3634 Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu

BİRİNCİ FASIL

Umumî Hükümler

Seferberlik ve savaş hali ile bu hallerin henüz ilan edilmemiş olduğu ancak savaşı gerektirebilecek bir durumun meydana geldiği gerginlik ve kriz dönemlerinde yapılacak seferberlik hazırlıkları ile kıtaların toplanması esnasında, alelade vasıtalarla temin edilemeyen bütün askerî ihtiyaçları veya hizmetleri bu Kanun hükümleri dairesinde vermeye veya yapmaya her şahıs borçludur.

Bu mükellefiyetlerin Türk topraklarının tamamı veya bir kısmı üzerinde yapılmasına başlanacağı zamanı, Cumhurbaşkanı tayin eder.

Millî müdafaa mükellefiyetinin halkın kabiliyeti ve mevcud membaları ile mütenasib olarak tatbiki şarttır.

18 yaşından aşağı, 65 yaşından yukarı ve malul ve sağlığı bozulmuş olanlarla, bakıma muhtaç çocuğu olan ve gebe bulunan kadınlar şahsi mükellefiyete tabi tutulmazlar.

Bu kanunda yazılı istisnalardan başka verilen her şey veya yapılan her hizmet için sahibine değerince tazminat verilir.

Kiralanan her türlü araç ve malın, sahibi ve/veya mal sahibi adına kullanan şahsın ihmal veya kusuru dışında zayi olması veya hasara uğraması durumunda, meydana gelen zarar ve hasarlar Devlet tarafından tazmin veya tamir olunur. Tazmini veya tamiri mümkün olmayanlar bu Kanunun ilgili maddelerinde belirtilen esaslara göre Devlet malı olarak satın alınır.

Bu kanunun koyduğu mükellefiyetin tatbikini istemek salâhiyeti ancak ciheti askeriyeye aiddir.

Tatbiki istenilen mükellefiyetin mahiyetine ve mahal ve zamanına göre bu salâhiyetin hangi askerî makamlar tarafından kullanılacağı Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelik ile tesbit olunur.

Her teklif yazılı ve imzalı kâğıtlarla yapılır. Bu kâğıtlarda mükellefiyetin mahiyeti, mikdarı ve mümkün oldukça devam müddeti gösterilir. Yapılan mükellefiyete karşı bir makbuz verilir.

Zarurî hallerde Millî Müdafaa Vekilinin veyahud bir mevkiin müdafaasına memur kıt’aların en büyük komutanının emrile harp mevkilerinde bulunan ahalinin iaşe ihtiyaçları dahi Millî Müdafaa mükellefiyeti yolu ile tedarik olunabilir.

İKİNCİ FASIL

Millî Müdafaa Mükellefiyeti Yolu ile Tedarik Olunacak Maddeler

Millî Müdafaa mükellefiyeti yolu ile tedariki caiz olan askerî ihtiyaçlar başlıca aşağıda yazılı olanlardır:

I - Erleri, askerî şahısları, kıt’aları ve bütün asker hayvanlarını barındırmak için ve ordunun her türlü vazife ve hizmetlerine müteallik levazım ve teçhizatının konulmasına, saklanmasına ve askerî memur ve müstahdemlerin vazifelerini ifa etmesine yarayan ve sahiplerine kat’î lüzumu olmıyan binalar,

II - Orduya lâzım olan yiyecek, içecek ve giyecek maddeleri, hayvanlara lâzım olan hububat, ot ve saman,

Binalara yerleştirilen ve ordugâhda bulunan kıt’alara lüzumlu yatak otu ve saman,

III - Binek ve nakil hizmeti için orduya yarayan motörlü ve motorsuz her nevi kara nakil vasıtaları,

Binek, yük ve koşum hayvanları mevcud semer, yular, hamut, her nevi koşum mevaddı gibi levazımı ile ve binek hayvanları, var ise, eyer takımile ve motörlü vasıtalar yedek alât ve edevat ve parçalarile ve icabında sürücü, arabacı ve şoförlerile beraber,

IV - Bütün müstahdemin ve mürettebatı ile beraber deniz, göl, nehir ve kanallarda bulunan gemiler ve her türlü cer ve nakil vasıtaları,

V - Mürettebat ve müstahdemini ile ve bütün malzemesile beraber hava nakil vasıtaları,

VI - Değirmenler, fırınlar, fabrikalar, sınaî müesseseler,

VII - Her nevi inşaata, tamirlere vesair askerî işlere lüzumlu olan bilumum malzeme, vasıtalar, aletler, makineler ve cihazlar,

VIII - Her türlü cer ve nakil vasıtaları ile hareket istihsal eden diğer vesait için muktazi kömür, benzin, mazot, yağ vesair mevad,

