İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliği (mülga)

Bakanlar Kurulunun 2.10.1984 tarihli, 84/8581 sayılı kararı ile yürürlüğe konulan Menkul Kıymetler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmeliğin 58 inci maddesi çerçevesinde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetim Kurulu tarafından hazırlanıp, aynı Yönetmeliğin 15 inci maddesinin 2 nci fıkrasının (a) bendine göre anılan Borsanın 28.9.1994 ve 27.12.1995 tarihlerinde yapılan Olağanüstü Genel Kurullarında karara bağlanan ekli "İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliği"nin değiştirilerek yürürlüğe konulması, 91 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 11 inci maddesine istinaden Sermaye Piyasası Kurulunun 8/2/1996 tarih ve 9/167 sayılı kararı ile uygun görülmüştür.

BİRİNCİ BÖLÜM

Genel Hükümler

Amaç

Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında 91 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 11 inci maddesine dayanılarak çıkarılan bu Yönetmeliğin amacı, Devlet Bakanlığı ve Başbakan Yardımcılığının 19 Ekim 1984 tarihli onayıyla kurulması kararlaştırılan İstanbul Menkul Kıymetler Borsasının kuruluş ve çalışma esas ve kurallarını belirlemektir.

Uygulama esasları

91 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve bu kararnameye göre Sermaye Piyasası Kurulu tarafından hazırlanıp Bakanlar Kurulunun 84/8581 sayılı kararıyla 6 Ekim 1984 gün ve 18537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulmuş olan "Menkul Kıymetler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik" hükümleri bu Yönetmelik bakımından üst düzenleme kuralları olup, uygulamada ve yorumda anılan hükümler esas alınır.

Bu Yönetmelikle üst mevzuat arasındaki uyum, menkul kıymetler borsaları için izleme ve denetim organı olan Sermaye Piyasası Kurulu tarafından sağlanır.

Kısaltmalar

Bu Yönetmelikte geçen kısaltmaların anlamları aşağıda gösterilmiştir:

a) KHK: 91 sayılı Kanun Hükmünde Kararname

b) Genel Yönetmelik: 6 Ekim 1984 gün ve 18537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış bulunan "Menkul Kıymetler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik"

c) Bakan ve Bakanlık: Sermaye Piyasası Kurulunun ilgili olduğu Bakan ve Bakanlık

d) SPK: Sermaye Piyasası Kurulu

e) Borsa (İMKB): İstanbul Menkul Kıymetler Borsası

f) Yönetim Kurulu: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetim Kurulu

g) Başkan: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Başkanı

ğ) Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP): Sermaye piyasası ve Borsa mevzuatı uyarınca kamuya açıklanması gerekli bildirimlerin elektronik imzalı olarak iletildiği ve kamuya duyurulduğu elektronik sistem.

Borsanın organları, komiteleri ve teşkilatı

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Genel Kurul, Yönetim ve Denetleme Kurulu ile Komiteler ve Borsa Başkanı ile Borsa Başkanına bağlı Başkanlık teşkilatından oluşur.

Borsa Genel Kurulu, Borsa üyelerinden meydana gelir ve Borsanın üst karar organıdır.

Yönetim Kurulu, Genel Kurul tarafından seçilen 4 üye ile müşterek kararnameyle atanan bir Borsa Başkanından oluşur. Borsa Başkanı, aynı zamanda Yönetim Kurulu Başkanıdır.

Borsanın organları ve teşkilatına ilişkin görev, yetki ve kuruluş tanımları ile çalışma esasları, İMKB Teşkilat Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliğinde belirtilir.

Borsanın çalışma zamanı ve seans

Borsa resmi çalışma günlerinde faaliyette bulunur. Çalışma gün ve saatleri Yönetim Kurulunca belirlenir.

Bir menkul kıymetin ilgili olduğu piyasa ve pazarlarda, Borsa yetkilisi tarafından verilecek bir işaretle işlemlerinin başlatıldığı an ile yine Borsa yetkilisi tarafından verilecek başka bir işaretle işlemlerinin bitirildiği an arasında geçen süre seans olarak adlandırılır. Aynı pazarda işlem gören tüm menkul kıymetlerin seansı aynı anda başlar ve biter.

İKİNCİ BÖLÜM

Borsa Üyeliği ile İlgili Esaslar

Borsa üyeleri, üyeliğe başvuru ve üyeliğe kabul

Borsaya, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracılık faaliyetinde bulunmak üzere yetki belgesi verilmiş olan aracı kuruluşlar (aracı kurumlar ve bankalar) üye olabilir.

