlerle, ilköğretim okulu ve dengi okul mezunlarından olup geçici öğretmen olarak çalışmakta bulunanlardan 15 yıl içinde öğretmen okulu bitirme imtihanlarını veremiyenlerin görevlerine son verilir.

Geçici öğretmenler, disiplin işleri bakımından, asıl öğretmenlere uygulanan hükümlere tabidirler.

Geçici öğretmenlerin intibakları, 657 sayılı Kanunla bu Kanunun ek ve değişikliklerine dair Kanunlar uyarınca öğrenim ve hizmet sürelerine göre yapılır.

Millî Eğitim Bakanlığı bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç 10 yıl içinde mecburi öğrenim çağında bulunan öğrencileri tamamen okula kavuşturmak için gerekli öğretmenleri yetiştirmek ve 79 uncu maddede gösterilen esaslar dâhilinde ilköğrenim kurumlarını ve tesislerini hazırlamak ve bununla ilgili plânların zamanında uygulanmasını sağlamakla yükümlüdür.

50 nci maddedeki hüküm, Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanacak bir plâna göre on yıl içinde tedricen uygulanır.

222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu hükümleri gereğince; 1971 yılına kadar yapılacak ilköğretim okulu binaları ve tesisleri ile öğretmen lojmanları inşaatı, bunlara lüzumlu yapı aksamının imal ettirilmesi, her türlü malzemenin alımı, nakil ve depolama işleri için girişilecek taahhütler muvakkat ve kati teminat hükümleri mahfuz kalmak şartiyle 2490 sayılı kanunun diğer hükümleri uygulanmamak, 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanununun 135 inci maddesindeki % 20 nispeti % 30 olarak uygulanmak şartiyle emaneten, mahdut eksiltme suretiyle veya birden fazla firmalar arasında pazarlıkla gerçekleştirilir.**

77 nci maddenin 1 inci fıkrası gereğince Millî Eğitim Bakanlığı bütçesine her yıl konulacak ödenekten % 5 ine kadarını, 1961 malî yılı için, ilköğretim okulu öğretmeni yetiştiren müesseselerin yapımında ve ilk tesis masraflarında kullanmaya Milli Eğitim Bakanlığı yetkilidir.

Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte Hazinenin mülkiyetinde bulunan ve ilköğretim kurumlarına tahsis olunan taşınmaz mallar, intifa hakkı Milli Eğitim Bakanlığına ait olmak üzere, bulundukları yerlere göre bedelsiz olarak köy tüzelkişiliği veya özel idareler adına tapuya tescil edilir.

Devlete, özel idarelere veya köy tüzelkişiliğine ait arsalar üzerinde Devlet veya özel idare bütçesinden katkı suretiyle gerçek veya tüzelkişilerce inşa edilen veya edilmekte olan taşınmaz mallar için de bu maddenin birinci fıkrası uygulanır. Bu taşınmaz mallar aidiyetine göre Maliye Bakanlığının veya diğer idarelerin yetkili mercilerince bedelsiz olarak okula tahsis ve devir olunur.

Bu maddeye göre, köy tüzelkişiliği veya özel idareler adına tapuya tescil edilen taşınmaz mallar, Millî Eğitim Bakanlığının muvafakatı alınmadıkça satılamaz ve başka hizmetlere tahsis olunamaz.

Anaokulları ve anasınıfları için yeterli miktarda yükseköğrenim görmüş öğretmen bulunamaması halinde, kız meslek lisesi çocuk gelişimi eğitimi ve bakımı mezunlarından, Devlet memuru olma niteliklerini taşıyan ve Milli Eğitim Bakanlığınca açılacak kurslarda başarı gösterenler, anaokulu veya anasınıflarına 1984 yılından itibaren geçici öğretmen olarak atanabilirler.

1993 yılı sonuna kadar, Yükseköğretim Kurulu ile işbirliği yapılarak bunların önlisans düzeyinde yükseköğrenim görmeleri sağlanır. Bu süre içinde önlisans düzeyinde yükseköğrenim yapmayanların görevlerine son verilir.

Ortaokullar, planlı bir şekilde ve yeterli düzeyde yurt sathına yaygınlaştırıldıktan sonra kanunla ayrıca belirleninceye kadar, ilköğretimin sadece ilkokul bölümü mecburidir.

İlköğretimin altı, yedi ve sekizinci sınıf öğrenimini ortaöğretim kurumları bünyesinde yapmakta olanlar ile çıraklık eğitim merkezlerindeki öğrenciler, eğitimlerini bu kurumlarda tamamlarlar. 1997-1998 ders yılı başından itibaren bu sınıflara hiçbir şekilde öğrenci alınmaz.

Bazı derslerin öğretimini yabancı dille yapan okulların hazırlık sınıflarında başarılı olanlar ile 1997-1998 öğretim yılında okumaya hak kazananlar da zorunlu eğitimlerini bu okullarda tamamlarlar.

Bu maddenin yayımı tarihinde ilköğretim kurumlarının 5, 6, 7 ve 8 inci sınıflarında eğitim görenler eğitimlerini bu kurumlarda tamamlar.

Bu maddenin uygulanmasıyla ilgili usul ve esaslar Milli Eğitim Bakanlığınca belirlenir; Bakanlık bu maddenin uygulanmasıyla ilgili düzenlemeleri il, ilçe ve okul bazında yapmaya yetkilidir.

Bu kanunun mali hükümleri 1 Mart 1961 tarihinde, tâyinle ilgili işleri 28 Şubat 1961 tarihinde, diğer hükümleri 1 Ocak 1961 tarihinde yürürlüğe girer.

Bu kanunu Bakanlar Kurulu yürütür.

Ek