2804 Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Kanunu

Hükmî şahsiyeti haiz olmak ve bütün muamelelerinde bu kanun ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile hukuku hususiye ahkâmına tâbi bulunmak üzere Ankarada bir M. T. A. Enstitüsü, (Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü) kurulmuştur.

M. T. A. Enstitüsü ticarî usullere göre idare olunur. Bu enstitünün bütün sarfiyat ve muamelâtı, muhasebei umumiye, artırma, eksiltme ve ihale kanunlarına ve Divanı Muhasebatın vize ve murakabesine tâbi değildir.

M. T. A. Enstitüsünün başlıca vazifesi:

Memleketimizde işletmeğe elverişli maden ve taşocağı sahaları bulunup bulunmadığını ve işletilen maden ve taşocaklarının daha faydalı surette işletilmelerinin nelere mütevakkıf olduğunu araştırmak ve buna muktazi veya müteferri bulunan arama ameliyatı, fennî ve jeolojik tetkikat, kimyevî tahlil ve fennî tecrübeler yapmak, harita almak, plân, mürtesem, maktalar resmetmek, proje ve fennî raporlar, rantabilite hesabları tanzim etmek gibi bütün teknik ve ilmî işleri görmek ve memleketin madenlerinde ve maden sanayiinde çalışacak Türk mühendis, fen memuru, ustabaşı ve mütahassıs işçi yetiştirmektir.

M. T. A. Enstitüsü Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından emir verildiği takdirde ikinci maddede yazılı işlerden başka, diğer fennî veya jeolojik tetkikleri, tahlilleri ve fen tecrübelerini yapabilir ve topoğrafya haritaları alabilir.

Maden tetkik ve arama enstitüsü, ikinci maddede yazılı işlerden her hangi bir kısmını, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanının müsaadesile, başkalarına da yaptırmak salâhiyetini haizdir.

M. T. A. Enstitüsü, ikinci maddede yazılı işleri, bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, bağlı müesseseler ve diğer hakikî veya hükmî şahıslar hesabına ücret mukabilinde yapabilir. Bu işlerden, tetkikat ve arama ameliyatı yapmak, harita almak gibi saha üstünde görülecek neviden olanlar hakkında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından müsaade alınmak lâzımdır.

Cumhurbaşkanlığı ve bakanlıklar ile bunlara bağlı müesseselerden başka hakiki veya hükmi şahısların tamamına veya ekseriyet hissesine sahip oldukları petrol iptida istikşaf veya taharri ruhsatnamesi, maden taharri ruhsatnamesi, maden ocağı ruhsat tezkeresi veya maden imtiyazı sahalarından M.T.A. Genel Müdürlüğü tarafından ücretsiz de arama ameliyatı yapılabilr. Bu takdirde alakadarlar ile Genel Müdürlük arasında arama ameliyatından doğacak menfaatlerden Devletin istifade edeceğine dair Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığınca bir mukavele yapmak lazımdır.

M. T. A. Enstitüsü, hakikî veya hükmî şahıslar tarafından işletilen maden ve taş ocaklarında, veya üstlerinde hakikî veya hükmî şahısların tam veya ekseriyet hisse olarak maden ve taş ocakları hakkı bulunan sahalarda, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının müsaadesile lüzumlu görülecek fenni veya jeolojik tetkikatı yapmağa ve harita almağa salahiyetlidir. Sahalarında bu suretle tetkikat yapılacak hakikî veya hükmî şahıslar, M.T.A. Enstitüsünün işlerini kolaylaştırmağa ve buna kendi yapmış oldukları ameliyatı, tesisatı, harita, plân ve maktaları, projeleri fen raporlarını ve rantabilite hesablarını göstermeğe mecburdurlar.

M. T. A. Enstitüsü, kendi, hesabına, maden tetkikatı veya maden arama ameliyatı yapacağı yerler için maden kanunlarına tevfikan taharri veya iptidaî istikşaf ruhsatnamesi almağa mecbur değildir.

Her hangi bir vilâyetin tekmil sahasında veya bir kısmında, M. T. A. Enstitüsü tarafından, muayyen maden cevheri aranılacağını, İktısad Vekâleti, alâkadar vilâyete bildirdiği takdirde, aksi iş’ar vuku buluncıya kadar, bildirilen saha ve maden cevheri için hiç bir kimseye taharri ruhsatnamesi verilemez. Ancak İktisad Vekâletinin alâkadar vilâyete bildirmesinden önce başkaları tarafından usulü dairesinde yapılmış müracaatlardan doğan haklar mahfuzdur.

