İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Hisse Senetleri Piyasası Yönetmeliği (mülga)

Amaç

Bu Yönetmeliğin amacı İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında faaliyet gösteren Hisse Senetleri Piyasasının çalışma esas ve kurallarını belirlemektir.

Dayanak ve kısaltmalar

Bu Yönetmelik İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliğinin 19 uncu maddesine dayanılarak çıkarılmıştır.

Bu Yönetmelikte geçen;

SPK                                 :  Sermaye Piyasası Kurulu’nu

Borsa, İMKB                   :  İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nı

Yönetim Kurulu             :  İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetim Kurulu’nu,

Kotasyon Yönetmeliği :  13/3/1995 tarihinde yayımlanan İMKB Kotasyon Yönetmeliği’ni

Takasbank                     :  İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş.’ni,

İMKB Yönetmeliği         :  19/2/1996 tarih ve 22559 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İMKB Yönetmeliği’ni,

Sistem                            :  İMKB Elektronik Alım-Satım Sistemini,

Başkan                           :  İMKB Başkanı’nı,

Bülten                             :  İMKB tarafından yayımlanan günlük bülteni,

Piyasa Yapıcı    :      Sorumlu olduğu menkul kıymetin piyasasının dürüst, düzenli ve etkin çalışmasını sağlamak ve likiditeye katkıda bulunmak amacıyla faaliyette bulunmak üzere Yönetim Kurulu tarafından yetkilendirilmiş Borsa üyesi aracı kuruluşu,

ifade eder.

İşlem görecek hisse senetleri

Borsa kotuna alınıp, Yönetim Kurulunca işlem görmesi kararlaştırılan hisse senetleri, Hisse Senetleri Piyasasında işlem görür.

Hisse senetleri nitelikleri gözönüne alınarak Yönetim Kurulu Kararı ile değişik pazarlar teşekkül ettirilebilir. Pazarlar teşekkül ettirildikleri usule göre kaldırılabilir.

Borsa kotuna alınmamış hisse senetleri Kotasyon Yönetmeliği’nde belirlenen esaslar çerçevesinde Borsa’da işlem görürler.

Yönetim Kurulu hisse senetleri dışında kalan menkul kıymetler için Hisse Senetleri Piyasası bünyesinde pazar açılmasına karar verebilir.

Piyasada işlem yapacak olanlarda ve piyasa yapıcılarda aranacak şartlar

Hisse Senetleri Piyasasında, İMKB Yönetmeliğinin 6 ıncı maddesine göre Borsa üyesi olan banka ve aracı kurumlar işlem yapabilirler. Piyasada işlem yapacak banka ve aracı kurumların, İstanbul Menkul Kıymetler Borsasınca hazırlanan ve SPK’ca onaylanan "Hisse Senetleri Piyasası Taahhütnamesi’ni imzalamaları ve İMKB Yönetmeliğinde üyelik için belirlenen diğer yükümlülükleri yerine getirmeleri gerekir. Piyasa yapıcılığı için başvuran Borsa üyeleri arasından Yönetim Kurulu tarafından belirlenen şartları taşıdığı tespit edilenler bu faaliyetlerine ilişkin olarak ayrıca borsa tarafından hazırlanan ve SPK tarafından onaylanmış olan "Piyasa Yapıcılık" taahhütnamesini imzalamak zorundadır. Aksi takdirde piyasa yapıcılık faaliyetlerine başlayamazlar.

Bir piyasa yapıcı, birden fazla menkul kıymette piyasa yapıcısı olarak atanabilir. Borsa Yönetim Kurulu piyasa yapıcı üyenin piyasa yapıcılık faaliyetinde bulunabileceği menkul kıymet sayısına sınırlama getirebilir.

Piyasa yapıcı üyenin, talebi üzerine veya belirlenen şartları yitirmesi halinde Yönetim Kurulu tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde piyasa yapıcılık yetkisi iptal edilir. Her iki durumda da ilgili menkul kıymetteki işlemlerin hangi işlem yöntemi ile yürütüleceği Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenir

Üye temsilcilerinin nitelikleri

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliği 11 inci maddesinde belirtilen tüm niteliklere sahip olan ve tüm şartları yerine getirerek yılın belirli dönemlerinde Borsa tarafından katılınması zorunlu tutulan eğitim programlarına katılan ve başarılı olarak sertifika alanlar Hisse Senetleri Piyasası’nda temsilci ve temsilci yardımcısı olarak görev yapmaya hak kazanırlar.

