1135 Türk Vatandaşlarına Ait Olup Yugoslav Federatif Halk Cumhuriyetince Millileştirilmiş Bulunan Mal, Hak ve Menfaatlerin Tasfiyesi Hakkında Kanun

Genel hükümler

Yugoslav Federatif Halk Cumhuriyeti tarafından mal, hak ve menfaatleri devletleştirilen ve diğer tahdidi tedbirlere tabi tutulan Türk vatandaşlarının alacaklarına karşılık alınan tazminat; bu kanunda yazılı esaslar dahilinde tespit ve takdir olunarak hak sahiplerine ödenir.

Tazminattan istifade edecek olanlar

Yugoslav Federatif Halk Cumhuriyeti tarafından 5/12/1946 ve 28/4/1948 tarihlerinde yapılan millileştirme ve sair tedbirler dolayısiyle mal, hak ve menfaatlerine el konulan Türk vatandaşları tazminattan istifade ederler.

Tazminattan yararlanabilmek için, Anlaşmanın imza edildiği 13 Temmuz 1956 tarihinde Türk Vatandaşı olmak şarttır. Ancak, İskân Kanunu hükümlerine göre göçmen olarak kabul edilenler, 13 Temmuz 1956 tarihinde Türkiye’ye gelmiş ve bu Kanunun yürürlüğü tarihine değin Türk Vatandaşlığına alınmış olmak şartıyle tazminattan yararlanabilirler.

Tazminattan istifade edemiyecek olanlar

Durumları aşağıdaki fıkralara uyanlar 5597 ve 7050 sayılı kanunlarla tasdik olunan tazminat anlaşmalarından istifade edemezler.

a) Yugoslavya’da Federatif Halk Cumhuriyetinin kurulduğu tarihten önce mal, hak ve menfaatlere Yugoslav Krallığı zamanında Agrar ve Kolonizasyon kanunlarına göre millileştirilmiş olanlar,

b) İkinci Dünya Savaşında malları zarar gördüğü gerekçesiyle tazminat verilmesini istiyenler,

c) 13 Temmuz 1956 tarihinde Türk Vatandaşı olmayanlarla, İskân Kanunu hükümlerine göre Türkiye’ye 13 Temmuz 1956 tarihinden sonra göçmen olarak gelenler, 13 Temmuz 1956 tarihinde veya daha önce göçmen olarak gelmesine rağmen, bu Kanunun yürürlüğü tarihine değin Türk Vatandaşlığına alınmamış olanlar.

d) 6/4/1941 tarihinden sonra şahısların birbirleri aleyhine tapu senetlerine itiraz etmiş olmaları sebebiyle mahkemelere intikal eden ve 13/7/1956 tarihinde henüz neticelenmemiş olan ihtilâflar sonunda Türk vatandaşları lehine verilen ilâmlara müstenit mal, hak ve menfaat sahipleri,

e) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihi izleyen aybaşından başlayarak 6 ay içinde tazminat için başvurmayanlar.

Hak sahiplerinin vermekle yükümlü oldukları belgeler

Tazminattan yararlandırılmasını isteyenler haklarını aşağıdaki yazılı belgelerle kanıtlama zorunluluğundadırlar.

a) Kayıtlı bulundukları nüfus veya iskân idarelerinden alacakları Türkiye’ye geliş tarihiyle vatandaşlığımıza alındıkları tarihi gösterir belge veya nüfus hüviyet cüzdanı veya onaylı örneği,

b) Mal, hak ve yararlarının millileştirildiğini veya diğer sınırlayıcı tedbirlere bağlandığını, nitelik, tutar ve türünü gösterir Yugoslavya resmi makamlarınca verilmiş ve usulüne göre onanmış belge ve kararların asıl veya örnekleri,

Bu belge ve kararların asıl veya örneklerinin bulunmaması durumunda 9 uncu madde gereğince işlem yapılmak üzere;