Mekşuf madenler ile her hangi bir sebeble tamamı veya ekseriyet hissesi Devlete geçmiş madenlerin sahasında, M. T. A. Enstitüsü tarafından arama ameliyatı yapıldığı takdirde bu işlerin arkası alınıncıya kadar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı bu madenleri hiç bir kimseye devir ve ihale edemez.

Kendi hesabına maden veya taşocağı için arama ameliyatı yaptığı bir sahada, ameliyatın sonunda, M.T.A. Enstitüsü:

a - Arama ameliyatı yapılan yerler ile bunların maden yatağını kestiği noktalar gösterilmiş ve yatağın tahmini vaziyeti çizilmiş olmak şartile, aranılan sahanın topoğrafya ve jeoloji haritalarını,

b - Yapılan ameliyatın mürtesm ve maktalarile yatağın vüsat ve imtidadını anlatan resim, makta ve taslakları;

c - Yatağın vaziyetini izah ve tarihçesinden bahseden ve işletmeğe elverişli görüldüğü takdirde tasarlanan işletmenin ana hatlarını ihtiva eyliyen bir fen raporunu;

d - Bu arama ameliyatı için yapılan masrafların hulâsasını, bir dosya halinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına verecektir.

M. T. A. Enstitüsünün hesab senesi malî senedir. Enstitü her senenin ikinci kânun ayının bitmesinden evvel, gelecek sene zarfında yapacağı işlerin programile kadrosunu, tesisat ve demirbaş eşyasının bedellerinin tutarını Enstitünün masrafları karşılığı olmak üzere umumî bütçeden kendisine verilmesi lâzımgelen meblâğın tahminî hesabını gösteren bir raporunu İktısad Vekâletine verir. İktisad vekâleti tarafından bu raporun tetkiki sonucunda tasdik edilecek yıllık iş programı dairesinde muamele yapılır.

M. T. A. Estitüsü, sene içerisinde, işlerinin almış olduğu inkişaf dolayısile tasdik edilen yıllık iş programından ayrılmak mecburiyetinde kaldığı takdirde, vaziyeti vaktinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bildirecek ve alacağı direktiflere göre işini yürütecektir.

Maden Tetkik ve Arama Enstitüsünün varidatı:

A - Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı bütçesine konulup enstitüye tediye edilecek olan tahsisattan;

B - Beşinci maddeye tevfikan ücret mukabilinde yapacağı işlerden alacağı ücretlerden ve kendi hesabına arama ameliyatı yaptığı sahaları işletmeğe vazedecek müesseselerden bu arama ameliyatı masraflarına karşılık olarak alacağı meblâğlardan;

C - Kendisine nakid veya ayniyat suretile yardımda bulunulduğu ve bu yardımın kabulüne Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca muvafakat olunduğu takdirde bunun tutarından veya kıymetinden;

D - Mevcudlarının getirebileceği faiz veya iradlardan;

E - Maden ve taş ocakları işletenlerin istihdam eyledikleri ecnebi mühendis ve mütehassıslar mukabilinde Türk genci yetiştirmek üzere Hazineye yatıracakları ve Hazinece aynen enstitüye tesviye edilecek olan ücretlerden;

F - Arama yaptığı sahalardan nakil ve imrar eylediği maden cevherlerinin satış bedelinden ibarettir.

Bu varidattan hesap yılı sonuna kadar sarfedilmiyenler enstitünün ertesi sene varidat hesabına nakledilir. E fıkrasında yazılı ücretler münhasıran Türk mühendis ve mütehassıslar yetiştirmek hususlarına tahsis edilir ve bu kısım varidatın ve ona tekabül eden masrafların hesabı ayrıca tutulur.

M. T. A. Enstitüsünün memur ve müstahdemleri halk ile ve mensub oldukları enstitü ile, muamele ve münasebetlerinde, hususî müessese müstahdemleri gibi muameleye tâbi olup haklarında Memurin Muhakematı hakkındaki kanun ile Memurin Kanunu hükümleri tatbik olunmaz.

M. T. A. Enstitüsüne aid mallar Devlet malıdır. Bunları çalanlar, ihtilas edenler, zimmetine geçirenler veya her ne suretle olursa olsun suistimal edenler hakkında Devlet mallarına karşı işlenen bu çeşit suçlara aid cezaî takibat yapılır.

M. T. A. Enstitüsü, Devlet müesseselerine ve Sümerbankla, Ziraat, Emlâk ve Eytam Bankaları gibi millî müesseselere mahsus haklar ve imtiyazlar ile Teşviki Sanayi kanununa göre birinci sınıf maden ocaklarına verilen müsaade ve muafiyetlerden istifade eder.