SPK ve Borsada uzmanlık gerektiren veya daha üst kademelerde en az üç yıl süre ile olumlu tezkiye alarak bilfiil çalışmış olan elemanlar, bankalarda genel müdür, genel müdür yardımcılığı ve menkul değerler müdürlüğü görevlerini ve Borsa üyesi temsilciliği görevini en az üç yıl süre ile bilfiil yapmış olan elemanlar ile süre aranmaksızın komisyoncu üye olarak çalışmış elemanlar için ve bir aracı kurum üyenin yanında fiilen beş yıl çalışmış ve bu sürenin en az üç yılını genel müdür olarak ifa etmiş veya en az üç yıl yönetim kurulu  başkanı ya da  murahhas  üye olarak görev yapmış kişilerden temsilci olmak isteyenler için sertifika alma koşulu aranmaz. Sertifika alma koşulu aranmayanlar Elektronik Alım-Satım Eğitim Programı’na katılmak şartıyla temsilci olmaya hak kazanırlar.

Hisse senetleri piyasası teminatı

İMKB Yönetmeliğinin 12 inci maddesine istinaden Yönetim Kurulu tarafından belirlenecek oran ve dönemler esas alınarak, Borsa üyelerinin Hisse Senetleri Piyasasında günlük işlem hacimlerinin ortalaması üzerinden hesaplanan teminat tutarları belirlenen süre içinde Borsaya yatırılmalı veya eksik kalan kısım tamamlanmalıdır.

Teminat tutarlarının belirtilen süre içinde tamamlanmaması ve eksik kalması halinde üyeler teminat tutarları tamamlanıncaya kadar Hisse Senetleri Piyasasında işlem yapamazlar. Borsa Yönetim Kurulunca ilgili üyeye eksik teminatı tamamlaması için en çok iki aya kadar süre verilebilir.

Seans

Hisse Senetleri Piyasasında bir borsa yetkilisi tarafından verilecek bir işaretle işlemlerin başlatıldığı an ile yine borsa yetkilisi tarafından verilecek başka bir işaretle işlemlerin bitirildiği an arasında geçen süre seans olarak adlandırılır. Borsa Yönetim Kurulu pazar bazında süre bakımından, aynı pazar içinde ise işlem esasları bakımından farklı seanslar yapılmasına karar verebilir.

İşlem birimi

Lot olarak adlandırılan hisse senedi işlem birimi bir hisse senedinden, kendisi ya da katları ile işlem yapılabilecek asgari senet sayısı ya da değerini ifade eder. Yönetim Kurulu hisse senedinin niteliklerini gözönünde bulundurarak, bir hisse senedi için işlem birimini senet sayısı ya da değer olarak belirleyerek Borsa Bülteninde ilan eder.

Açılış seansı ve açılış fiyatı

Açılış seansı Borsa’ya iletilen emirlerin normal seans öncesinde eşleştirilebildiği zaman dilimidir.

Açılış fiyatı, açılış seansında gerçekleşen işlemlere göre hesaplanan fiyattır.

Açılış seansının zamanı ve süresi, açılış seansında uygulanacak işlem yöntemi ve açılış fiyatı hesaplama esasları Borsa Yönetim Kurulunca belirlenir.

Kapanış fiyatı ve kapanış seansı

Seans kapanış fiyatı, o seansta Borsa kaydına alınan en son fiyattır.

Borsa Yönetim Kurulu kapanış fiyatının kapanış seansı düzenlenerek belirlenmesine karar verebilir.

Kapanış seansı, seansın başladığı ana kadar gerçekleşmemiş emirler ile bu bölümde girilen yeni emirlerin kapanış fiyatını belirlemeye yönelik olarak eşleştirildiği zaman dilimidir.

Kapanış seansının zamanı ve süresi, kapanış seansında uygulanacak işlem yöntemi ve kapanış fiyatı hesaplama esasları Borsa Yönetim Kurulunca belirlenir.

Kapanış fiyatı tespit komitesi

Komite, üç üyesi fiilen salonda görev yapan aracı kuruluş üye temsilcilerinden, biri ilgili eksper, biri salon sorumlusu eksper, diğeri ise Hisse Senetleri Piyasası Müdürü veya müdürün bulunmaması halinde Müdür Yardımcısı olmak üzere altı üyeden oluşur. Komitenin aracı kuruluş üye temsilcilerinden oluşan üç üyesi üç yedek üye ile birlikte Yönetim Kurulu tarafından seçilir.

İhtilaflı durumların oluşması halinde kapanış fiyatı Komite tarafından belirlenen fiyattır. Çekimser oy kullanılmaz. Karar alınırken eşitlik olması halinde kapanış fiyatı Hisse Senetleri Piyasası Müdürünün dahil olduğu grubun görüşü doğrultusunda tespit edilir.

Referans Fiyatı

Hisse senetlerinin işlem görebileceği en üst ve en alt limitlerinin belirlenmesinde esas teşkil etmeyen, sermaye artırımı sırasında temettü ödemesinin belirsiz olduğu durumlarda, baz fiyat oluşuncaya kadar üyelerce referans değer olarak kullanılması amacıyla hesaplanan fiyattır.

İşlemlerde uygulanacak baz fiyat aralıkları ve fiyat adımları

Oluşturulan pazarlarda arz ve talebin karşılaştırılması, hisse senetlerinin baz fiyat aralıklarına göre belirlenecek fiyat adımlarına uyan fiyatlarla yapılır.

