Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetmeliği (mülga)

I. BÖLÜM

Genel Hükümler

Kuruluş

3167 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi gereğince çeklerin banka şubeleri arasında hesaben tesviyesini sağlamak üzere, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın gözetimi altında, merkezi Ankara'da bulunan ve faaliyetlerinde özel hukuk hükümlerine tabi "Bankalararası Takas Odaları Merkezi" adıyla bir tüzel kişilik kurulmuştur.

Amaç

Bu Yönetmeliğin amacı, çek kullanımının yaygınlaştırılmasını ve bankalararası para nakil hareketlerinin azaltılmasını teminen;

A) Bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilen çeklerden;

a) Elektronik ortamda işlem görmeyen çeklerin,

b) Elektronik ortamda işlem gören çeklerin,

B) Bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilmeyen çeklerin,

Bankalararası Takas Odaları Merkezi aracılığıyla üye bankalar arasında hesaben tesviyesi işlemlerinin yürütülmesini ve bu Merkezin yönetimini ve çalışma esaslarını düzenlemektir.

Bankalararası Takas Odaları Merkezi, amacının gerektirdiği her türlü faaliyette bulunabilir, hukuki işlemler yapabilir.

Kapsam

İşbu Yönetmelik Bankalararası Takas Odaları Merkezi ile bankalararası takas odalarına üye bankaların uyacakları esasları kapsar.

Bankalararası takas odaları merkezinin yönetimi

Bankalararası Takas Odaları Merkezinin organları, Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu, bankalararası takas odaları yönetim komiteleri ve bankalararası takas odalarından ibarettir.

Bankalararası takas odaları merkezi yönetim kurulu

(1) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın ilgili Genel Müdür veya Genel Müdür Yardımcısı ile Türkiye Bankalar Birliği Yönetim Kurulu'nu oluşturan bankaların (kalkınma ve yatırım bankaları hariç) en az şube müdürü seviyesindeki temsilcilerinden teşekkül eder. Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu üyesi banka temsilcileri aynı zamanda bankalararası takas odaları yönetim komitesi üyesi olamazlar.

Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu Başkanlık görevini, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası temsilcisi yürütür.

Toplantı nisabı

Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu, Başkanın istemi üzerine toplanabileceği gibi, yönetim kurulu üyelerinden en az yedi bankanın müracaatı üzerine de toplanabilir.

Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu'nun toplanabilmesi için yönetim kurulu üyelerinin en az 2/3'sinin toplantıya katılması gerekir.

Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu üyelerinin birer oy hakkı vardır.

Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu toplantılarında yalnız gündemde yeralan maddeler ile Başkanca gerekli görülen ivedi konular görüşülür.

Kararlar, toplantıda bulunanların çoğunluğu ile alınır. Eşitlik halinde Başkanın katıldığı tarafın oyu kabul edilmiş sayılır.

Toplantıda yeterli çoğunluk sağlanamadığı takdirde, ilk toplantı tarihinden itibaren 15 günden fazla olmayacak şekilde tespit edilecek tarihte yeniden toplantı yapılır. Bu toplantıda çoğunluğa ilişkin şart aranmaz.

Bankalararası takas odaları merkezi yönetim kurulunun görevleri

Bankalararası Takas Odaları Merkezi ve bu Merkeze bağlı bankalararası takas odalarının tüm faaliyetleri ile ilgili hususlarda gerekli görülen kararları almak ve uygulamaya konulmasını sağlamaktır.

Bankalararası takas odaları yönetim komiteleri

Bankalararası takas odası kurulu bulunan yerlerdeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Şube Müdürü veya Müdür Yardımcısı başkanlığında, bankalararası takas odası faaliyetlerine katılan 3 üye bankanın müdür veya müdür yardımcısı seviyesindeki temsilcilerinden oluşur. Bu 3 üye, Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu tarafından 2 yıl süre ile ve dönüşümlü olarak seçilir. Her bankalararası takas odası yönetim komitesi için ayrıca 1'er de yedek üye seçilir.