Borsada kurulan pazar ve piyasalarda işlem yapacak aracı kuruluşların Borsadan Borsa Üyelik Belgesi almaları zorunludur.

Aracı kuruluşlar Borsa üyeliği için Yönetim Kurulundan izin almak üzere, Borsada işlem yapacağı pazar ve piyasaların belirtildiği ve bunlara ilişkin olarak SPK’dan aldıkları yetki belgelerinin noterden tasdikli birer sureti ile bu Yönetmelikte öngörülen şart ve niteliklerin yerine getirildiğini belgeleyen evrakın eklendiği bir dilekçe ile Borsaya başvururlar.

Borsaya sunulacak bilgi ve belgelerin aracı kuruluşu temsile yetkili olan kişilerin imzalarını taşıması ve bu Yönetmelikte öngörülen üyelik şartlarını tevsik etmesi bakımından eksiksiz olması şarttır.

Borsanın yapacağı incelemeler sonucunda, Yönetim Kurulu bu Yönetmelik ile bu Yönetmeliğe dayanılarak çıkarılan Yönetmeliklerde öngörülen personel, teminat, sigorta, giriş aidatı ile işlem yapılacak piyasalar için gerekli teknolojik donanımın sağlanmış olduğunun tespiti halinde aracı kuruluşu üyeliğe kabul eder.

Üyeler, Yönetim Kurulundan izin almak suretiyle Borsada kurulan pazar ve piyasaların her biri için ilgili Yönetmeliklerinde belirlenen esaslar çerçevesinde işlem yapabilirler.

Herhangi bir pazar ya da piyasada işlem yapma konusunda Borsadan izin almış olanlar, sonradan diğer pazar ve piyasalarda da faaliyette bulunmak istedikleri takdirde veya işlemleri geçici olarak durdurulanlar yeniden faaliyette bulunabilmek için üçüncü fıkrada belirtilen belgelerden ilgili olanlarının ekli olduğu bir dilekçe ile Borsaya başvururlar.

Borsa üyelik belgesi

Borsaya üyelik başvurusu Yönetim Kurulunca kabul edilen üyelere Borsa Üyelik Belgesi verilir. Borsa Üyelik Belgesinde üyenin hangi pazar ve piyasalarda işlem yapmaya yetkili olduğu ve Borsaca öngörülen diğer bilgiler yer alır.

Borsa Üyelik Belgesi, belgenin verildiği tarihi izleyen en geç 15 gün içinde Ticaret Siciline tescil ettirilerek, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile ülke çapında yayımlanan en az iki gazete ve Borsa tarafından çıkarılan bültenlerde ilan ettirilir. Bu belgeye ilişkin her türlü değişiklik ve ilaveler de aynı şekilde tescil ve ilan olunur. Borsa Üyelik Belgesi olmayanlar ticaret unvanlarında veya ilan ve reklamlarında Borsada faaliyette bulundukları intibaını yaratacak hiçbir kelime veya tabiri kullanamazlar.

Borsa Üyelik Belgesinin tamamının veya bir ya da daha çok pazar ve piyasadaki faaliyetle ilgili bölümlerinin iptali halinde keyfiyet, yukarıda ikinci fıkrada belirlenen şekil ve esaslar dahilinde tescil ve ilan ettirilir. Üyenin bir veya daha çok pazar ve piyasalardaki faaliyetinin 5 işgününden fazla geçici olarak durdurulması halinde durum yukarıda ikinci fıkrada belirlenen şekil ve esaslar dahilinde ilan olunur, ancak ticaret siciline tescil yapılmaz. Bu fıkraya göre yapılan tescil ve ilan masrafları ilgili üye tarafından karşılanır.

Değişikliklerin Borsaya bildirilmesi

Borsa üyeleri, üyelik belgesi aldıktan sonra ortaklarında veya ortaklarının sermaye paylarında, Yönetim Kurulu üyelerinde, denetçilerinde ve üst yönetim personeli ile imzaya yetkili personelinde meydana gelen değişiklikler ile her bir piyasa için çıkarılan Yönetmeliklerde öngörülen konulardaki değişiklikleri, meydana geldiği tarihte derhal Borsaya bildirmek zorundadırlar.

Bankalar sadece Borsa faaliyetlerine ilişkin birimleriyle ilgili olarak yukarıdaki birinci fıkrada belirtilen değişiklikleri aynı süre içinde Borsaya bildirmekle yükümlüdürler.