Yönetim Kurulu, en az bir hafta önceden Borsa Bülteni’nde ilan ederek baz fiyat aralıklarını ve aralıklar içinde uygulanacak fiyat adımlarını değiştirebilir.

Baz fiyat yöntemi

Bir hisse senedi için, baz fiyatı, bir seans süresince o hisse senedinin işlem görebileceği en üst ve en alt fiyat limitlerinin belirlenmesinde esas teşkil eden fiyattır. Baz fiyat, hisse senedinin bir önceki seansında gerçekleşen ve kayda alınan işlemlerinin ağırlıklı ortalama fiyatının en yakın fiyat adımına yuvarlanması ile bulunur.

Temettü ve sermaye artırımları durumlarında baz fiyatın tesbiti borsa Başkanının görevlendirdiği müdürlük tarafından yapılır. Baz fiyatın tesbitinde uygulanacak yöntem Yönetim Kurulu tarafından belirlenir ve Bültende yayınlanır.

Fiyat değişme sınırları

Her hisse senedi için seans sırasında tek fiyat veya çok fiyat yöntemine göre oluşan fiyatlar bu Yönetmelikte tanımlanan baz fiyatından % 10'dan fazla farklı olamaz. Yönetim Kurulu, fiyat değişme sınırlarını pazar ve emir türü bazında farklı olarak belirleyebilir.

Hisse Senetleri Piyasası Müdürü, piyasanın gerektirdiği durumlarda, en az üç Borsa üyesinin müracaatı üzerine veya re’sen o seans için bu sınırları iki katına kadar çıkartabilir. Borsa Başkanı, gereken durumlarda en az beş Borsa üyesinin müracaatı üzerine veya re’sen fiyat sınırlarını kaldırabilir veya değiştirebilir.

Temettü ödemeleri ve sermaye arttırımlarında fiyat değişme sınırları uygulanmayabilir.

Borsa kaydına alınan fiyatlar

Borsada alım satımı gerçekleştirilen bir hisse senedinin fiyatı; hisse senedinin işlem gördüğü miktar bir lot veya bunun üstünde ise Borsa kaydına alınır. Borsa Başkanlığı işlem fiyatlarının Borsa kaydına alınabilmesi için gereken asgari işlem miktarını en az bir hafta önceden ilan ederek değiştirebilir.

Gerçekleşen işlemlerde hissenin sayısı veya değeri birinci fıkraya göre belirlenen miktar veya değerden az olduğu taktirde, alım-satım gerçekleştirilmekle beraber bu işlemlerin fiyatı Borsa kaydına alınmaz.

Yönetim Kurulu, kayda alınacak fiyatlar için gereken asgari işlem miktarını, pazar ve hisse senetlerinin işlem hacmi ve/veya işlem miktarı yoğunluğuna dayalı kriterler bazında farklı olarak belirlemeye yetkilidir.

Oluşan fiyatların ilanı

Hisse senetleri pazarlarında yapılan işlemler sonucunda, her hisse için Borsa kaydına alınan fiyatlar ve işlem miktarları en geç seansın bitimini izleyen ilk iş günü Borsa tarafından belirlenen içerikte Borsa Bülteni'nde ilân edilir. Bu ilânlarda fiyatlar seansta kayda alınan açılış fiyatı, en düşük, en yüksek ve kapanış fiyatı olarak belirtilir.

(...)

Bir hisse senedi için o seansta Borsa kaydına alınan fiyat olmamışsa, bu durum da Borsa bülteninde ilan edilir.

Gerçekleşen işlemlerin belirlenmesi

Seansın bitiminde, yapılan tüm işlemlere ilişkin fiyat, miktar ve tutarların belirtildiği işlem raporları elektronik ortamda üyelere dağıtılır.

(...)

Üyeler Borsa tarafından dağıtılan işlem raporlarını kullanarak kendi yasal kayıtlarını oluştururlar. İşlem raporlarındaki bilgiler hakkında herhangi bir uyuşmazlık oluşması durumunda Borsa kayıtları esas alınır.

Borsa emirleri

Borsa emirleri, üye temsilcileri veya üyelere tahsis edilen emir iletim arayüzleri tarafından, Borsa Yönetimince belirlendiği şekilde Sisteme iletilir.

Borsaya iletilebilecek emir tiplerine aşağıda yer verilmektedir.

a) Normal Emirler: İşlem birimi halinde verilmiş, tam olarak bir lot ve katlarından oluşan emirlerdir. Aşağıda belirtilen şekillerde verilebilir:

1- Limit Fiyatlı Emirler: Fiyat ve miktarın belirtildiği emirlerdir. Bir defada sisteme girilebilecek emir miktarı Yönetim Kurulu tarafından belirlenen miktardan fazla olamaz. Emrin gerçekleşmeyen bölümü sistemde pasif olarak geçerlilik süresi kadar bekler.