Bankalararası takas odaları yönetim komitelerinin görevleri

Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu’nca, bankalararası takas odalarının faaliyetleri ile ilgili olarak alınmış kararları uygulamak, günlük takas işlemlerinin yürütülmesini teminen personel istihdamı dahil gerekli her türlü idari önlemleri almaktır.

Bankalararası takas odalarının kuruluşu ve oda faaliyetlerine katılma zorunluluğu

Bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilen, elektronik ortamda işlem görmeyen ve elektronik ortamda işlem gören çekler ile bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilmeyen çeklere ilişkin işlemler, bu odalar aracılığı ile yürütülür.

Ekonomik faaliyetlerin ve bankacılık işlemlerinin yoğun olduğu yerlerde bankalararası takas odalarının kurulmasına, Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu’nca karar verilir. Bu karar, 3167 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi gereğince, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Yönetim Komitesi Kararı ile yürürlüğe konulur.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, kurulu bulunmadığı yerlerde faaliyete geçecek bankalararası takas odalarının kuruluşu ve gözetimi ile ilgili yetkilerini başka bir bankaya devredebilir.

3182 sayılı Bankalar Kanununa tabi olup, bünyesinde çekle işleyen hesapları bulunan ve bankalararası takas odası kurulu bulunan yerlerde şubeleri olan bankalar, bankalararası takas odalarının faaliyetlerine en az bir şubeleri ile katılmak zorundadırlar. Ancak yıllık işlem hacmi Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu’nca saptanacak miktarlardan yüksek olan bankalar, o yerdeki bankalararası takas odasına birden fazla şubeleri ile katılabilirler.

Bankalararası takas odası kurulu bulunan yerlerde şubesi bulunmayan bankalar, bu yerlerdeki takas odasının faaliyetlerine muhabir bir banka aracılığıyla katılabilirler.

Yürürlükteki mevzuat gereğince bankacılık işlemleri yapma yetkileri kaldırılan, diğer bir bankaya devri yapılan veya birleşen ya da tasfiye olunan bankaların bankalararası takas odaları üyelikleri kendiliğinden sona erer. Bankalararası takas odalarında bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilen, elektronik ortamda işlem görmeyen ve elektronik ortamda işlem gören çekler ile bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilmeyen çeklerin hesaben tesviye işlemleri, mevzuat çerçevesinde görevli veya devir yapılan ya da birleştirilen bankalar aracılığıyla yürütülür.

Bankalararası takas odaları faaliyetlerine katılan bankalar, tarafların risklerini sınırlandırmak ve karşılıklı yükümlülüklerini belirlemek amacıyla;

a) Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetmeliği, Bankalararası Takas Odaları İşlemleri İzahnamesi ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nca getirilen düzenleme ve verilen talimat hükümlerine uymayı,

b) Bankalararası takas odalarındaki günlük işlemleri yapabilme niteliğini haiz yeterli sayıda personel ile sistemin etkin bir şekilde çalışmasına imkan verecek gerekli donanımı kullanarak yürütmeyi,

c) Elektronik ortamda takas yapılan bankalararası takas odalarındaki merkezi bilgisayara bankalarına ait elektronik çek bilgilerinin aktarımı amacıyla kullanılan tüm donanımın, iletişim hatlarının, bakım ve destek hizmetlerini aksatmamayı, gerektiğinde bankalarınca kullanılmak üzere yedek donanım sağlamayı, merkezdeki bilgisayardan bankalarına gönderilecek elektronik çek bilgilerinin alınabilmesi için (bankaların kontrolü dışında gerçekleşecek aksaklıklar hariç) sistemlerinin hazır tutulacağını, yukarıda sayılan hususlar yerine getirilmediği takdirde doğabilecek zararlardan sorumlu olacaklarını,

d) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın Bankalararası Takas Odaları Merkezi faaliyetleri ile ilgili olarak bankalarca yapılacak her türlü işleme ve teknik donanıma ilişkin denetimini kabul ettiklerini ve denetim sonucunda düzeltilmesi veya yapılması istenilen tüm değişiklikleri derhal yerine getireceklerini,