Birinci ve ikinci fıkrada belirtilen bilgi ve belgelerin Borsaya gönderilme süre ve şekilleri Yönetim Kurulunca belirlenir.

Üyelerin yükümlülükleri

Borsa üyeleri Borsa Yönetmelikleri ve ilgili mevzuatta yer alan ilke ve kurallara ve özellikle aşağıda sayılan hususlara uymakla yükümlüdür;

a) Müşterilerine ve diğer üyelere karşı iyi niyet ve dürüstlük ilkelerine uygun davranmak, mevzuata, Borsa düzen ve disiplinine uygun hareket etmek.

b) Müşterilerine ve diğer üçüncü şahıslara karşı doğabilecek mali ve hukuki sorumluluğu teminat altına alan genel ve özel mahiyetteki Borsaca öngörülen sigorta ve diğer düzenlemelere uymak.

c) Bu Yönetmelik ve ilgili Yönetmeliklerde öngörülen teminatı yatırmak ve teminat yükseltilmesine karar verildiğinde veya teminatı eksildiğinde süresi içinde teminatını tamamlamak.

d) İlgili Yönetmeliklerde öngörülen üyeliğe giriş ve üyelik yıllık aidatını, borsa payı ve diğer aidat ve mali yükümlülükleri süresi içinde ödemek.

e) Ortaklık, yönetim yapısı ve mali durumu ile ilgili olarak önemli sayılabilecek her türlü değişikliği, bunların vukuu tarihinde derhal Borsaya bildirmek.

f) Borsa işleriyle ilgili hesap ve işlemlerinin Borsaca incelenmesi halinde bu incelemelere müsaade etmek, inceleme elemanlarına her türlü kolaylığı göstermek ve yardımda bulunmak. Borsa yetkililerince istenecek her türlü belge ve bilgileri vermek.

g) Borsa işlemlerine ilişkin olarak yıllık faaliyet sonuçlarıyla, mali tablolarını ve bağımsız denetim raporlarının birer örneğini, Yönetmeliklerde ve ilgili mevzuatta düzenlenen sürelerde Borsaya vermek.

h) Yönetmelikte ve ilgili mevzuatta öngörülen defter ve kayıtlar ile Yönetim Kurulunca kararlaştırılacak diğer kayıt ve defterleri tutmak ve belgeleri düzenlemek.

Üyelerin temsili

Üyeler, noterden onaylı, kuruluşu temsil yetkisini içeren temsil belgeleri düzenleyerek, kendilerini Borsada temsil edecek olanları, Borsaya bildirirler.

Üye temsilcileri ve temsilci yardımcılarının nitelikleri

Borsa üyelerinin temsilci ve yardımcılarının Genel Yönetmeliğin 11 inci maddesinde aranan şartları sağlamalarının yanısıra bir yükseköğrenim kurumunun en az dört yıl eğitim veren bir bölümünden mezun olmaları ve Borsaca yapılacak inceleme sonucu tecrübe, bilgi ve ahlak bakımından yeterli olduklarına kanaat getirilmesi gerekir. Bu inceleme sonuçlanıncaya kadar veya zorunlu hallerde üye temsilcisinin işe başlamasına Borsa Başkanınca geçici olarak izin verilebilir.

Üye temsilcilerinin her bir pazar ve piyasada işlem yapabilmesi için ilgili Yönetmeliklerde belirlenen özel şartları da taşıması gerekir.

Temsilci yardımcılarının Yönetmelikte belirlenen nitelikleri taşıyıp taşımadıklarının tespiti, taşıyanlara temsilci yardımcısı sıfatının verilmesi ve yardımcılıktan temsilciliğe geçiş usul ve süreleri Yönetim Kurulunca belirlenir.

Temsilci ve yardımcılarının gerekli nitelikleri taşımadıklarının ya da bu görevi yapmalarına engel olacak hususların sonradan öğrenilmesi halinde, temsilcilik veya yardımcılık sıfatları sona erer.

Üye temsilcisi; Borsa üyesini borsa işlemlerinde ve/veya takas ve saklama işlemlerinde temsil edebilen ve kendisine temsil ettiği Borsa üyesi adına tebligat yapılabilen imza yetkisini haiz kişidir.

Temsilci yardımcısı; üye temsilcisine işlemlerinde yardım eden ve imza yetkisini haiz olmayan kişidir.

