KAD-KLVZ-22 Viral ve Bakteriyel Ajanlara Karşı İnsanlarda Kullanım Amaçlı Hayvan İmmünglobulin / İmmün Serumlarının Klinik Dışı Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuz

Klinik dışı çalışmaların birincil amacı, ürünün insanlar üzerinde araştırılabilmesi için uygun ve güvenli olduğunu göstermek olmalıdır. Klinik dışı gelişimde; üretimde kullanılan hayvanlar, immünizasyon için kullanılacak antijenler, ürün karakterizasyonu ve viral/mikrobiyal güvenlik dikkat edilmesi gereken konuların başında gelir. Klinik dışı çalışmalarda elde edilecek veriler immünglobulinlerin/immün serumların güvenliliği ve etkililiğinin değerlendirileceği klinik araştırma protokollerinin planlanmasına da yol gösterir. Klinik dışı çalışmalar yapılırken gerekli durumlarda biyogüvenlik koşulları sağlanmalı ve güvenlilik çalışmaları İyi Laboratuvar Uygulamalarına (İLU) [Good Laboratory Practice (GLP)]¹ uygun yapılmalıdır.

Hayvan kaynaklı immünglobulin/immün serum hazırlamak için genellikle tavşan, at, sığır, keçi ve koyun kullanılmaktadır. Hayvan serumları içerisinde bulunan proteinler, insan organizması için yabancı antijenler olup alerjik reaksiyonlara neden olabilirler. Hayvan serum veya plazmasının doğrudan insanlarda kullanılması önerilmez. Bu ürünler, immünize edilen hayvanların serum veya plazmalarından hazırlanır. İmmün serumda, immünglobulinler dışındaki serum komponentleri günümüz teknolojileri ile saflaştırılarak, saflaştırılmış immünglobulin elde edilmektedir. Bu ürünler farklı antikorlar kapsamasına rağmen, özellikle hedef antijene karşı oluşan antikorlar yönünden zenginleştirilmektedir.

Yapılacak olan klinik dışı çalışmaların kapsamı immünglobulin / immün serumun türüne bağlıdır. Önceden elde edilmiş klinik dışı ve klinik verisi olmayan bir ürün için yapılacak klinik dışı çalışmaların, daha önce ruhsatlandırılmış ve insanlarda kullanılan ürünler için yapılacak klinik dışı çalışmalardan daha kapsamlı olması beklenir.

Klinik olmayan gelişim aşamaları ve çalışmalarda, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) (World Health Organization - WHO), Uluslararası Uyum Konseyi (The International Council for Harmonisation of Technical Requirements for Pharmaceuticals for Human Use - ICH) ve Avrupa Birliğinin ilgili kılavuzları ve rehber dokümanları ile Avrupa ve Türk Farmakopeleri referans alınmalıdır.

123 no.lu Deney ve Diğer Bilimsel Amaçlarla Kullanılan Omurgalıların Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi ve 13/12/2011 tarihli ve 28141 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Hayvanların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmelik ve diğer ilgili mevzuat doğrultusunda ürünlerin klinik dışı gelişim aşamasında 3R ilkesine göre hareket edilmelidir.

¹ Bir tesisin İyi Laboratuvar Uygulamalarına uygunluğu, yetkili otorite tarafından sertifikalandırılmış olmalıdır.

2. ÜRETİM, KARAKTERİZASYON VE KALİTE

İmmünglobulinlerin / immün serumların üretiminde, geliştirilen ürünün karakteristik özellikleri ve üretim basamakları ürün bazında değişkenlik gösterebilir. Ürünün kalitesinin değerlendirilmesi de bu nedenle üretim sürecindeki değişkenliklere doğrudan bağlıdır. Her ürünün kalitesi üretim basamakları göz önünde bulundurularak değerlendirilmeli ve doğrulanmalıdır.

Üretim özetle;

- antijenin hazırlanması,

- immünizasyon (antijen aşılanması),

- kan/plazma toplanması,

- havuzlama,

- saflaştırma,

- formülasyon,

- dolum ve ambalajlama,

aşamalarından oluşmaktadır.

İmmünglobulin / immün serumların kalitesi ve güvenliliği sadece nihai ürünün test edilmesiyle sağlanamaz, kalite ve güvenlilik ancak İyi İmalat Uygulamaları (İİU) [Good Manufacturing Practice (GMP)]² ilkelerini izleyerek, üretim sürecinin sıkı kontrolüne bağlıdır. Biyolojik ürünlerin üretimi için geçerli olan gerekliliklerin birçoğu immünglobulin / immün serumların üretimi için de geçerlidir (İİU-GMP Kılavuzu Ek-1 ve Ek-2; WHO, Technical Report Series 822, 1992: Annex 1 Good Manufacturing Practices for Biological Products). Ayrıca immün serumlar için spesifik gereklilikler Dünya Sağlık Örgütünün 413 numaralı Teknik Raporlar Serisi Ek-2’sinde tanımlanmaktadır.