e) Elektronik ortamda takas yapılan bankalararası takas odaları işlemleri için hazırlanmış bulunan yazılım programlarının kopyasını çıkarmamayı, değiştirmemeyi, satmamayı ve üçüncü kişilere açıklamamayı, sistemin güvenliğinden sorumlu olduklarını, bankalarındaki hatlar aracılığı ile merkezdeki bilgisayara yetkisiz kullanıcılar tarafından gönderilecek yanlış bilgi ve mesajlardan doğacak tüm zarar ve ziyanları karşılamayı,

f) Elektronik ortamda takas yapılan bankalararası takas odalarında fiziki çek bilgileri ile elektronik olarak gönderilen çek bilgileri arasında uygunluk sağlamayı, çekler üzerindeki işlem ve kontrollerde, çek bilgilerinin elektronik ortamda hazırlanarak merkezdeki bilgisayara gönderilmesinde, bankalararası takas odalarına bankalarınca ibraz edilecek çeklerin kodlanmasında, hazırlanan tüm cetvellerin düzenlenmesinde, azami dikkat ve özeni göstereceğini, bankalarınca hatalı meblağ kodlaması yapılmış çeklere istinaden muhatap bankaca alınan hatalı provizyon neticesinde oluşacak tüm hukuki sorumluluğun bankalarına ait olacağını,

g) Elektronik ortamda takas yapılan bankalararası takas odalarında, bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilen ve ilk toplantı sonunda teslim alınan şehir içi ve şehir dışı çekler ile fiziken ibraz edilmeyip takas odalarına bilgileri gönderilen şehir içi ve şehir dışı çeklerin provizyon işlemlerini, takas işlemlerinin yapılmasına engel teşkil eden olağanüstü haller (savaş, yangın, sel baskını, deprem, yaygın hastalık ve diğer zorlayıcı sebepler) dışında aynı gün sonuçlandırmak üzere her türlü tedbiri almayı,

h) Provizyon alınamaması nedeniyle, karşılığı olan çekler gibi işlem gören muhatap bankalara ibraz edilen çekler hakkında, 16 ncı maddede öngörülen süre ve yükümlülüklere uymayı,

ı) Bankalarına ait Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Ankara Şubesi nezdindeki hesaplarda günlük takas açıklarını karşılamaya yetecek miktarda karşılık bulundurmayı, günlük takas açıklarını süresi içinde kapatmak için her türlü tedbiri almayı, hesaplarında yeterli karşılık bulunmaması halinde diğer Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Şubeleri nezdinde mevcut hesaplarındaki imkanların Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Ankara Şubesi nezdindeki hesaplarına intikali suretiyle günlük takas açıklarının kapatılması hususunda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nı yetkilendirdiğini,

i) Elektronik ortamda takas yapılan takas odalarındaki merkezi bilgisayar kayıtlarının, disk ve disketlerinin, Bankalararası Takas Odaları Merkezi ve bu Merkeze bağlı olarak faaliyet gösteren bankalararası takas odaları ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın her türlü evrakının kesin delil niteliği taşıyacağını ve bunların bir yazılı delil anlaşması niteliğinde olduğunu, bunlarla ilgili hata veya hile iddialarının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'na karşı geçerlilik taşımayacağını,

j) Bankalararası Takas Odaları Merkezi çalışanlarının kasıt veya ihmalinden dolayı uğranılacak zararlar yanında, uygulamada ortaya çıkabilecek teknik hatalar nedeniyle doğabilecek zararlardan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın sorumlu bulunmadığını ve bu zararların karşılanması için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'ndan herhangi bir talepte bulunmamayı,

k) Bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilen ve fiziken ibraz edilmeyen çeklerle ilgili elektronik ortamda takas yapılan bankalararası takas odalarında sistemin işletiminden doğabilecek ihtilaflarda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın taraf olmayacağını, sistem ve işleyişi ile ilgili olarak hiçbir şekilde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'na sorumluluk yüklememeyi,

l) Herhangi bir hukuki ihtilaf halinde Ankara mahkemelerinin ve icra dairelerinin yetkili olacağını,

taahhüt ederler.