Temsilci ve yardımcılarının tefrik edilebilmeleri için Yönetim Kurulu gerekli tedbirleri alır.

Üyeliğe giriş aidatı, üyelik teminatı ve teminat türleri

Aracı kuruluşlar, Borsaya üye olabileceklerinin kendilerine bildirilmesinden itibaren 1 ay içinde ve üyelik belgesi verilmesinden önce;

a) Üyeliğe giriş aidatını,

b) Borsa üyelerine, Borsaya ve müşterilerine verebilecekleri zararları karşılamak üzere Borsa adına üyelik teminatı,

c) Faaliyet gösterecekleri herbir piyasa için ilgili Yönetmeliklerde belirlenen piyasa teminatlarını,

yatırmak zorundadırlar.

Yatırılacak teminatların ve aidatın miktarı Yönetim Kurulunca belirlenir, SPK onayı ile yürürlüğe girer.

Sözkonusu yükümlülüklerini süresi içinde yerine getirmeyen aracı kuruluşların üyelik başvuruları işleme koyulmaz.

Bu Yönetmeliğin 14 üncü veya 15 inci maddelerine istinaden üyelikten çıkarılanların tekrar üyeliğe kabul edilmeleri halinde üyelik giriş aidatı alınmaz.

Yönetim Kurulu; Borsa üyesinin işlem hacmini, faaliyet türlerini, mali durumunu ve risk unsurlarını dikkate alarak gerektiğinde, bu ve ilgili Yönetmelikler uyarınca belirlenmiş olan teminat tutarlarının on katını aşmamak üzere daha yüksek tutarda teminat yatırılmasını zorunlu kılabilir. Borsa üyeleri Borsa pazar ve piyasalarındaki aracılık faaliyetlerine ilişkin olarak ortaya çıkan her türlü borç ve taahhütlerinin karşılanması için Yönetim Kurulunca öngörülen teminatları süresi içinde yatırmak ve bu hususlarda gerekli önlemleri almakla yükümlüdürler.

Teminat türleri;

a) Nakit,

b) Vadesiz ve kayıtsız şartsız ödeme taahhüdünü içeren banka teminat mektubu,

c) Devlet tahvili,

d) Hazine bonosu ve Yönetim Kurulunca belirlenecek T.C. Merkez Bankasınca serbestçe alım satımı yapılan yabancı paralardır.

Teminatların değerleme esasları Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.

Borsa üyelik belgesi verilmesinden sonra, teminatların yükseltilmesi veya tamamlanması gerektiği durumlarda, ilave veya eksik teminatını Yönetim Kurulunca belirlenecek süre içinde tamamlamayan aracı kuruluşun üyeliği sözkonusu yükümlülüğünü tamamlayıncaya kadar geçici olarak askıya alınır ve üye Borsada işlem yapamaz. Teminatlar T.C. Merkez Bankası ve şubeleri ile bu bankanın bulunmadığı yerlerde, muhabiri olarak belirlenmiş bir bankaya yatırılır.

Bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesine istinaden üyelikten ayrılan, 15 inci veya 53 üncü maddesine istinaden üyelikten çıkarılan aracı kuruluşa aşağıda yer alan şartlar değerlendirilerek üyelik teminatı Yönetim Kurulu kararı ile geri verilebilir.

Üyeliği sona eren aracı kuruluş aleyhinde, üyeliğin sona erme kararının alındığı tarihe kadar Borsada sonuçlanmamış herhangi bir uyuşmazlık başvurusunun olmaması, aracı kuruluşun Borsaya ve Takas Merkezine herhangi bir yükümlülüğünün bulunmaması, ayrıca Borsa işlemlerinden doğan uyuşmazlıklar nedeniyle yargı yoluna başvurmuş müşterilerin en geç üç ay içinde açmış oldukları davaları mahkemelerden derkenar almak suretiyle Borsaya bildirmeleri gerektiğine ilişkin açıklamayı da içeren aracı kuruluşun üyelikten ayrılması veya çıkarılmasına dair ilanın bu Yönetmeliğin 7 nci maddesi uyarınca yapılmasını takip eden üç ay içinde yargıda Borsa işleminden kaynaklanan bir dava görüldüğünün ilgililer tarafından Borsaya bildirilmemiş olması halinde, aracı kuruluşun Borsa nezdindeki mevcut teminatları, yönetim kurulunun Borsa uyuşmazlığı nedeniyle şirket aleyhine açılmış bir dava bulunmadığına dair noter tasdikli kararını ekleyeceği bir talep yazısı ile başvurması üzerine iade edilir.