IX - Kılavuzlar, sailer, her türlü askerî hizmete lüzumlu işçiler,

X - Cephede ve asker veya sivil sıhhat teşkilâtı olmıyan sair yerlerde yaralı ve hasta askerlere, işbu teşkilâta gidebilecek veya sevkolunabilecek bir hale gelinciye kadar, mahallî idare veya köy heyetlerince münasib binalar veya evlerde yatırılıp bakmak hizmeti,

XI - Askerî teslihata, teçhizata, ilâçlara ve pansuman malzemelerine müteallik her türlü eşya ve tıbbî ve cerrahî alât ve cihazlar, yatak takımı ve konaklamağa aid her türlü eşya ve maddeler,

XII - Askerî ihtiyaçlar için zarurî olan sair her türlü maddeler ve hizmetler,

Seferberlikten gayrî hallerde yukarıdaki fıkralarda yazılı olanlara Millî Müdafaa mükellefiyeti konulabilir.

Üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralarda yazılı olan hayvanlar ve koşum hayvanı ve koşum maddelerile nakil vasıtaları, su ve hava nakil ve cer vasıtaları seferberlikten başka hallerde her defasında yalnız en çok on gün için Millî müdafaa mükellefiyeti yolu ile alınabilir.

6 ncı maddede gerek Millî Müdafaa mükellefiyeti vazolunan müessesesi dahilinde ve gerek sürücüsü olduğu nakil vasıtası başında çalıştırılmak üzere hakkında şahsen millî müdafaa mükellefiyeti tatbik olunan kimselerden askerlik mükellefiyeti haricinde bulunanlara istihdamları devam ettiği müddetçe ücret veya yevmiye veya tazminat verilir.

Bunların hal ilcasile kendilerini iaşe edememeleri, hastalanmaları, maluliyetleri veya vefatları halinde haklarında askerlik mükellefiyet dahili emsali gibi muamele yapılır.

ÜÇÜNCÜ FASIL

Millî Müdafaa Mükellefiyetinin Tatbik Şekli

Her vilâyet ve kaza merkezinde en büyük mülkiye memurunun reisliği altında en büyük maliye memurile askerlik şube reisi, askerlik şubesi bulunmıyan yerlerde jandarma komutanından ve belediye ile ticaret ve sanayi odası tarafından seçilecek birer zattan mürekkeb bir millî müdafaa mükellefiyeti komisyonu bulunur. Ticaret ve sanayi odası bulunmayan yerlerde belediyeden iki aza seçilir.

Seferberlik Müdür veya memuru bulunan yerlerde bu müdür veya memur komisyonun tabiî azasından olup büro ve yazı işlerini de görürler.

Komisyon mürettep adedinin yarısından bir fazlasile toplanır ve mevcudun ekseriyetile karar verir. Reylerde tesavî halinde reisin bulunduğu tarafın reyi kabul olunur.

Tazminat ve ödeme işleri hariç olmak üzere müstacel hususlarda Millî Müdafaa mükellefiyeti komisyonlarına izafeten muamele yapmak üzere Nahiye merkezlerinde, Nahiye Müdürünün reisliği altında jandarma komutanı ve varsa belediye reisinden, yok ise Nahiye merkezinin muhtarından ve köylerde muhtar ve ihtiyar heyetini teşkil edenlerden mürekkep muvakkat birer tâli komisyon teşkil olunabilir. Mülkî teşkilât olmayan yerlerde komisyon, belediye reisinin reisliği altında kurulur.

Bu tâli komisyonların teşkili alâkadar Millî Müdafaa mükellefiyeti komisyonu kararile yapılır. Müstacel olup ta muhabereye imkân bulunmazsa bu komisyonlar o işe mahsus olmak üzere kendiliğinden teşekkül edebilir.

Millî Müdafaa mükellefiyeti komisyonları hazar vaktinde Millî Müdafaa Vekâletinden verilecek emir dairesinde ihsaî ve ihzari tedkikler yaparlar.

Millî Müdafaa mükellefiyetleri, Millî Müdafaa mükellefiyeti komisyonları vasıtasile tatbik olunur.

Eğer bir mahalde Millî Müdafaa mükellefiyeti komisyonu bulunmaz veyahut bir mükellefiyetin acele tatbikına zaruret hasıl olup ta usulü dairesinde komisyona müracaata imkân bulunmazsa mükellefiyet doğrudan doğruya ciheti askeriyece tatbik olunabilir.

Her türlü teslimler askerî makamlarca tayin olunacak tesellüm heyetlerine makbuz mukabilinde yapılır. Bu makbuzların ziri ayrıca Millî Müdafaa mükellefiyeti komisyonları tarafından tasdik olunarak alâkalıya verilir.

Tesellüm heyetlerinin kurulma tarzı Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelik ile tesbit olunur.