Banka şubelerinin bankalararası takas odalarında temsili

Bankalararası takas odalarının faaliyetine katılan banka şubeleri, günlük takas işlemlerini, imza sirkülerlerinde şubelerini temsile yetkili kılınmış imzaları haiz temsilcileri ile yürütürler.

Bankalararası Takas Odaları Yönetim Komiteleri, gerekli gördüğü hallerde ilgili bankalardan temsilcilerini değiştirmelerini isteyebilir.

Banka şubeleri, odaya temsilci olarak gönderecekleri kişilerin görev ve ünvanlarını belirten birer resimli ve onaylı temsil yetkisi belgesini önceden ilgili bankalararası takas odasına bir yazı eşliğinde gönderirler.

İşlemlerin yapılması sırasında odaya görevlilerden başkası alınmaz.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası şubesinin bankalararası takas odasındaki temsilcisi, günlük işlemlerin yürütülmesini gözetir.

Bankalararası takas odalarındaki işlemlerde görev alan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası personeline ayrıca ücret ödenmez.

Mali hükümler

Bankalararası Takas Odaları Merkezi'nin yıllık bütçesinde yer alan harcama kalemlerine ilişkin olarak yılın ilk haftası içinde, toplam bütçe ödeneklerinin 1/4'i tutarında ilgili bankalardan avans tahsil edilir. Kalan tutar, yıl içinde Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu'nca yönetim komitelerine gerekli hallerde verilen bu maddenin (a) bendinde yer alan nitelikteki ek ödeneklerin de ilavesiyle, ihtiyaç durumu gözönünde bulundurularak 3 eşit taksitte bankalardan avans olarak alınır.

Bankalararası takas odaları faaliyetleri nedeniyle bankalardan tahsil edilen avans tutarları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Ankara Şubesi nezdindeki "350920000 Bankalararası Takas Odaları Merkezi" hesabına yatırılır.

Yıllık bütçe üzerinden bankalardan alınacak avansın hesaplanmasında, bankalararası takas odalarına katılan tüm bankaların, bütün takas odalarındaki bir önceki yıla ilişkin işlem hacimleri (bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilen, elektronik ortamda işlem görmeyen ve elektronik ortamda işlem gören çekler ile bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilmeyen çeklerin toplamının genel işlem gören çek toplamı içindeki payları) esas alınır.

Bankalararası takas odalarının faaliyetlerine yıl içinde katılan bankalardan, bir sonraki yıllık bütçe için alınacak avansa esas teşkil edecek işlem hacmi, bu bankaların işlemlere katıldıkları tarihten itibaren, o yıl içinde takas odasında işlem gören çek sayısı toplamının işlemlere katıldıkları iş günü sayısına bölünerek bulunan rakamın, yıl içindeki takas işlemleri yapılan iş günü sayısı ile çarpımı suretiyle hesaplanır.

Bankalararası takas odaları faaliyetleri için yapılan masraflar, bankalar arasında aşağıdaki şekilde paylaştırılır.

a) Bankalararası takas odaları faaliyetlerine katılan bankalar arasında tüm takas odalarındaki toplam işlem hacimlerine göre paylaştırılan giderler:

1) Personel ücreti, ikramiye, fazla çalışma ücretleri, yolluklar ve kanuni kesintiler,

2) Ayni yardımlar, Doğum-ölüm yardımı,

3) Sağlık yardımları,

4) 3417 sayılı Kanun gereğince sağlanan işveren katkısı,

5) Kira giderleri,

6) Satın alınmış demirbaş giderleri,

7) Bakım onarım giderleri,

8) Haberleşme giderleri,

9) Elektrik-su giderleri,

10) İşyeri yönetim ve yakacak giderleri,

11) Matbua ve kırtasiye giderleri,

12) Temizlik giderleri,

13) Sair giderler,

b) Bankalar arasında eşit olarak paylaştırılan giderler:

1) Bir takas odasının ;

- İlk kuruluşu ile ilgili giderler,

- Tadilat giderleri,

- Tefriş giderleri

2) Bir takas odasında takas işlemlerinin elektronik ortamda yapılmasına yönelik bilgisayar donanım ve yazılım giderleri,

3) Bankalararası Takas Odaları Merkezi adına gayrimenkul alımları ve bu alımlara ilişkin vergi vesaire masraflar,

4) Bankalararası Takas Odaları Merkezi adına satın alınmış gayrimenkullere ait yıllık vergi vesaire masraflar,

5) Hizmet yeri yangın sigortası giderleri.

