İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Takas ve Saklama Merkezleri Yönetmeliği (mülga)

Amaç

Bu Yönetmeliğin amacı, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası üyelerinin Borsada gerçekleştirdikleri alım satım işlemlerini ve bu işlemlerinden doğan taahhütlerini yerine getirmelerinde karşılaşılabilecek güçlükleri ve gecikmeleri ortadan kaldırmak, bu işlemlerin güvenli ve hatasız bir şekilde yapılmasını sağlamak, işlemlere verimlilik ve hız kazandırmak üzere Borsa ile uyumlu olarak çalışacak Takas Merkezi ve Saklama Merkezinin çalışma esas ve kurallarım belirlemektir.

Yönetimi

Takas Merkezi ve Saklama Merkezi Borsada kurulu ilgili Müdürlük bünyesinde görev yapar.

Borsa Yönetim Kurulu karan ve yapılacak anlaşma ile bu merkezlerin yönetimleri, birlikte veya ayrı ayrı Borsa dışında kurulu, münhasıran takas ve saklama faaliyetlerinde bulunan, bir şirket ve/veya bankaya verilebilir.

Takas merkezi

Takas Merkezi, Borsada gerçekleştirilen alım satım işlemlerinden doğan menkul kıymetlerin teslimi ve bedellerinin ödenmesine ilişkin taahhütlere ait takasın yapıldığı merkezdir. Borsa üyelerinin alım satım işlemlerinden doğan menkul kıymet teslim etme veya teslim alma taahhütleri ile alım satıma konu olan menkul kıymetler karşılığındaki ödeme taahhütleri Takas Merkezi aracılığıyla hesaben sonuçlandırılır.

Borsa Yönetim Kurulu'nca kapsam dışında tutulanlar hariç, bütün Borsa işlemlerinin takaslarının Takas Merkezinde yapılması zorunludur.

Bu amaçla Borsa üyeleri, takas hesaplarının bulunduğu ilgili Şirket ve/veya Bankalarda yalnızca takas işlemlerinin gerektireceği para ve menkul kıymet hareketlerini sağlamak üzere gerekli hesaplar açarlar. Hesapların açılacağı Şirket ve/veya Bankalar Borsa Yönetim Kurulu'nca belirlenir.

Takas işlemleri için teslim ve ödeme

Borsa üyeleri satın aldıkları menkul kıymetlerin bedellerini valörde ilgili Banka nezdindeki Takas Merkezi hesabına yatırırlar.

Borsa üyeleri sattıkları menkul kıymetleri takas işleminin tamamlanması amacıyla Takas Merkezine hesaben teslimle yükümlüdürler.

Takas Merkezi, menkul kıymet bedellerini Borsa üyelerinin bu Yönetmeliğin 3 üncü maddesinde belirtilen bankalar nezdindeki cari hesaplarına, menkul kıymetleri ise Saklama Merkezindeki saklama hesaplarına virman suretiyle öder.

Takas, teslim karşılığı ödeme prensibiyle yapılır. Buna göre; satın aldığı kıymetlerin bedelini ödemeyen üyeye kıymet teslimatı, sattığı kıymetleri teslim etmeyen üyeye para ödemesi yapılmaz. Kısmi ödeme karşılığında kısmi teslimat; kısmi teslimat karşılığında kısmi ödeme yapılması kuralları, Borsa Yönetim Kurulunca belirlenir.

Menkul kıymet teslimatı ve bedelinin ödenmesinin hangi süreler içerisinde gerçekleştirileceği Borsa Yönetim Kurulunca kararlaştırılır ve Borsa Bülteninde ilan edilir.

Takas Merkezine ve Takas Merkezinden yapılacak tüm ödeme ve teslimat hesaben gerçekleştirilir.

Netleştirme (Mahsup)

Aynı valörlü işlemlerin takası, çok taraflı netleştirme prensibi ile yapılır. Borsa üyeleri aynı valör günü ile bir menkul kıymeti hem almış hem satmışlarsa alışları ile satışlarını netleştirip, eğer varsa net farklarını Takas Merkezine teslim ederler. Borsa Yönetimi, mahsup işlemi yapılmadan takas yükümlülüklerinin yerine getirilmesini isteyebilir. Blok satış ve özel emir işlemlerinin takası, Borsa Başkanının izni ile, netleştirme dışında tutulabilir.

Temerrüt

Taahhütlerinin gerektirdiği ödeme veya menkul kıymet teslimatlarım Borsa Yönetim Kurulu'nca tespit ve ilan edilen süreler zarfında gerçekleştirmeyen Borsa üyesi, herhangi bir ihbara gerek kalmaksızın temerrüde düşmüş sayılır. Bu durumda İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliği ile piyasa Yönetmeliklerinin ilgili hükümleri uygulanır.

Saklama merkezi

Borsada işlem gören menkul kıymetlerin alım satımı ve takasını güvenli ve hızlı bir şekilde sonuçlandırmak amacıyla Borsa bünyesinde bir Saklama Merkezi oluşturulabilir. Saklama Merkezine teslim edilecek menkul kıymetlerin veya bunları temsil eden belgelerin yıpranmamış, iptal edilmemiş, yargı mercilerince üzerlerine tedbir konmamış, anapara ödeme süresi geçmemiş, eksik ve sahte olmaması gerekir. Bu nitelikteki menkul kıymetlerin değiştirilmesinde Borsa (Saklama Merkezi) sorumlu tutulamaz. Bu şekilde kurulacak Saklama Merkezinin kuruluş, görev ve yetkileri ile çalışma esasları Borsa Yönetim Kurulunca belirlenir. Bu merkezin yönetimi, Takas Merkezi ile birlikte veya ayrı ayrı Borsa dışında kurulu, münhasıran takas ve saklama faaliyetlerinde bulunan bir Şirket ve/veya Bankaya verilebilir.

Teslim sırasında menkul kıymetin üzerinde, vadesi gelmiş ve tahakkuk etmiş faiz, temettü ve benzeri kuponlar bulunmaz, bulunduğu takdirde bunlar satıcıya iade edilir. Menkul kıymetin satıldığı döneme ait cari gelirlerle ilgili olanlar dahil olmak üzere gelecek dönemlere ait kuponların tam olması şarttır. Menkul kıymetten daha önce vadesi gelmediği halde kesilmiş kuponlar varsa, bunların menkul kıymetin gövdesine, değerini yitirmeyecek şekilde eklenmesi gerekir.

Taraflar arasında menkul kıymetin niteliği hakkındaki anlaşmazlıklar Borsa Yönetimine intikal ettirilir. Yönetim Kurulunun vereceği karar kesindir. Karar konusu menkul kıymetin niteliğindeki eksiklik nedeniyle uğranılan zarar ilgili üye tarafından tazmin edilir.

Takas ve saklama ücretleri

İlgili mevzuat uyarınca, takas ve saklama hizmetleri karşılığında alınacak ücret tarifeleri Borsa Yönetim Kurulunca belirlenir ve Sermaye Piyasası Kurulu'nun onayı ile yürürlüğe girer. Takas hizmetlerinin bir banka veya kuruluşa yaptırılması halinde alınacak ücretin bir bölümü Borsa Yönetim Kurulu kararı ile bu banka veya kuruluşa aktarılabilir.

Menkul kıymetlerin sigortalanması

Saklama Merkezinde muhafaza edilen tüm menkul kıymetlerin sigorta ettirilmesi zorunludur.

Yürürlük

Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Bu Yönetmeliği İMKB Başkanı yürütür.