2- Kalanı İptal Et (KIE) Emirleri: Bir defada girilebilecek emir miktarı sınırına bağlı kalmaksızın, fiyat ve miktar belirtilerek girilen ve emrin girildiği anda karşılanmayan bölümünün otomatik olarak iptal edildiği emir türüdür.

3- Özel Limit Fiyatlı (OLFE) Emirler: Tanımlanan fiyata kadar olan karşı emirlerin tümünü gerçekleştirmek amacıyla girilen emirlerdir. Yönetim Kurulu, sermayenin belirli oranını ve/veya işlem tutarını aşan emirlere izin vermeyebilir.

4- Açılış Fiyatlı Emirler (AFE): Açılış Seansı süresince yalnızca miktar belirtilerek fiyatsız girilen emirlerdir. Açılış fiyatından işlem görürler. Öncelik açısından açılış fiyatına eşit ve daha iyi limit fiyatlı emirlerden sonra gelir, kendi aralarında ise zaman önceliğine göre sıralanırlar.

5- Kapanış Fiyatlı Emirler-KAFE: Kapanış Seansı süresince yalnızca miktar belirtilerek fiyatsız girilen emirlerdir. Kapanış fiyatından işlem görürler.  Öncelik açısından kapanış fiyatına eşit ve daha iyi limit fiyatlı emirlerden sonra gelir, kendi aralarında ise zaman önceliğine göre sıralanırlar.

b) Küsürat Emirler: İşlem biriminin içerdiği hisse senedi sayısından … daha az miktarda verilmiş emirlerdir. Küsürat emirler hisse senedi sayısı olarak fiyatsız girilir ve o andaki son normal emir işlemi fiyatından gerçekleştirilir. Küsürat emirler, karşı küsürat emirlerle kısmen eşleşebilir.

c) Özel Emirler: Yönetim Kurulu tarafından menkul kıymet bazında belirlenen hisse sayısını aşan emirlerdir.

Özel emirler bölünemez ve bir bütün olarak alınıp satılır.

Bir özel emrin zaman önceliği kazanabilmesi için diğerleri ile fiyatı ve miktarının aynı olması gerekir. Her özel emir, bölünemez oluşu nedeni ile ayrı bir bütündür. Miktarları farklı olmak kaydı ile en iyi fiyatlı özel emrin diğerlerine kıyasla önceliği yoktur. Bir üye, farklı miktardaki bir emri en uygun fiyatlı emre tercih edebilir. İşlem görmeyen özel emirler istendiği an iptal edilebilir.

Girilen özel emrin, karşısında girilmiş eşit ya da daha iyi fiyatlı ve girilen özel emri bütünüyle karşılayacak miktarlarda limit fiyatlı emirler varsa işlem gerçekleştirilmez. Yönetim Kurulu işlem yöntemi bazında bu kuralın uygulanmamasına karar verebilir.

Girilen özel emrin, karşısında girilmiş eşit ya da daha iyi fiyatlı ve girilen özel emri bütünüyle karşılayacak miktarda özel emirler varsa önce bu emirler karşılanmak suretiyle işlem gerçekleştirilir.

d) Toptan Alış-Satış Emirleri:

Yönetim Kurulu tarafından belirlenen miktarın üzerinde bir bütün olarak işlem gören ve Toptan Satışlar Pazarı’nda verilebilen emirlerdir.

e) Açığa Satış Emirleri:

Açığa satış emirleri, SPK düzenlemeleri uyarınca yapılan açığa satış işlemlerine ilişkin emirlerdir. Bu emirlerde SPK düzenlemeleri ile belirlenen fiyat sınırlamalarına uyulur. Ancak henüz fiyat oluşmamış ise emrin fiyatı, kapanış fiyatının en az bir adım üzerinde olmak zorundadır. Baz fiyatı değiştirilmiş veya serbest marjlı hisselerde henüz işlem gerçekleşmeden açığa satış emri verilemez.

Aksi belirtilmedikçe girilen her emir ilgili seans süresince geçerlidir. Ancak emirler geçerli oldukları süre veya son tarih belirtilerek tarihli emir şeklinde verilebilir. Tarihli emirler Yönetim Kurulu’nun belirlediği süreye kadar girilebilen, adım ve fiyat değişme kuralları çerçevesinde geçerliliğini koruyan emirlerdir. Hisse senedinin baz fiyatında emrin geçerlilik süresi içinde temettü ödemesi ve sermaye arttırımından kaynaklanan bir değişme olmuşsa veya sistemde üye kodu değişikliği yapıldığı durumda, bu tür emirler iptal edilir. Tarihli emirler üye tarafından istenildiğinde seans bazında geçerli emre çevrilebilir.

Yönetim Kurulu Borsa emirlerine ilişkin düzenleme yapılabilir.

İMKB Yönetmeliği’nin 9 uncu maddesi (f) bendi uyarınca Hisse Senetleri Piyasası Müdürü, Müdür Yardımcısı veya ilgili eksper tarafından gerekli görüldüğünde piyasaya intikal ettirilmiş alım-satım emirlerinin tamamına veya bir kısmına ilişkin olarak üyelerin tutmaları gereken kayıt ve belgelerin ibrazı Yönetim Kurulu’nca önceden belirlenen esaslar çerçevesinde istenebilir.