1) Taşınmaz mallar için tapu senetleri veya onun yerine geçen belgelerin asıl veya örneklerini, tapu senetleri veya onun yerine geçen belgeler yoksa taşınmaz malların kimlerin olduğunu belirten ve bunların saptanmasına yarayan mahkeme kararları, kira sözleşmeleri, vergi kayıtları ve makbuzları gibi diğer belgelerden birini,

Taşınmaz mallar dışındaki mal, hak ve yararlar için bunların saptanmasına yarar ve kimlerin olduğunu, nitelik, tutar ve türünü gösterir her çeşit belge, asıl veya örneklerini,

2) Veya mal, hak ve yararların niteliğini, kimlerin olduğunu, tutar ve türünü bunların saptanmasına yarar diğer bilgileri kapsayan beyannameyi,

c) Verilen veya idarece sağlanan ve mal, hak ve yararların millileştirildiğini veya diğer sınırlayıcı tedbirlere bağlandığını gösterir belge ve yazılarda malik olarak gösterilen kişi hayatta değilse, mirasçılarını gösterir Yugoslav veya Türk mahkemelerinden verilen kesinleşmiş veraset belgesi.

Takdir ve tevzi komisyonu

Başvuranların bu Kanunla ilgili hukuki durumu Takdir ve Dağıtım Komisyonunca incelenir.

Bu Komisyon;

a) Maliye, Devlet (Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü), Adalet, Ticaret bakanlıkları ile T.C. Merkez Bankasınca atanan birer temsilcinin katılmasıyla 2 ay içinde tamamlanır.

b) Yugoslavya’da mal, hak ve yararları bulunan vatandaşların haklarını koruma dernekleri federasyonu tarafından seçilmiş iki temsilci komisyon çalışmalarına katılabilir. Bu temsilciler komisyon çalışma ve kararlarında birer oy sahibidir.

Komisyon çalışmalarına gerektiğinde Dışişleri Bakanlığınca atanan bir temsilci de katılabilir.

Komisyona Maliye Bakanlığı temsilcisi Başkanlık eder.

Komisyon (a) ve (b) fıkralarındaki temsilcilerin çoğunluğu ile toplanır.

Kararlar toplantıda bulunan temsilcilerin çoğunluğu ile verilir.

Komisyon kararlarına, aynı komisyona tebliğ tarihinden başlayarak sadece bir kez olmak üzere 30 gün içinde itiraz edilebilir.

Komisyonun görev ve yetkileri ile üyeler, memurlar, federasyon temsilcileri ve çevirmenin ücret ve gündelikleri yönetmelikte saptanır.

Komisyonun aylık toplantı sayısı ile gün ve saatleri Maliye Bakanlığınca saptanır.

Komisyonca tutulacak defterler

Müracaatları tetkik ederek karara bağlamakla görevli Takdir ve Tevzi Komisyonunca; noterden tasdikli karar defteri, ödeme defteri ve lüzumlu görülen sair yardımcı defterler tutulur. Bu defterlerin tanzim şekli Yönetmelikle belirtilir.

Hakkı düşüren sebepler

Evvelce Dışişleri Bakanlığına veya Takdir ve Tevzi Komisyonu Başkanlığına başvuranlardan halen gösterdikleri adreslerde bulunmadıklarından kendilerine Komisyonca yapılan tebligatlar PTT idaresince iade olunanlara ve ilân ve tebliğata rağmen hiç belge ibraz etmiyen veya belgelerini noksan verenlere Tebliğat Kanunu gereğince tebliğ suretiyle bir aydan az, altı aydan çok olmamak üzere Komisyonca yeniden mehil verilir.

Süre belgenin niteliğine göre Komisyonca saptanır.

Verilen süreye rağmen, istenilen belgelerle beyannameyi bu süre içinde vermeyenlerin hakkı düşer.