Yıllık bütçe içinde yer almayan ancak, yukarıdaki nitelikte gider yapılmasını gerektirecek durumların ortaya çıkması halinde, bu tür giderlere katılım payları Yönetim Kurulunca ilgili takas odalarına gerekli ek ödenekler verilmek suretiyle işlemlerin yapılması sırasında bankalardan eşit olarak tahsil edilir.

c) Bankalararası Takas Odaları Merkezine bağlı takas odalarına ilişkin harcamalarda, Bankalarararası Takas Odaları Merkezi Alım, Satım ve İhale İşleri İzahnamesi hükümleri gözönünde bulundurulur.

d) Bankalararası takas odaları faaliyetlerine sonradan katılan bankalardan bir defaya mahsus olarak tahsil edilecek katılım payları ile bu katılım paylarının diğer bankalar arasında paylaştırılması esasları Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu’nca belirlenir.

Bankalardan tahsil edilen bu tür katılım payları, diğer bankaların işlem hacmine göre paylaştırılacak giderlerinin tasfiyesinde dikkate alınır.

e) Hizmet binası müşterek mülkiyet esasına göre bankalarca satın alınmış bankalararası takas odalarına sonradan katılan bankalardan bankalararası takas odaları yönetim komitelerince faaliyet yerindeki rayiç kira bedeli gözönünde bulundurularak her yıl belirlenecek miktarda aylık katılım payı tahsil edilir.

Tahsil edilen aylık katılım payları, hizmet binasının satın alımına iştirak etmiş bankaların işlem hacmine göre paylaştırılan giderlerin tasfiyesinde, hisseleri oranında gözönünde bulundurulur.

f) Bankalararası Takas Odaları Merkezine yıl içinde katılan bankalardan tahsil edilecek avans tutarlarının tesbitine, Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu’nca karar verilir.

g) Bankalardan, yıl içinde takas odaları faaliyetleri nedeniyle alınan avanstan yapılan harcamalardan artan kısım, yılsonu gerçekleşmelerine göre yapılacak hesaplamalardan sonra tasfiye edilir.

h) Yürürlükteki mevzuat gereğince bankacılık işlemleri yapma yetkileri kaldırılan, diğer bir bankaya devri yapılan veya birleşen ya da tasfiye olunan bankalara Bankalararası Takas Odaları Merkezi adına satın alınan gayrimenkuller için yaptıkları ödemeler dahil herhangi bir hak iadesi yapılmaz. Ancak müşterek mülkiyet esasına göre önceden satın alınan gayrimenkullere ilişkin hakları ile işletme masrafları karşılıklarından kalan alacakları veya borçlarının ne şekilde tasfiye edileceğine ise, Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu’nca karar verilir.

Bankalararası takas odaları merkezinin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile ilişkileri

(1) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankalararası Takas Odaları Merkezinin gözetimine ve her türlü işlemlerini teftiş, tetkik ve tahkike yetkili olup, her türlü bilgi ve belgeyi isteyebilir, talimat verebilir.

II. BÖLÜM

Bankalararası Takas Odaları İşlemleri

Bankalararası takas odalarında bankalarca muhatap bankalara fiziken ibraz edilen ve fiziken ibraz edilmeyen çeklere ilişkin işlemler

A) Bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilen çeklerden;

a) Elektronik ortamda işlem görmeyen çekler,

b) Elektronik ortamda işlem gören çekler (3167 sayılı Kanuna ilişkin 2 No.lu Tebliğe göre bastırılmış çekler),

elektronik ortamda işlem yapılmayan takas odaları ile elektronik ortamda işlem yapılan takas odalarında, hesaben tesviye edilmek üzere işleme alınır.

B) Bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilmeyen ve 3167 sayılı Kanun'a ilişkin 2 No.lu Tebliğe göre bastırılmış çekler, elektronik ortamda işlem yapılan takas odalarında, hesaben tesviye edilmek üzere işleme alınır.