Emrin düzeltilmesi veya iptal edilmesi

Sisteme girilmiş ve henüz işleme dönüşmemiş emirlerin üyeler tarafından düzeltilmesi ve iptal edilmesine ilişkin usul ve esaslar Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenir ve SPK onayı ile yürürlüğe girer.

İşlem yöntemi

Hisse senetlerinin alım-satımında "tek fiyat" ve "çok fiyat" yöntemleri ile piyasa yapıcılık faaliyeti bu Yönetmelik’te belirtilen ilke ve esaslar çerçevesinde Yönetim Kurulu tarafından belirlenen kurallar ile uygulanır.

Tek fiyat yöntemi: Bir hisse senedi için Borsa’ya iletilen emirlerin Borsa tarafından belirlenen zaman dilimleri boyunca toplanarak bir veya daha çok defa en çok işlem miktarını gerçekleştirecek şekilde ve öncelik kurallarına uygun olarak aynı işlem fiyatlarından eşleştirilmesi yöntemidir.

Çok fiyat yöntemi:  Bir hisse senedi için Borsa’ya iletilen emirlerin Borsa tarafından belirlenen işlem süreleri boyunca sürekli bir şekilde ve öncelik kurallarına uygun olarak çeşitli işlem fiyatlarından eşleştirilmesi yöntemidir.

Piyasa Yapıcılık: Yönetim Kurulu’nca yetkilendirilmiş üyeler tarafından sorumlu oldukları menkul kıymetlerin piyasasının dürüst, düzenli ve etkin çalışmasını sağlamak ve likiditeye katkıda bulunmak amacıyla, Yönetim Kurulu tarafından belirlenen ilke ve esaslar çerçevesinde yürütülen özellikli bir alım-satım faaliyetidir.

(...)

Tek fiyat-çok fiyat yöntemleri ve piyasa yapıcılık uygulaması ile işlemlerin yürütülmesi

Tek fiyat yöntemi ve çok fiyat yöntemi ile piyasa yapıcılık faaliyetlerinde, alım-satım emirlerinin sisteme girişi, eşleştirilmesi ile emir ve işlem bilgilerinin gösterilmesine ilişkin uygulama aşağıdaki esaslara uygun olarak Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenir:

a) Tek fiyat yönteminde uygulanacak esaslar:

Alım-satım emirleri belirlenmiş kurallar çerçevesinde sisteme iletilir.

Emir girişlerinde pazar bazında miktar veya tutar olarak Yönetim Kurulu’nca getirilen azami sınırlara uyulur.

Emir toplama süresi boyunca işlem gerçekleşmez.

Emir toplama süresi boyunca sisteme iletilen emirlerin iptal edilmesi ve değiştirilmesi mümkündür.

İşlemlerde 24 üncü maddede belirtilen çapraz işlem kuralları uygulanmaz.

Emir toplama sona erdikten sonra en çok işlem miktarının gerçekleşmesini sağlayan tek fiyat belirlenir ve ilan edilir. İlgili emir toplama süresine tekabül eden tüm işlemler bu fiyat üzerinden öncelik kurallarına göre gerçekleştirilir.

b) Çok fiyat yönteminde uygulanacak esaslar:

Alım-satım emirleri belirlenmiş kurallar çerçevesinde sisteme iletilir.

Emir girişlerinde pazar bazında miktar veya tutar olarak Yönetim Kurulunca getirilen azami sınırlara uyulur.

Emirler sisteme iletildikleri andan itibaren öncelik kurallarına göre işlem görebilir.

Üyeler, daha önce başka üyeler tarafından sisteme girilmiş olan emirler üzerinde tamamen veya kısmen işlem gerçekleştirebilir.

Üyeler, sisteme daha önce kendi girdikleri emirler üzerinde, kendi emrinden daha iyi fiyatlı emir olmaması kaydıyla 24 üncü  madde hükmüne göre işlem gerçekleştirebilir.

c) Piyasa yapıcılık uygulama esasları:

Piyasa yapıcı, sorumlu olduğu menkul kıymetlerde kendi nam ve hesabına alış-satış şeklinde çift taraflı kotasyon vererek piyasa oluşmasına ve işlem gerçekleşmesine katkıda bulunur. Piyasa yapıcı, söz konusu işlemler için önceden borsaya bildirdiği kendisine ait olmayan belirli hesapları da kullanabilir. Bu hesaplara ve bunların kullanım esaslarına ilişkin hususlar borsa yönetim kurulu tarafından belirlenir. Bu hesapların kullanımı piyasa yapıcılıktan kaynaklanan yükümlülükleri ortadan kaldırmaz. İlgili menkul kıymette Sistem’e girilen tüm alım-satım emirleri öncelik kurallarına uygun olarak kendi aralarında ve/veya piyasa yapıcı kotasyonları ile eşleşerek kısmen veya tamamen işleme dönüşebilir.