Millî Müdafaa mükellefiyeti komisyonları, istenilen şeyi mevcud olan ve olmıyan mükellef ahali üzerine tarh ve tevzi eder. Bu tevziin herkese ayırtsız ve fakat mevcudlarına göre bir nisbet dahilinde yapılması lazımdır.

Mükelleflerin gaybubeti halinde komisyonlar bu gibilere aid hisselerin ne suretle istifası lâzım geleceğini kararlaştırarak halin icab ettirdiği bütün tedbirleri alır.

DÖRDÜNCÜ FASIL

Milli Müdafaa Mükellefiyeti Yala ile İskân ve Konaklama

Tevakkuf veya yürüyüş ve gerekirse konuş halinde bulunan askerî kıtalara mensup askerî kişiler ve erler ve bunlara ait hayvan, eşya ve malzeme askerî binaların mevcut olmaması veya kâfi gelmemesi halinde evvelce yazım sonucunda kabiliyeti tesbit edilmiş olan Devlete, özel idarelere, belediyelere, köylerin tüzelkişiliğine, vakfa, ortaklıklara ve derneklere ait binalı ve binasız gayrimenkullere ihtiyaca göre sıra ile vazıyed ve bunların da kâfi gelmemesi halinde boş olanlarından başlıyarak ahaliye ait olanlara başvurularak oralarda ibate ve muhafaza edilirler. Bu yerleşme ya sahiplerinin membaları gözönünde tutularak iskân namı altında veya bu şartlara uyulmıyarak ihtiyaç nispetinde ve yerlerinin istiap kabiliyetleri derecesine ve fakat yine içinde oturanların oturma hakları muhafaza edilerek konaklama tarzında yapılır.

İskân ve konaklama, bina sahiplerine, yatak, kap, kacak vermek ödevini yüklemez.

İskân edilen yerlerde su ve elektrik gibi şeyler ücretli ise bunların ciheti askeriyece istihlâk edilen miktarı ödenir.

İhtiyaç üzerine işgal edilen gayrimenkullerde de aynı suretle işlem yapılır.

Tevakkuf halinde geçici müfrez kıtalar ve münferit askerî kişiler şehirlerde, kasabalarda, köylerde ve münferit evlerde hep bu tarzda yerleştirilir.

Yukarda yazılı hallerde bina sahiplerinin ekonomik çalışmaları bozulmaz. Tarlalardan sahiplerinin ve işletenlerin ekip biçeceği kadar kısmı işgal edilmez. Millî Müdafaa Mükellefiyeti Komisyonunca takdir edilecek fazla tarla kısımlarına da lüzum hasıl olursa vazıyed edilir.

11 inci maddede yazılı bina, ahır ve mağazalar 8 inci maddede yazılı salâhiyetli komisyonlar tarafından askerî makamlarca da muvafık görülmek şartile tedarik olunur.

Gerek iskân ve gerek konaklama için işgal olunabilecek bütün binalar, müesseseler, ambarlar, mağazalar, ahırlarla bunların istiab kabiliyetleri en az üç senede bir Millî Müdafaa mükellefiyeti komisyonları tarafından tesbit ettirilir.

Askerî kıt’aların iskânı veya konaklaması lâzım geldiği hallerde bunların oraya varacakları gün askerî makamlar tarafından mahallin Millî Müdafaa Mükellefiyeti Komisyonlarına bildirilir. Bu komisyonlar gösterilecek millî müdafaa mükellefiyeti emri üzerine birliklerin mümkün olduğu kadar toplu bir halde yerleştirilmelerini temin edecek surette tedbirler alırlar ve bu tedbirlere göre iskân varakaları yazarlar.

Yanlarında asker iskân edilecek veya konaklatılacak kimselerin sıfat ve memuriyetleri ve içtimaî vaziyetleri ne olursa olsun bunlar arasında hiç bir ayrılık gözetilmez.

Evlerinde erkeksiz yaşayan kadın ve kızların evlerine iskân veya konaklama yapılmaz.

Subay ve askerî memurlar dahi kendilerine aid olan hususî evler ve binalardan diğer ahali gibi iskân ve konaklama mükellefiyetile mükelleftirler.

Sükna mükellefiyetinin müsavi ve adaletli bir tarzda tevzi edilmiş olup olmadığı Millî Müdafaa Mükellefiyeti Komisyonları tarafından kontrol edilir.

Seferberlikten gayri hallerde gaib şahısların ikametgâhlarına vaz’iyed olunmazsa da başka bir mahalde bedeli gaibe aid olmak üzere sükna temin olunur.

Evvelce Millî Müdafaa Mükellefiyetine tâbi tutularak askerî makamların işgali altında bulunmakta olan umumî ve hususî binalar iskân ve konaklama mükellefiyetinin tevzii sırasında artık nazara alınmaz.

Askerî kıtaların iskân edildikleri veya konakladıkları binalı ve binasız gayrimenkullerde sebep oldukları bütün zararlardan Devlet sorumludur.