M. T. A. Enstitüsünün hesabları, biri İktısad ve diğeri Maliye Vekâletince her hesab yılı başında birer yıl için tayin edilen iki murakibden mürekkeb bir heyet marifetile murakabe olunur. Murakıbler, ticari ve sınaî müesseseler muhasebesine vâkıf olanlar arasından seçilir. Bunlara verilecek ücret her sene umumî heyetçe tayin olunur. Murakıbler enstitünün mevcudlarını ve her nevi muamelelerini tetkik ve murakabe ile mükelleftir. Üç ayda bir muamelât hakkında Maliye ve İktısad Vekâletlerine bir rapor verirler. Bu raporların birer sureti umumî heyete tevdi olunacak senelik rapora bağlanır.

Bu murakiblik vazifesi, muhassas ücreti verilmek şartile ayni vasıfları haiz Hükûmet memurlarına da gördürülebilir. Müddeti biten murakibler yeniden tayin edilebilir.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, lüzum gördükçe, M. T. A. Enstitüsünün bütün işlerini, muamelelerini ve hesablarını teftiş ve murakabe ettirir.

M. T. A. Enstitüsü, senelik blânçosunu ve bu blânço ile sene içinde yapılan işler hakkında izahatı muhtevi bir raporu her malî senenin sonundan itibaren nihayet üç ay içinde İktısad Vekâletine vermeğe mecburdur. İktısad Vekâleti, bunları ve murakabe heyetinin yıllık raporunu kendi mütaleasile birlikte umumî heyetin tasdik ve tasvibine konulmak üzere tevdii tarihinden itibaren iki ay içinde Başvekâlete verir.

M. T. A. Enstitüsünün umumî heyeti, Başvekâletten intihab edilecek üç murahhas ile Büyük Millet Mensinin Bütçe, İktısad ve Divanı Muhasebat Encümenleri Azalarının toplantısından vücude gelir.

Umumî heyet, Başvekâletten gönderilip Büyük Millet Meclisi Reisi tarafından havale edilen M. T. A. Enstitüsünün yıllık biânçosu ile raporunu, murakabe heyetinin yıllık raporunu ve İktısad Vekâletinin bunlar hakkındaki mütaleasını tetkik edip enstitünün blânçosunun tasdiki ve raporların tasvibi veya bunların reddi hakkında karar verir.

Umumî heyetin blânçoyu tasdik ve raporları tasvib kararı M. T. A. Enstitüsü, memurlarının ibrasını tazammun eder.

Genel Müdürlük, 2 nci maddede belirtilen görevleri yerine getirmek üzere Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca yürürlüğe konulacak yönetmelikle belirlenen hizmet birimlerinden oluşur.

M.T.A. Enstitüsü, İktisad Vekâletinin inhası üzerine İcra Vekilleri Heyetinin kararı ve Cümhur Reisinin tasdikile tayin edilen bir genel direktör tarafından idare olunur.

M.T.A. Enstitüsünde, genel direktörden başka bir genel direktör muavini ile görülecek lüzum ve ihtiyaç nisbetinde şube âmirleri, mütehassıs, mühendis ve diğer memur ve müstahdemler bulunur.

Genel direktör muavini ile kısım ve şube âmirleri, genel direktörün inhası üzerine İktısad Vekâleti tarafından ve diğer mütehassıs ve mühendislerle memurlar genel direktör tarafından tayin edilirler.

M.T.A. Enstitüsünün genel direktör muavini ile mütehassıs ve mühendislerinin ve fen memurları ile ustalarının İktısad Vekâletinin muvafakatile ecnebi olması caizdir.

M.T.A. Enstitüsünün idare ve murakabe şekillerile genel direktör ve murakiblerin vazife salâhiyetleri, enstitünün dahilî teşkilâtile sureti idaresi, bu kanunun mer’iyeti tarihinden itibaren en geç bir yıl zarfında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca yürürlüğe konulacak yönetmelik ile tesbit olunur.

(2450) numaralı İktısad Vekâleti teşkilât ve vazifeleri hakkındaki kanunun birinci maddesindeki (C) bendinin (12) numaralı fıkrası ve ayni kanunun (1) numaralı cetvelindeki Maadin tetkik heyeti ile (2189) numaralı petrol ve altın arama ve işletme idareleri hakkındaki kanun hükümleri ilga edilmiştir.

Altın ve petrol arama ve işletme idarelerinin bütün hakları, borçları ve mevcudları M. T. A. Enstitüsüne geçer.