Ancak, 4 üncü maddenin (c) fıkrasında yazılı veraset belgesi, tazminata konu mal, hak ve yararların millileştirildiğinin saptanmasından sonra istenir. Ve bu belge yoksa sağlanması için yapılacak tebliğ tarihinden başlayarak 3 ay içinde yetkili mahkemeye başvurulmuş ve kesinleştiği tarihten başlayarak aynı süre içinde verilmiş olması zorunludur.

Mal, hak ve yararlarda ortak olanlardan birinin, kendisine verilen süre içinde istenilen belge ve beyannameyi vermesi durumunda, diğerleri süresinde belge ve beyanname vermemiş olsalar da hakları zarar görmez.

Tazminat olarak dağıtılacak para

Hak sahiplerine dağıtılacak para 7050 sayılı Kanunla tasdik olunan Tazminat Anlaşmasına göre, Yugoslav Federatif Halk Cumhuriyetinin vermeyi yükümlendiği 3 750 000 Birleşik Amerika Dolarının tutarı olan ve iki millî bankaya yatırılmış olan Türk Parası ile bunun faiz ve sair gelirlerinin toplamıdır.

İki bankadaki tutarı diğer milli bankalara nakle ve kesin dağıtıma başlandığı anda, faiz getirmeyen bir hesaba almaya Maliye Bakanlığı yetkilidir.

Kıymet takdirine ait esaslar

Mal, hak ve yararları millileştirilen veya sınırlayıcı diğer tedbirlere bağlanan, bu suretle zarar gördükleri Takdir ve Dağıtım Komisyonunca karara bağlanan kimselere verilecek tazminatta o mal, hak ve yararların 4 üncü maddenin (b) fıkrasında yazılı belge ve kararlardan veya bunların yerine geçen Yugoslav Makamlarının yazılarındaki niteliği, türü, tutarı, yüzölçümü, eklentisi ve yapı durumu, varsa bağlı olmamak şartıyle değeri ve benzeri gözönüne alınır ve Komisyonca saptanacak değerler esas tutulur.

Belge, karar ve yazılarda Dinar olarak belirtilen değerler millileştirme tarihindeki kurlara göre Türk parasına çevrilerek gözönüne alınır.

4 üncü maddenin (b) fıkrasında yazılı belge ve kararların asıl veya örneklerini veremeyenler için mal, hak ve yararların millileştirilmiş veya sınırlayıcı tedbirlere bağlanmış olup olmadığı, 7 nci maddeye göre verilen süre içinde verecekleri tapu ve onun yerine geçen belgelerle, kararlar veya kira sözleşmesi, vergi kayıtları ve ödeme makbuzları veya beyannamelere göre Dışişleri Bakanlığı aracılığıyle veya bulunduğu yere heyet gönderilmek yoluyla incelenir ve araştırılır.

Bu inceleme ve araştırma malların değerleri için de yaptırılabilir.

Komisyonca saptanacak değerler; köylerdeki arsa ve arazi için bir dekarı 500, her konut ve eklentisi için 15 000, kentlerdeki arsa ve arazi için bir dekarı 2 000, her yapı için 40 000 liradan aşağı olamaz.

Tazminatın ödeme şekli

Takdir ve Tevzi Komisyonunca, hak sahiplerinin tamamı tespit ve 9 uncu madde gereğince alacakları tazminat ve tutarları bulunduktan sonra ödemeye başlanır.

Bulunacak kıymetlerin toplamı 8 inci maddede belirtilen tazminattan fazla olduğu takdirde bu alacaklardan belirli oranda indirme yapılır.

Ödenecek tazminat miktarı Takdir ve Tevzi Komisyonu tarafından karara bağlandıktan sonra, tespit olunan tazminat hak sahibi veya ilgilisine ödenir. Ödemenin şekli, usulleri yönetmelikte belirtilir.