Sonradan uyuşmazlığı mucip olmamak için mümkün olan hallerde gayrimenkullerin ne halde olduklarının, kullanılmak üzere bırakılmış eşya mevcut ise hal ve niteliklerinin, işgal eden kıtadan bir subay ile mal sahipleri veya temsilcileri tarafından işgalden evvel imza edilecek zabıt varakasiyle belirtilmesi ödevlidir. Bunun bir sureti komisyona, diğer bir sureti ilgili kişiye verilir.

Binaların boşaltılması:

Ciheti askeriye, iskân veya konaklama suretile işgal olunan binaların tahliyesinden Millî Müdafaa Mükellefiyeti Komisyonunu haberdar eder. Mümkün olan ahvalde bu ihbar tahliyeden evvel yapılır. Komisyon ihbar üzerine keyfiyeti derhal mal sahiplerine veya birlikte sakin olan ailesi efradına tebliğ eder, bunlar mallarında bir hasar vukua geldiğini iddia ettikleri takdirde tebliği takib eden 24 saat zarfında komisyona müracaatla hasarın tesbitini isteyebilirler. Tahliye olunan binanın sahibi veya birlikte sakin olan aileleri efradından bir kimse bulunmadığı takdirde komisyon derhal işgalden mütevellid bir hasar vukua gelmiş olup olmadığını resen tesbit eder ve keyfiyeti bir ay müddetle ilânen tebliğ eder.

Yukarıdaki fıkralarda gösterilen şekillerde tesbit edilen hasar mikdarını kabul etmeyenler üç gün zarfında salâhiyettar mahkemeye müracaat ederler. Bu müddet zarfında müracaat etmeyenler artık ayrıca hasar iddiasında bulunamazlar.

Binalı binasız gayrimenkullerin işgaline mukabil sahiplerine memleket rayicine göre takdir edilecek bir kira verilir. Aşağıdaki hallerde iskân ve konaklama parasızdır:

1 - Seferberlik yapılan mıntakalarda ve seferberlik süresince aynı kıtaların veya başka kıtaların aynı kimse nezdinde iskân edildikleri veya konakladıkları ceman beş gün.

2 - Toplama mahalline giderek veya toplama mahallinde aynı veya başka başka kıtaların aynı kimse nezdinde iskânları veya konaklamaları hallerinde her ay için en çok üç gece.

3 - Manevra yapan kıtaların iskânları veya konaklamaları hallerinde.

Askerî kıt’aların iskânları veya konaklamaları parasız olduğu hallerde hayvanların gübreleri mülk sahibine bırakılır.

BEŞİNCİ FASIL

Hazar ve Seferde Kara Nakil Vasıtalarına Millî Müdafaa Mükellefiyeti Tatbiki

Nakil vasıtalarının hazarda tahrir ve tasnifine ve kanunun birinci maddesinde yazılı hallerde bu vasıtalara millî müdafaa mükellefiyeti tatbikına ve celbine tesellüm komisyonuna ve bulunmadığı halde askerlik şubesine teslimine aid bütün işler, Millî Müdafaa Vekâletinin emri dahilinde, 8 inci maddede yazılı harp mükellefiyeti komisyonları tarafından yapılır.

A - Hazarda Tahrir, Tasnif İşleri

Millî müdafaa mükellefiyeti tatbik olunacak kara nakil vasıtaları şunlardır:

1 - Binek, yük veya koşum hayvanı olarak at (aygır, iğdiş), kısrak, katır, eşek, deve, manda, öküz,

2 - Bunların çektiği her nevi araba, kızak,

3 - Bisiklet, binek otomobili, her büyüklükte yük otomobili, motosiklet, cer için traktör ve emsali.

En az üç senede bir Millî Müdafaa Vekâletinin tesbit ettiği zamanlarda harp mükellefiyeti komisyonları tarafından nakil vasıtalarının tahriri yaptırılır. Nakil vasıtalarının tahrir heyetinde:

Askerlik şube reisi veya şubeden bir subay,

Askerî bir baytar, bulunmadığı halde Hükümet veya belediye baytarı, bunlar da yok ise hariçten serbest bir baytar ve bu da bulunmazsa atlı sınıftan bir subay,

Şehir veya kasabalarda belediyenin seçeceği bir kişi, köylerde köy muhtarı ve motörlü kara vasıtalarını tahrir eden heyette baytar yerine bir makine mütehassısı bulunur.

23 üncü maddede yazılı heyetler köy, köy dolaşarak nakil vasıtalarını ve teçhizatını muayene ve tesbit ederler. Mıntakanın geniş ve köy adedinin fazla olması yüzünden bu tahririn uzun süreceği yerlerde bir kaç köyün nakil vasıtaları bütün teçhizatile merkezî bir köyde toplatılarak ve fakat yığıntıya meydan verilmiyerek muayene ve tahrir orada yapılır. Ancak bu merkezin köylerden 10 kilometreden fazla uzak olmaması ve toplantı gününün en az bir hafta evvel bildirilmesi suretile toplanmanın temin olunması lâzımdır.