Elektronik ortamda işlem yapan takas odalarında, bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilmeyen çekler için birbirlerine vekalet vererek hesaben tesviye edilmek amacıyla işlem yapacak bankalar, Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu’nca hazırlanan protokolü imzalamak suretiyle bu faaliyetlere katılabilirler.

Bankalararası takas odalarında, bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilen, elektronik ortamda işlem görmeyen ve elektronik ortamda işlem gören çekler ile bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilmeyen çeklerin hesaben tesviyesi bu Yönetmelik ve Bankalararası Takas Odaları İşlemleri İzahnamesi esaslarına göre yürütülür.

Bir bankanın diğer bir banka lehine düzenlediği şehir dışı çekler takasa kabul edilmez ve bu tür çekler elektronik ortamda da işleme alınmaz.

Bankalararası takas odalarında; hesabın bulunduğu şube dışındaki şubelere bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilen çekler ile fiziken ibraz edilmeyen çekler hesabın bulunduğu bankadan provizyon sorulmak suretiyle işleme alınır.

Günlük işlemlere ilişkin esaslar

Bankalararası takas odalarının çalışma saatleri, Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu’nca belirlenir.

Bankalararası takas odalarında, bütün üye banka şubelerinin temsilcileri, belirlenecek saatlerde hazır bulunmak zorundadırlar. Takas toplantısının başlama saatinde bulunmayan temsilciler, o günkü takas işlemine katılamazlar.

A) Elektronik ortamda işlem yapılmayan takas odalarında, her iş günü iki toplantı yapılır. Çekler ilk toplantıda muhatap bankalara fiziki olarak ibraz edilir. İkinci toplantıda tesviye işleminin yanısıra iade edilmesi gereken çekler, ilgili bankalara fiziki olarak teslim edilir.

B) Elektronik ortamda işlem yapılan takas odalarında;

a) Bilgileri elektronik ortamda işlem gören çekler, aralarında protokol imzalamamış olan muhatap bankalara fiziki olarak ibraz edilir ve bu çekler hesaben tesviye edilmek üzere takas odasındaki merkezi bilgisayarda işleme alınır. Bankalarca, muhatap bankalara fiziken ibraz edilmeyen ancak takas odasındaki merkezi bilgisayara elektronik ortamda bilgisi gönderilen bu çeklere ait elektronik çek bilgileri ile fiziken ibraz edilmek üzere getirilen ancak takas odasındaki merkezi bilgisayara elektronik ortamda bilgisi gönderilmeyen çekler, ilgili bankalara iade edilir.

Bir iş gününe ait olup elektronik ortamda çek bilgi transferi yapılan bu tür çekler ile önceki iş gününe ait bilgileri elektronik olarak iade edilen çekler birarada aynı iş günü ilgili bankalara teslim edilir.

b) Bilgileri elektronik ortamda işlem gören ve bankalar arasında yapılan protokol esaslarına göre fiziken ibraz edilmeyen çekler de hesaben tesviye edilmek üzere takas odasındaki merkezi bilgisayarda işleme alınır.

Bankalararası takas odalarında muhatap bankalara fiziken ibraz edilen çekler ile fiziken ibraz edilmeyen çeklerin provizyon ve tesviye işlemleri

A) Elektronik ortamda işlem yapılmayan takas odalarında muhatap bankalara fiziken ibraz edilen çeklerin provizyon işlemleri aynı gün, şehir dışı çeklerin provizyon işlemleri ise en geç ertesi iş günü,

B) Elektronik ortamda işlem yapılan takas odalarında muhatap bankalara fiziken ibraz edilen ve fiziken ibraz edilmeyen şehir içi ve şehir dışı çeklere ilişkin provizyon işlemleri aynı gün,

sonuçlandırılarak hesaben tesviye edilir.

Fiziken ibraz edilen ve fiziken ibraz edilmeyen şehir dışı çekler provizyon alınamaması halinde karşılığı olan diğer çekler gibi işlem görür.