Piyasa yapıcılığının uygulanacağı menkul kıymet ve pazarlar ile piyasa yapıcının kotasyon vermesinin zorunlu olup olmadığı durumlar Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.

Piyasa yapıcı tarafından verilen kotasyonlara ilişkin usul ve esaslar ile piyasa yapıcılı ortamda uygulanacak emir ve işlem kuralları Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.

Öncelik kuralları

Hisse senetleri işlemlerinde açılış fiyatlı emirler, kapanış fiyatlı emirler ve özel emirler hariç olmak üzere sisteme kaydedilen emirler karşılanırken, önceliklerin belirlenmesinde aşağıdaki kurallar sırasıyla uygulanır.

a) Fiyat Önceliği Kuralı: Daha düşük fiyatlı satım emirleri, daha yüksek fiyatlı satım emirlerinden; daha yüksek fiyatlı alım emirleri, daha düşük fiyatlı alım emirlerinden önce karşılanır.

b) Zaman Önceliği Kuralı: Fiyat eşitliği halinde, sisteme zaman açısından daha önce kaydedilen emirler öncelikle karşılanır.

Tek üyenin taraf olduğu - çapraz - işlemler

Aynı hisse senedi için aynı fiyatlı hem alış hem satış emri olan üye her iki emrini de sisteme girer.

a) Sistemde aynı veya daha iyi fiyatlı diğer üyelere ait emir yoksa;

Üye tarafından girilen emir yine aynı üyenin eşit fiyatlı pasif (beklemekte olan) emri ile karşılaştığında, sistem girilen emri çapraz emir dosyasına aktarır ve Yönetim Kurulu’nca belirlenen süre kadar beklemeye alır. Belirlenen süre içinde başka bir üyenin aynı veya daha iyi fiyat düzeyinde emri gelmez ise, bu sürenin sonunda sistem çapraz işlemi gerçekleştirir.

b) Aynı veya daha iyi fiyatlı, farklı üyelere ait öncelikli başka emirler varsa, işlemler önce bu emirler ile gerçekleştirilir ve emrin kalan bölümü beklemeye alınır.

c) Bekleme süresi içerisinde farklı bir üyeden aynı veya daha iyi fiyatlı emir girilirse, sistem karşı üye ve çapraz emir arasında %50 oranında eşleştirme yapar.

Bu işlem, her farklı üye tarafından girilen emir için çapraz işlem sona erene kadar devam eder.

d) Çapraz işlem daha önce girilmiş bir emir üzerinde oluşursa, sistem aynı üyeye ait emirleri diğer üyelerle %50 oranında öncelik sırasına göre eşleştirir.

Çapraz işlemlerde paylaştırılacak miktar tek sayı ise, her zaman bir fazlası aynı üye ile eşleştirilir. Çapraz işleme konu olan miktar bir lot ise, bekleme süresi içinde gelen diğer bir üyenin aynı fiyat seviyesindeki emri ile eşleştirilir.

Borsa Yönetim Kurulu gelişen piyasa koşullarını dikkate alarak bu Yönetmeliğin 21 inci maddesinde tarif edilen işlem yöntemlerinin bir kısmında veya tamamında bu madde hükümlerinin uygulanmamasına karar verebilir.

Bir hisse senedine dair işlemlerin geçici olarak durdurulması

Borsa Başkanı, aşağıdaki durumlardan birinin varlığı halinde ilgili hisse senedinin seansını geçici olarak durdurabilir.

a) Bir hisse senedinde ya da hisse senedini ihraç eden ortaklığa ait olarak alıcı ve satıcıların kararlarını etkileyecek önemde bilgiler olduğunun öğrenilmesi ve Borsa Yönetiminin bu bilgilerden borsa üyelerinin ve müşterilerinin haberdar edilmesini gerekli görmesi,

b) Bir hisse senedi için sağlıklı bir piyasa teşekkül etmesini önleyecek şekilde olağan dışı fiyat ve/veya miktarlarda alım satım emirlerinin sistemlere kaydedilmesi,

c) Bir hisse senedine ait emirlerin bu Yönetmelikte düzenlenen Toptan Alış-Satış İşlemleri kapsamına girmesi.

d) Bir seansın sağlıklı bir biçimde yürütülmesini engelleyen diğer unsurların ortaya çıkması,

Borsa Başkanı, işlemlerin yeniden başlamasına aynı seans süresi içinde izin vermiş ve yeterli süre kalmışsa seans yeniden açılır.

Borsa Başkanı bir hisse senedine ait işlemleri en fazla 5 işgünü için durdurabilir. 5 işgününü aşan süreler için Yönetim Kurulu karar verebilir.

Bir hisse senedinin Borsada işlem görmesinin geçici olarak durdurulması halinde, bu durum Bülten’de ve Borsa’da gerekçesiyle birlikte duyurulur. Sözkonusu hisse senetlerine ait işlemlerin yapılmasına aynı seansta izin verilmişse, seans yeniden başladığında gerekirse baz fiyatı Borsa Başkanı’nca yeniden belirlenir ve Borsa’da ilan edilir. Bu durumda Borsa Başkanı emir ve/veya işlemleri iptal edebilir.