Tahrir heyetleri senede bir defa, erlerin yoklamaları zamanında merkeze gelen köy ihtiyar heyetlerinin seçeceği adamları ve merkezde muhtarları komisyona çağırarak bütün nakliye vasıtaları hakkında verecekleri son malûmatı tahrir defterine adedi fazla olanlar başa geçirilmek üzere kayıt ve işaret ederler. Tahrir heyetleri o sene Ocağın birinde yaş itibariyle Milli Müdafaa Mükellefiyeti tatbikine elverişli olan hayvanlardan at, iğdiş ve kısraklarda 4-15 (dahil) ve katırlarda 4-20 (dahil), eşeklerde 4-15 (dahil), manda ve öküzlerde 3-12 (dahil), develerde 4-15 (dahil), yaşında olanlarla 3 yaşına (dahil) kadar olan tayların tahrir, tetkik ve tasnif işlerini yaparlar.

Öküz cinsinden çift hayvanı yazımlarında ikiden fazla hayvan sahipleri deftere hayvanları adedine göre, baştan itibaren sıra ile yazılırlar. İki hayvan sahipleri arasında sıra kur'a ile tâyin olunur.

Hayvanların yaşları doğdukları senenin Ocak ayının birinci gününden başlar.

Tahrir heyetlerinde çalışan serbest baytarlarla serbest makine mütehassıslarına bu vazifede kullanıldıkları müddetçe Millî Müdafaa bütçesinden Vekâletçe tesbit edilecek mikdarda ücret verilir.

Gerek bunlara ve gerekse tahrir heyetinde çalışan diğer memurlara harcırah kararnamesine göre Millî Müdafaa Vekâleti bütçesinden harcırah verilir.

Tahrire tabi nakil vasıtalarının başkalarına satılması veya her hangi bir sebeple elden çıkarılması halinde on gün içinde sahipleri mahalle veya köylerde muhtar ve ihtiyar heyetlerine, muhtar ve ihtiyar heyetleri de 28 inci maddede yazılı müddet zarfında tasdikli bir liste halinde Milli Müdafaa Mükellefiyeti komisyonlarına bildirmeye, alanlar da mahalle veya köylerde aynı makamlara kaydettirmeye mecburdurlar. Bu sonuncular daha evvel diğer bir mahalde elden çıkarılmışlarsa o mahaldeki salâhiyetli makamlara yazdırırlar. Köy ve mahalle muhtar ve ihtiyar heyetleri hazarda tahrir işlerinin ve seferde Milli Müdafaa mükellefiyeti işlerinin vaktinde ve doğru olarak yapılmasını takip etmeye ve kanunun dışında hareket edenleri komisyonlara haber vermeye mecburdurlar.

Köy ve mahalle muhtar ve ihtiyar heyetleri, 27 inci madde mucibince kendilerine bildirilen mıntıkalarındaki nakil vasıtalarının değişikliklerini mahalleri Milli Müdafaa Mükellefiyeti komisyonlarına her üç ay nihayetinde bildirmeye mecburdurlar.

B - Motorsuz Her Türlü Kara Nakil Vasıtalarına Millî Müdafaa Mükellefiyeti Tatbiki

Kanunun birinci maddesinde yazılı hallerde ordu nakil vasıtaları için lüzumu olup 22 nci maddede yazılı at, aygır, iğdiç, kısrak, katır, eşek, deve, öküz, manda ile bunların çektiği her türlü araba ve kızaklar ve bisikletler millî müdafaa mükellefiyeti yolu ile alınabilir.

25 inci maddede yazılı orduya elverişli yaşta olanlar alındıktan sonra yine ihtiyaç hasıl olursa Millî Müdafaa Vekâleti daha yaşlılara müracaat etmek salâhiyetini haizdir.

Aşağıda yazılı nakil vasıtalarına millî müdafaa mükellefiyeti tatbik edilmez:

I - Cümhur Reisinin istimaline mahsus atlar ve arabalar,

II - Memurların vazife ifası için kullanmağa mecbur oldukları atlar ve arabalar «Bunların mikdarı Cumhurbaşkanı kararile hazarda tesbit olunur»,

III - Damızlık olduğu Hükümetçe tasdik edilmiş bütün hayvanlarla gebe olan ve altı ay «altı ay dahil» lığa kadar yavrusu bulunan kısraklar, eşekler ve develer,

IV - Harp teklifleri tatbikına takaddüm eden senenin birinci kânununda 24 üncü maddede yazılı asgarî yaşlardan aşağı olan hayvanlar,

V - Umumî, mülhak ve hususî bütçelerle idare olunan dairelerle belediyelerde ve amme hizmetleri gören müesseselerde bulunan motörsüz kara nakil vasıtaları (hizmet ve mikdarları Cumhurbaşkanı kararile tesbit olunur),

VI - Demiryollarında ve madenlerde çalıştırılan nakil vasıtaları,

VII - Posta idaresine aid ve bu idarelerle mukavele akdeden şahısların posta işlerinde kullandıkları vasıtalar.