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, 2 nci maddede belirtilen görevleri kapsamına giren iş ve hizmet konularında 11/9/1981 tarihli ve 2522 sayılı Kamu Kuruluşlarının Yurt Dışındaki İhalelere Katılması Hakkında Kanuna tabi olmaksızın, bağlı bulunduğu Bakanlık onayı ile; yurt dışında arama, araştırma ve işletme faaliyetleri yapmaya, bu faaliyetlerin yürütülmesi amacıyla yurt içinde ve yurt dışında şirket kurmaya, yerli ve/veya yabancı gerçek veya tüzel kişilerle yurt içinde ve yurt dışında şirket veya ortaklık kurmaya, imtiyazlı ortak olmaya, şirketler veya ortaklıklarla ilgili her türlü pay, hisse senedi ve diğer ortaklık paylarını alıp satmaya ve yurt dışında çalışma büroları açmaya yetkilidir.

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğünün yurt dışı faaliyetleriyle ilgili yurt dışında çalıştırılacak personelin niteliği, görev süresi, bunlara ödenecek ücretler ile harcamalara ilişkin usul ve esaslar Cumhurbaşkanınca yürürlüğe konulan yönetmelikle düzenlenir.

Bu madde kapsamında kurulan şirketler özel hukuk hükümlerine tabi olup 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu, 5/1/1961 tarihli ve 237 sayılı Taşıt Kanunu, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 8/6/1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 22/1/1990 tarihli ve 399 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Personel Rejiminin Düzenlenmesi Ve 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, 18/5/1994 tarihli ve 527 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri ile İlgili Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, 4/7/2001 tarihli ve 631 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Mali ve Sosyal Haklarında Düzenlemeler ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile bunların ek ve değişikliklerine ilişkin hükümler ile kamu kurum ve kuruluşlarına personel alınmasına dair ilgili mevzuat hükümleri, şirketler veya ortak olduğu şirketler ile bunların iş ve işlemleri hakkında uygulanmaz. Şirketlerin faaliyetleri iş mevzuatı hükümlerine göre istihdam edilen personel eliyle yürütülür.

Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlar bu madde kapsamında kurulan şirketlerin talebi, kendilerinin ve kurumlarının muvafakati ile şirketlerde istihdam edilebilir. Bunların kurumlarıyla olan ilişkileri iş akdinin yapılmasıyla son bulur. Bunlara verilecek ücret ile diğer malî ve sosyal haklar yapılacak iş akdi ile belirlenir. Bu şekilde istihdam edilenler, şirketteki görevlerinin sona ermesinden itibaren altı ay içerisinde başvurmaları üzerine daha önce çalıştıkları kurum veya kuruluşların öğrenimlerine ve kazanılmış hak aylıklarına uygun kadrolarına veya durumlarına uygun pozisyonlarına, ayrılmadan önceki kadro ve pozisyonları dikkate alınmaksızın en geç üç ay içerisinde sınavsız atanırlar. Bu fıkra uyarınca önceki kurumlarına dönen kişilerin şirket ve alt şirketlerde geçen hizmetleri kazanılmış hak aylık derece ve kademelerinde değerlendirilir. Bu durumda, şirketlerdeki çalışmalarından dolayı kıdem tazminatları ödenmez ve bu süreler emeklilik ikramiyesinin hesabında dikkate alınır.

Bu kanunun mer’iyete girdiği tarihten itibaren 1935 hesab yılının sonuna kadar geçen müddet M. T. A. Enstitüsünün ilk hesab yılıdır. Bu ilk hesab yılına aid olan iş programını havi raporun, bu kanunun mer’iyete girdiği tarihten itibaren iki ay içinde tanzim ve tasdik edilmesi şarttır.

Altın ve petrol arama ve işletme idarelerinin bütün haklarına, borçlarına ve mevcudlarına aid devir ve intikal muameleleri, bu kanunun mer'iyeti tarihinden itibaren iki ay içinde bitirilecektir.

Devir ve intikal muamelesi bitirilinciye kadar bu idarelerdeki memur ve müstahdemler işlerine devam ederler.

Zonguldakta bulunan tahlilhane ile mülga maden mektebinin mevcud gayrimenkullerile demirbaş eşya ve malzemesinden İktısad Vekâletinin tensib ettikleri M. T. A. Enstitüsüne meccanen verilir.

1935 yılı İktısad Vekâleti bütçesinin 664 üncü faslının 1 inci maddesinden (42 000) lira ayni bütçenin 695 inci faslına mevzu (240 000) lira işbu kanunun 11 inci maddesinin (a) bendi mucibince M. T. A. Enstitsüne geçer. Bundan başka M. T. A. Enstitüsünün 1935 hesab senesi için işbu kanunun 11 inci maddesinin (a) fıkrasına tevfikan tediye edilmek üzere İktısad Vekâleti 1935 yılı bütçesinde yeniden açılacak muavenet faslına (400 000) lira tahsisat konulmuştur.

Bu kanun neşri tarihinden muteberdir.

Bu kanunun hükümlerini İcraya İcra Vekilleri Heyeti memurdur.