Bir hisse senedi üzerindeki işlemlerin geçici olarak durdurulduğu süre bir seansı aşmışsa, sözkonusu hisse senedinin tekrar işlem görmeye başlayacağı zaman ve baz fiyatı Borsa Başkanınca belirlenir ve Borsa Bülteninde ve Borsada ilan edilir.

Yönetim Kurulu işlemleri geçici olarak durdurulan hisse senedi ile ilgili olarak belirsizlik halinin giderilmesi için ilgili şirkete, Yönetim Kurulu karar tarihinden itibaren en fazla 2 aya kadar süre verebilir. Yönetim Kurulu bu sürenin sona ermesini müteakip yapılan değerlendirmede gerek görülmesi halinde en fazla 1 aya kadar daha süre verebilir. Bu süre içerisinde hisse senetlerinin yeniden işlem görmeye başlaması ya da borsa dışında alım satıma konu olmasına yönelik gerekli çalışmalar İMKB tarafından yürütülür. Yönetim Kurulu süre sonunda şirketin durumu hakkında ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda şirket hisse senetlerinin İMKB’nin ilgili pazarlarında yeniden işleme açılması pazarlardan çıkarılması veya borsa dışında alım satımının yapılması hususunda gerekçeli kararını verir ve kamuya duyurur.

Borsada ilk defa işlem görecek hisse senetleri

Borsada ilk defa işlem görecek hisse senetleri ilgili oldukları pazarda ve o pazarda geçerli yöntem ile işlem görürler.

Hisse senetlerinin işlem görecekleri pazar ve işlemlere ilişkin gerekli bilgiler önceden Bülten’de ilan edilir.

Borsa Yönetimi, talep edilen hisse senetlerinin karşılığının bir bankaya, satılacak hisse senetlerinin Takasbank’a veya bir bankaya depo edilmesini isteyebilir.

Belirli bir süre işlem görmeyen hisse senetleri

Bir aylık süre içinde işlem görmeyen hisse senedinin, bir ayı takip eden ilk seansta fiyat marjları serbest bırakılır ve Bültende ilan edilir. Fiyat marjlarının serbest bırakılmasını takip eden beş iş günü süresince işlem gerçekleşmemesi halinde hisse senedi ilgili pazardan Yönetim Kurulu Kararı’na kadar Başkanlık tarafından geçici olarak çıkarılır.

Toptan alış-satış işlemleri

Yönetim Kurulu tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde, hisse senetleri Borsa’da işlem gören veya görmeyen bir şirketin belirli miktarının üzerindeki hisse senedi işlemleri "Toptan Alış-Satış Emri" olarak verilebilir. Bu kapsamda;

a) Sermaye artırımı yoluyla ihraç edilecek hisse senetlerinin veya bunları temsil eden belgelerin,

b) Mevcut ortakların sahip oldukları hisse senetlerinin veya bunları temsil eden belgelerin, önceden anlaşma yapılmış ya da yapılmamış alıcılara, tahsisli/toplu olarak satışı Toptan Satışlar Pazarı’nda yapılır. Bu tür işlemler tedavülde bulunan hisse senedi miktarını artırıcı satış şeklinde kabul edilmez.

İşleme ait detay bilgiler istatistiki veri olarak işlemden önce ve sonra ilgili bültenlerde duyurulur.

Toptan alış-satış işlemlerinin nakit ve kıymet takası, sorumluluğu alıcı ve satıcıya ait olması ve Borsa Yönetimi tarafından uygun görülmesi kaydıyla Takasbank dışında yapılabilir.

Resmi müzayede

Mahkemeler, icra daireleri ve diğer resmi dairelerin Hisse Senetleri Piyasası’nda yapılmasına gerek gördükleri menkul kıymet satım işlemleri için Borsa’ya yazılı olarak müracaat edilmesi zorunludur.

Resmi müzayede satışı için yapılacak yazılı başvuruda Borsa Başkanlığı tarafından istenen bilgi ve belgelerin yanısıra, satışı talep edilen kıymetlerin Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. nezdinde haczinin yapıldığını teyit eden bilgi ve belgelerin de yer alması esastır.

Resmi müzayede satış işlemi, Borsa Başkanlığı tarafından satılacak kıymetin likidite durumuna göre, ilgili menkul kıymetin işlem sırasında ya da açılacak ayrı bir resmi müzayede pazarında gerçekleştirilebilir. Sadece Hisse Senetleri Piyasası’nda işlem gören menkul kıymetler için resmi müzayede işlemi yapılabilir.

Ayrı bir resmi müzayede pazarı açılması durumunda satılacak menkul kıymetlere ilişkin duyuru, satışın yapılacağı günden bir gün önce Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda yapılır. Borsa Başkanlığı tarafından ayrı bir resmi müzayede sırası açılmasına gerek görülmediği durumlarda, işlemler ilgili menkul kıymetin ikincil piyasadaki işlem sırasında gerçekleştirilir ve önceden bir duyuru yapılmaz.