Muhatap bankalarca, provizyon alamamaları nedeniyle karşılığı olan çekler gibi işlem gören çekler hakkında ilgili bankalara takas gününde mesai saatleri içinde (saat 17.30'a kadar) yazılı olarak (banka kodu, şube kodu, hesap no, çek no, çek tutarı ve çeki tahsile veren şube adı belirtilerek) bildirimde bulunulur. Bu çeklerin provizyon alındığı tarih itibariyle karşılıksız oldukları veya herhangi bir nedenle ödenmeyeceklerinin tespit edilmesi halinde, işlem tarihinden itibaren en geç 3 iş günü içinde, ilgili bankalara iadesi yapılır ve bedeli de iade edilir.

Bankalararası takas odalarınca, günlük işlemler sonucunda ortaya çıkan ilgili bankaların borç ve alacak bakiyeleri, en seri şekilde Bankalararası Ankara Takas Odası'na intikal ettirilir.

Bankalararası Ankara Takas Odası'nca, işlem cetvellerinin sonuçları birleşik hale getirilerek o gün elde edilen bankalara ait borç ve alacak bakiyeleri, en geç ertesi iş günü saat 12.00'ye kadar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Ankara Şubesi nezdindeki hesaplarından tesviye olunur.

Bankalararası Ankara Takas Odası’nda nihai tesviye işlemi sonuçlanıncaya kadar lehdar banka şubeleri tarafından muhatap banka şubelerine verilen çekler, bu banka şubelerinin mülkiyetine dahil olmayıp, nezdlerinde emanet olarak bulunur.

Günlük işlemler sonucunda elde edilen ve Bankalararası Ankara Takas Odası'nca gerçekleştirilen nihai sonuçlar kesin olup, bankaların, yürürlükteki mevzuat gereğince bankacılık işlemleri yapma yetkilerinin kaldırılması, diğer bir bankaya devirlerinin yapılması veya birleştirilmesi, tasfiye olunması ya da 17 nci madde uyarınca çeklerinin takas odalarında işlem görmesinin kısıtlanması halleri dışında hiç bir şekilde bozulamaz.

Disiplin hükümleri

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası günlük işlemler sonucu oluşan borçlarını 16 ncı maddede belirtilen zamanda ödemeyen ve böylece hesapların kapatılmasını, işlemlerin sonuçlandırılmasını geciktiren bankaların çeklerini uygun göreceği bir süre için bankalararası takas odalarına kabul etmeme kararı alabilir. Bu şekilde geçici bir süre işlem yapmaları kısıtlanan bankaların çeklerinin gerektiğinde yeniden bankalararası takas odalarında işlem görmesine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nca karar verilir.

Ayrıca, bu Yönetmelik hükümlerine uymayan veya bankalararası takas odaları ve takas odalarındaki merkezi bilgisayardaki işlemleri olumsuz şekilde etkileyen banka şubeleri ile banka genel müdürlükleri hakkında, Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu’nca gerekli kararlar alınır ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'na bildirilir.

Bankalararası takas odaları işlemleri izahnamesi

Bankalararası Takas Odaları Merkezi tarafından tek tip Bankalararası Takas Odaları İşlemleri İzahnamesi hazırlanır.

Halen takas odalarında, takas odaları yönetim kurullarınca istihdam edilen idari ve yardımcı personel arasında yapılmış ve devam eden iş akitleri hakkında Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetim Kurulu’nca gerekli karar alınır.

Halen uygulanmakta bulunan takas odaları ana sözleşmesi hükümlerinden işbu Yönetmeliğe aykırı olmayanlar, 18 inci maddede sözkonusu edilen Bankalararası Takas Odaları İşlemleri İzahnamesi hazırlanıncaya kadar geçerlidir.

(1) 1.7.1987 - 31.12.1987 dönemi için yapılacak işletme masrafları, 1986 yılının aynı dönemine ait gerçekleşen işletme masrafları tutarı esas alınarak 1.7.1987 tarihinde bankalardan avans olarak tahsil edilir.

Yürürlük

Bu Yönetmelik 3.10.1985 tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Bu Yönetmelik hükümlerini Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası yürütür.