Demiryolları ve maden şirketlerinde çalıştırılan nakil vasıtalarına ancak müesseselerile beraber Millî Müdafaa mükellefiyeti tatbik olunabilir.

Kanunun birinci maddesinde yazılı hallerde Millî Müdafaa mükellefiyeti yolu ile alınacak nakil vasıtalarının cins ve mikdarı Millî Müdafaa Vekâletince tesbit olunur ve kolordulardan askerlik şubeleri vasıtasile Millî Müdafaa mükellefiyetleri komisyonlarına bildirilir. Fevkalâde hallerde bu salâhiyet mahallinin en büyük komutanı tarafından kullanılabilir. Komisyonlar bu mikdarı askerlik şubelerinden bildirilen yüzde nisbetinde köy ve mahallere taksim ederler.

Mahallin en büyük mülkiye memuru bildirilecek tertibata göre mıntıkasında celbi gerekli nakil vasıtalarının tayin edilen mahal ve zamanda bulundurulmasını sahiplerine tebliğ eder.

İstenilen nakil vasıtalarının zamanında ve tam olarak getirilip ciheti askeriyeye teslim edilmesini temin etmemekten alâkalı mülkiye memurları mesuldürler.

32 nci maddede yazıldığı üzere seferberlik tertibatında bildirilen nakil vasıtalarından celb olunabilenler ihtiyacı karşılamaz veya her hangi bir sebeble teslim işi gecikirse seferberliği geciktirmemek için derhal istifade kabil olan civar mahallerdeki nakliye vasıtalarına defterlerindeki sıraya riayet olunarak vaz’iyed edilebilir.

Fevkalâde ahval müstesna olmak üzere bu suretle nakil vasıtalarına vaz’iyed edilen mahallerin nisbet derecesine kadar diğer mahallerden de nakil vasıtası alınmadıkça artık bu mahallerden bir daha nakil vasıtası alınamaz.

Arabalar, mevcud koşum hayvanları ve koşumlarile beraber alınır.

Millî Müdafaa mükellefiyeti yolu ile alınacak hayvanların bedeli ırklarına, hizmetlerine ve yaşlarına göre evvelden tayin ve tesbit olunur.

Bunun için her hizmetten olan hayvanlar üç kısma ayrılır:

I - On yaşından aşağı olanlar,

II - On, on bir, on iki yaşında olanlar,

III - On üç ve daha yaşlı olanlar.

Her hizmette on yaşından aşağı hayvanlardan ordunun istediği şartları haiz ve en müsaîd yaşta olanına, ileriki sene rayici düşünülerek, tayin olunacak fiat o senenin bütçesinde gösterilir. Ayni hizmetteki diğer hayvanlara bütçede yazılı fiattan aşağı olmak üzere nasıl kıymet takdir edileceği Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelik ile tesbit olunur.

Komisyon bütçeye konulan kıymetten aşağı veya yüzde yirmi beşinden fazla olmamak şartile daha yüksek fiatla da hayvan alabilir.

Komisyonca takdir edilen kıymet yüzde yirmi beşten ziyade ise Millî Müdafaa Vekâletinin muvafakati alınmak lâzımdır.

Araba, koşum takımları, semer, yular, hamut, eyer takımlarının kıymetleri her sene her askerlik dairesi mıntakası dahilinde bulunan Millî Müdafaa mükellefiyeti komisyonları vasıtasile takdir edilecek fiatların vasatisine göre tesbit edilir.

C - Motörlü Kara Nakil Vasıtalarına Millî Müdafaa Mükellefiyeti Tatbiki

Kanunun birinci maddesinde yazılı hallerde orduya lâzım olan binek, yük otomobillerile her türlü motorlu nakil ve cer vasıtaları, diğer kara nakil vasıtaları hakkındaki hükümlere tâbi olarak Millî Müdafaa mükellefiyeti yolu ile alınabilir.

Milli Müdafaa mükellefiyeti konulacak motorlu binek, nakil ve cer vasıtalarından ordunun istediği şartları haiz cinstekilerin günlük kira bedelleri, o yılın bütçesinde gösterilir. Satın almak durumunda kalınacak araçların fiyatları da hiç kullanılmamış aynı nitelikteki yeni bir motorlu vasıtanın değerine göre tespit edilerek, o yılın bütçesinde gösterilir.