Resmi müzayede işlemlerine aracılık edecek kurumun belirlenmesi ve işlemlerin yürütülmesine ilişkin esaslar Borsa Başkanlığı tarafından düzenlenir.

Birincil piyasada işlem yöntemi

Hisse senetleri birincil piyasasında, mevzuat çerçevesinde birincil piyasa alanına giren hisse senetlerinin halka arzı yapılır.

Birincil piyasada uygulanacak emir ve işlem esaslarını, SPK düzenlemeleri çerçevesinde belirlemeye Yönetim Kurulu yetkilidir.

Borsada halka arz yoluyla satış yapmak isteyen, hisse senedi ihraçcısının veya ilgili aracı kuruluşun, SPK’nın kayda alma belgesi ile Borsa Yönetimince belirlenmiş belge ve bilgiler ile birlikte Borsaya yapacağı başvurunun, Borsaca uygun görülmesi halinde, durum işlemin yapılacağı tarihten en az iki iş günü önce Borsa Bülteninde ilan edilir.

Borsa’da hisse senetleri işlem gören şirketlerin sermaye artırım sürecinde, rüçhan hakkı kullanımından sonra arta kalan payların Borsa’da satışında, satış duyurusu satış başlangıcından en az iki gün önce Borsa Bülteninde ilan edilir.

Rüçhan hakkı kullanımından sonra arta kalan paylar ilgili hisse için belirlenmiş olan özel emir miktarının altında ise, kalan payların tamanının satışının sözkonunusu olduğunda özel emir olarak yazılmasına Borsaca izin verilebilir.

Rüçhan hakkı kupon pazarı

Hisse senetleri Borsa’da işlem gören şirketlerin nakdi sermaye artışı yapmak üzere belirledikleri rüçhan hakkı kullanma süresi içinde, sözkonusu hisse senedi üzerinde bulunan yeni pay alma kuponunun alınıp satılması için, Borsa’ca belirlenecek süre içinde Rüçhan Hakkı Kupon Pazarı açılır.Pazar açılış günü rüçhan hakkı kullanımının başlangıç günüdür. Pazar kapanış günü rüçhan hakkı kullanma süresi sonundan önceki beşinci iş günüdür. İşlem birimi olarak lot uygulanır.

Fiyat marjları, pazar açılış günü ve baz fiyat oluşuncaya kadar serbesttir. Baz fiyat oluşumunu takip eden senaslarda uygulanacak fiyat marjları Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.

Rüçhan Hakkı Kuponları, Hisse Senetleri Piyasası’nda geçerli olan kurallarla işlem görür. Emir ve işlem esaslarını düzenlemeye Yönetim Kurulu yetkilidir.

Yükümlülüklerin yerine getirilmesinde uygulanacak yöntem

Yükümlülüklerin yerine getirilmesinde, 19/2/1996 tarihli ve 22559 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliğinin ilgili hükümleri ile 19/2/1996 tarihli ve 22559 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Takas ve Saklama Merkezleri Yönetmeliği ve Garanti Hesabı ile ilgili  diğer mevzuat hükümleri uygulanır.

Üyeler, İMKB Yönetmeliği ile bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde, yükümlülüklerini belirlenen koşullara uygun olarak süresi içinde yerine getirmemeleri  halinde temerrüde düşmüş sayılırlar.

Nakit temerrüdünde uygulanacak yöntem

Üyelerin satın aldıkları hisse senetleri karşılığında oluşan parasal yükümlülüklerini tamamen veya kısmen yerine getirmemeleri halinde, ilgili üyeye yerine getirilmeyen parasal yükümlülük oranında hisse senedi teslimatı yapılmaz.

Önceki ay içinde gerçekleşen işlem hacmi, miktarı ve sözleşme adedi üzerinden, işlem yoğunluğu sıralaması esas alınarak hazırlanmış bulunan liste kullanılarak, üyenin satın aldığı hisse senetlerinden, yoğunluk sıralamasına göre en baştan başlamak üzere, yerine getirilmeyen parasal yükümlülüğü kadar hisse senedi üyeye teslim edilmez. Öncelikle temerrüde düşen üyenin beyanına göre temerrüde neden olan emirle alınan hisse senetleri teslim edilmez.

Hisse senedi temerrüdünde uygulanacak yöntem

Üyelerin satım sonucu oluşan hisse senedi yükümlülüklerini tamamen veya kısmen yerine getirmemeleri halinde, ilgili üyeye yerine getirmediği yükümlülük oranında parasal ödeme yapılmaz.

Temerrüde ilişkin disiplin hükümleri

Temerrüd halinde İMKB Yönetmeliğinde belirlenen disiplin hükümleri uygulanır.

Yürürlük

Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Bu Yönetmeliği İMKB Başkanı yürütür.