Önceden ödeme

4 üncü maddenin (b) fıkrasında yazılı Yugoslav resmi makamlarından verilmiş ve usulüne göre onanmış belge ve kararların asıl ve örnekleri ile aynı maddenin (a) ve (c) fıkralarında yazılı belgeler tamamlandığı takdirde, Komisyonca hak sahibi olduğu saptananlara 9 uncu madde hükümlerine göre gerek kesin ve gerek geçici olarak saptanacak tazminat alacaklarının,

a) 50.000 Türk Lirasını geçmeyen kısmının tamamı,

b) 50.000 Türk Lirasını geçenlerin % 80'i, 10 uncu maddedeki esaslara bakılmaksızın ön ödeme olarak ödenir.

Cezaî hükümler

Devletleştirme veya millîleştirme vesikası aranmaksızın kendilerine 11 inci madde uyarınca ödeme yapılması gerekenler mallarının Yugoslav Federatif Halk Cumhuriyeti tarafından ellerinden alınmış olduğunu belirten bir beyanname vermeye mecburdur.

Yapılacak tetkikler veya ihbarlar sonunda verilen beyannamenin hakikata aykırı olduğu anlaşıldığı takdirde yapılmış olan ödemeler kanunî faizi ile birlikte hükmen geri alınır ve hakkında Türk Ceza Kanununun hükümleri uygulanır.

Hakikata uymıyan beyanlara ait zamanaşımı 10 yıldır.

Bu kanunda sözü edilen yönetmelik Maliye Bakanlığınca hazırlanır.

Bu Kanunun 1 inci maddesinde yazılı nedenlerle ileride Yugoslavya’dan alınacak tazminatın dağıtım şekil ve şartlarını ve ilgililerden istenilecek belgelerin niteliğini, 6 aydan az olmamak üzere istenilecek belgelerin verilme süresini saptamaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.

7/2/1962 tarih, 6/185 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile teşekkül etmiş olan Takdir ve Tevzi Komisyonunun, 31/8/1962 tarih ve 6/874 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren yönetmelik gereğince yapmış olduğu muameleler, verdiği kararlar bu kanun gereğince yapılmış sayılır.

Bu Komisyona evvelce ibraz edilmiş olan ve kanunun 4 üncü maddesinde yer alan belgeler bu kanuna göre ibraz edilmiş addolunur.

Bu Kanunun,

a) 1 inci maddesi, 13/7/1956 tarihinde Türk vatandaşı olmadıkları gerekçesiyle istemleri reddedilenlerden, durumları bu maddeye uygun bulunanlar,

b) 4 üncü maddesi, mallarının millileştirildiğine ilişkin belgenin sağlanması için yapılan tebliğ üzerine 6 aylık süre içinde veya daha önce cetvel veya beyanname ile vatandaşlık durumlarını gösterir belgeyi vermelerine rağmen, aynı süre içinde 1135 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (b) ve (c) fıkralarında yazılı belgeleri vermemeleri nedeniyle istemleri reddedilenler,

c) 6 ncı maddesi, veraset belgesini aynı şekilde 6 aylık sürede vermeyenler,

d) 8 ve 9 uncu maddeleri, mallarının millileştirilmesi nedeniyle hak sahibi olduklarına karar verilip kendilerine ödeme yapılanlara da uygulanır.

Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar 1135 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinde yazılı belgeleri aynı kanunun 7 nci maddesine göre yapılmış bildirime rağmen süresinde vermeyenlere 6 ayı geçmemek üzere yeni bir süre verilir.

İstenilen belgeleri bu süre içinde vermeyenlerin hakkı düşer.

Bu Kanunda yazılı yönetmelik 2 ay içinde Maliye Bakanlığınca düzenlenir. Bu yeni yönetmelik yürürlüğe girinceye kadar 1135 sayılı Kanunun 5 nci maddesine müsteniden yürürlüğe konulan yönetmeliğin uygulanmasına devam edilir.

Takdir ve Tevzi Komisyonunca, hak sahibi olduklarını iddia eden şahıslara bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren mallarını araştırmaya yönelik bir yıl süre verilir. Verilen süre içerisinde millileştirme belgelerini komisyona ibraz edemeyenler tazminattan faydalandırılmaz.

Bu kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Bu kanunun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.