Motorlu binek, nakil ve cer vasıtaları fiyat tespitine esas olmak üzere, özellikleri itibarıyla üç kısma ayrılabilir:

I- İmal tarihinden itibaren iki yıl geçmeyenler,

II- İmal tarihinden itibaren iki ila dört yıl geçmiş olanlar,

III- İmal tarihinden itibaren beş yıl ve daha fazla geçmiş olanlar.

Satın alınacak diğer motorlu vasıtalara; cins ve markaları, imal tarihleri, kullanım ve bakım durumlarına göre, bütçede yazılı değerden aşağı olmak üzere verilecek kıymetin ne suretle takdir edileceği, Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelik ile tespit edilir.

Milli Müdafaa mükellefiyeti komisyonu, bütçede yazılı değerden aşağı bir fiyatla veya yüzde yirmi beşinden fazla olmamak şartıyla daha yüksek bir bedel ile motorlu vasıtaları kiralayabilir veya satın alabilir. Komisyonca takdir edilen kıymet yüzde yirmi beşten fazla ise Milli Savunma Bakanlığının muvafakati alınır.

Motörlü, binek, nakil ve cer vasıtaları mevcud bütün teferruat ve yedek alât ve parçalar ile beraber alınır.

Bunların komisyonlarca tetkik ve tespit olunacak kıymetleri, satın alınma durumunda kalınan vasıtaların bedellerine ilave edilir. Kiralanan araçlar için bu amaçla ayrı bir ödeme yapılmaz.

Aşağıda yazılı motörlü binek nakil vasıtalarına Millî Müdafaa mükellefiyeti tatbik edilmez.

I - Cümhur Reisinin istimaline mahsus binek otomobilleri,

II - Umumî, mülhak ve hususî bütçelerle idare olunan dairelerle belediyelerde ve amme hizmetlerini gören müesseselerde bulunan motörlü binek ve nakil vasıtaları «hizmet ve mikdarları Cumhurbaşkanı kararile tesbit olunur»,

III - Posta idaresile mukavele akdeden şahısların posta işinde kullandıkları motörlü nakil vasıtaları.

Motörlü ve motörsüz her türlü nakil vasıtalarının hazarda ne suretle tahrir, tasnif ve defterlere kaydedileceği ve kanunun birinci maddesinde yazılı hallerde icab ettikçe ne suretle celb edilebilecekleri Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelik ile tesbit olunur.

ALTINCI FASIL

Demiryollarında, Deniz ve Hava Yollarında ve Deniz ve Hava Vasıtalarında ve Limanlarda Tatbik Olunacak Millî Müdafaa Mükellefiyeti

Birinci maddede yazılı hallerde şirketlere veya şahıslara aid demiryollarile, deniz, göl, nehir, kanal ve havayollarının ve limanlarının tamamen veya kısmen işletme işleri memurları ve müstahdemleri ve tesisatı ve işletme işlerine muktazi vasıtalarile birlikte,

Şirketlere veya şahıslara aid her nevi münferid deniz ve hava gemileri ve deniz nakliyatına ve işlerine hadim her nevi nakil, cer ve tahlisiye vasıtaları bütün levazım, teçhizatı ve memur ve müstahdemlerile birlikte,

Şirketlere veya şahıslara aid hava limanları, tayyare meydanları ile yer tesisatına muktazi arazi,

Yukarıdaki fıkralarda gösterilen nakil vasıtalarının tamir ve inşasına aid her nevi tezgâhlar, havuzlar, fabrikalar, vinç ve dubalar bütün levazım ve tesisat, memur ve müstahdemlerile birlikte Millî Müdafaa mükellefiyetine tâbi tutulabilirler.

Cumhur Reisi için kullanılmağa aid vagonlar ve deniz ve hava binek vasıtalarile 40 ıncı maddenin II, III üncü fıkralarında yazılı hizmetler için kullanılacak deniz, hava, binek ve nakliyat vasıtalarına bu hizmetlerde kullanıldığı müddetçe Millî Müdafaa mükellefiyeti tatbik olunamaz.

Seferberlik ilân olunduğundan veya seferberliğe hazırlık kararı verildikten itibaren deniz, göl, kanal ve nehirlerdeki su nakil vasıtaları, bunları idare eden şirketler veya şahıslar tarafından, askerî ihtiyaçlar için Başkomutanlıktan veya Genel Kurmay Başkanlığından verilecek emre amade bulundurulacaktır.

Yolculuk halinde olan nakil vasıtaları seferberlik ilânına muttali olur olmaz en yakın Türk limanında tavakkuf ederek emir bekliyecektir.

Bu nakil vasıtalarından ne miktarının askerî ihtiyaçlara tahsis olunacağı Başkomutanlıkça tayin ve bunlar hakkında Millî Müdafaa mükellefiyeti tatbik olunur.

Yukarıki fıkralar mucibince emre amade bulunanlardan askerî ihtiyaçlara tahsis edilecekler tayin ve tebliğ olununcaya kadar geçecek zamandan yalnız üç gün için ücret ve tazminat verilmez.

Millî Müdafaa mükellefiyetine tâbi tutulan şirketlerin bütün vasıtaları ve mürettebatı kendi ihtisasları dahilinde Başkomutanlıkça tensib edilecek her yerde kullanılabilirler.

Devlet idare ve müesseselerine bağlı demiryolları ile deniz, kanal, göl ve nehir ve havayolları ve limanları idarelerinin nakliyat işleri seferberliğin ilânından veya seferberliğe hazırlık kararından itibaren Başkomutanlığın emrine girer. Bu yolların ve limanların işletme işleri; Devlet Demiryolları İşletmesi ve Denizyolları ve Limanlar Umum Müdürlüklerinin idare ve mesuliyetleri altında olarak müesseselerin kendi vasıtaları ve memur ve müstahdemleri marifetile yapılır. İşletme umuru için muktazi ihtiyaçlar ve masraflarla bu irtibatın devam ettiği müddet için Devletçe verilecek tazminatın takdir ve tesbiti ve tediyesi işleri bu teşekküllerin bağlı olduğu vekaletlerce temin olunur.

Harbin zarurî icabları dolayısile ciheti askeriyece 46 ncı maddede gösterilen idarelere aid yollardan bir kısmının veya münferid bir nakil vasıtasının işletme işleri gerek kendi askerî vasıtaları, gerek bu idarelerin memur ve müstahdemleri vasıtasile doğrudan doğruya idare edilebilir.

Ancak bu idarelerin tamamen ciheti askeriyece vaz’iyed olunarak idare edilebilmesi İcra Vekilleri Heyeti kararına bağlıdır.

Millî müdafaa mükellefiyetine tâbi tutulan şirketlere aid işletme işleri, memurları ve müstahdemleri, bütün nakil vasıtaları ve her nevi levazım ve tesisatı ile ve hususî şahıslara aid vasıtalar da bütün levazım, tesisat ve müstahdemlerile birlikte otomatik bir şekilde 46 ncı maddede yazılı umum müdürlüklerin emrine girerler.

YEDİNCİ FASIL

Mahrukat Madenlerine Aid Millî Müdafaa Mükellefiyeti

Birinci maddede yazılı hallerde mahrukata aid madenleri işletenler askerî ihtiyaçları temin için yıkanmış, yıkanmamış, imal edilmiş ve edilmemiş veya kok halinde veya her hangi bir suretle çıkarmış ve çıkarmakta bulunmuş oldukları mahrukat madenlerini ciheti askeriyenin emrine amade tutmağa ve madenlerini ciheti askeriye emrine işletmeğe mecburdurlar.

Millî Müdafaa mükellefiyetine tâbi tutulan mahrukat madenlerini işleten müesseselerden vesaiti müsaid olanlar mahrukat madenlerini mükellefiyetin tatbikini havi tebliğde gösterilen istasyon veya limanlarda veya tahmil mevkilerinde vagon veya vapur içinde teslim ederler. Vesaiti olmıyanlar mahrukat madenlerini teslim edinciye kadar yerlerinde stok halinde muhafaza ederler. Bu stoklarda hâsıl olacak zararlar madeni işletenlere aiddir.

Ancak ciheti askeriyenin azamî on beş gün içinde stok edilen mahrukat madenlerini teslim alması lâzımdır. Bu müddet zarfında teslim alınmadığı takdirde bundan doğacak zarar ve ziyandan Devlet mes’uldür.

Millî Müdafaa mükellefiyeti tatbik edilen mahrukat madenleri -bu mükellefiyetin tatbiki devam ettiği müddetçe- sahibleri tarafından Vekâletin müsaadesi olmadıkça başkalarına verilemez.

Millî Müdafaa mükellefiyeti tatbik edilen müesseselerin işliyebilmesi için kâfi malzeme, memur ve müstahdemini yok ise bunlar ciheti askeriyece Millî Müdafaa mükellefiyeti yolu ile ayrıca temin olunabilir.

İşletenlere yirmi dört saat evvel tebliğ edilmek şartile henüz çıkarılmamış veya çıkarılmakta olan maden kısımları üzerine Millî Müdafaa mükellefiyeti tatbikatından tazminatsız vazgeçilebilir.

Devlet idare ve müesseselerine bağlı mahrukat madenleri hakkında 46 ve 47 nci madde hükümlerine göre muamele olunur.

Haklarında 49 uncu madde mucibince Millî Müdafaa mükellefiyeti tatbik olunan mahrukat madenlerinin işletilmesi Cumhurbaşkanı kararile kendi vasıtasile işletmek üzere ciheti askeriyeye bırakılabileceği gibi Devlet idare ve müesseselerine bağlı teşekküllere de devrolunabilir.