Teminat iadesini talep eden aracı kuruluş hakkında, Borsa üyeliğinin sona ermesinden önce vuku bulan ve uyuşmazlık prosedürü kapsamında incelemesi devam eden bir ihtilafın tespit edilmesi halinde ihtilaf tutarı kadar; Borsa üyeliğinin sona ermesinden önce vuku bulan Borsa işlemlerinden doğan ve yargı mercilerinde görülmekte olan bir ihtilafın Borsaya bildirilmesi durumunda ise mahkeme tarafından verilmiş bir tedbir kararı ibraz edildiği takdirde kararda belirlenen tutarı karşılayacak kadar, aksi takdirde ihtilaf konusu tutar kadar teminata bloke konulur ve kalan tutar iade edilir.

Borsa üyeliği devam eden ancak faaliyet gösterdiği bir ya da daha çok pazar ve piyasadaki yetkisi iptal edilen üyelerin, sözkonusu pazar ve piyasada işlem yapmak üzere tesis etmiş oldukları teminatların, aracı kuruluşun Borsaya ve Takas Merkezine olan yükümlülükleri ile uyuşmazlık ve dava konusu tutarlar düşüldükten sonra kalan kısmı aracı kuruluş tarafından talep edilmesi halinde iade edilir.

Teminatların iadesi

Bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesine istinaden üyelikten ayrılan, 15 inci veya 53 üncü maddesine istinaden üyelikten çıkarılan veya faaliyetleri geçici olarak durdurulan aracı kuruluşa, aşağıdaki şartlar değerlendirilerek teminatları Yönetim Kurulu kararı ile geri verilebilir.

Teminatların iadesi için, üyeliği sona eren veya faaliyetleri geçici olarak durdurulan aracı kuruluş aleyhinde, üyeliğin sona erme veya faaliyetlerin geçici olarak durdurulma tarihinden önceki Borsa işlemlerinden doğan bir uyuşmazlık başvurusunun ve/veya yargıya intikal etmiş bir ihtilafın olmaması, ayrıca aracı kuruluşun Borsaya ve Takas Merkezine karşı herhangi bir yükümlülüğünün bulunmaması gerekir.

Muhteviyatı Borsa tarafından düzenlenmiş ve bu Yönetmeliğin 7 nci maddesi çerçevesinde aracı kuruluş tarafından yapılacak ilan ile yargıya intikal etmiş ihtilafların ilgili mercii derkenarı eklenmek suretiyle ilgililer tarafından en geç 3 ay içerisinde Borsaya bildirilmesi istenir.

Aracı kuruluş ilanda belirtilen sürenin sonunda Borsa işleminden doğan bir ihtilaf bulunduğuna veya bulunmadığına ilişkin noter tasdikli yönetim kurulu kararını da ekleyeceği bir yazı ile teminatın veya teminat fazlasının iadesini talep edebilir.

Yukarıda yer alan hükümler çerçevesinde tespit edilen yükümlülük, uyuşmazlık ve/veya yargıya intikal etmiş ihtilafın varlığı halinde, teminatın bu tutarları yasal faizleri ve ilgili masrafları dahil aşan kısmı, aksi takdirde tamamı iade edilebilir.

Borsa üyeliği ve faaliyetleri devam eden ancak faaliyet gösterdiği bir ya da birden fazla pazar ve piyasadaki yetkisi iptal edilen üyelerin, söz konusu pazar ve piyasadaki işlemleri için yatırılan teminatların iadesinde de bu madde hükümleri uygulanır. Ancak bu durumda üçüncü fıkra uyarınca ilan yapılmaz, 3 aylık süre ilgili mevzuat uyarınca yetki belgesinin iptaline ilişkin yapılan son ilan tarihinden itibaren hesaplanır.

Borsa üyeliğinin sona ermesine ilişkin Yönetim Kurulu karar tarihinden itibaren 10 yıl geçmesine rağmen iadeye ilişkin işlemleri tamamlanmamış teminatlar için aşağıdaki hükümler uygulanır.

a) İadenin yapılabilmesi için aracı kuruluş ile ilgili ikinci fıkrada sayılan yükümlülüklerden herhangi birinin tespit edilmemiş olması gerekir. Bu amaçla Borsa tarafından üçüncü fıkraya uygun bir ilan yapılır. İlan masrafları yeterli olduğu takdirde teminatlardan, aksi takdirde Borsa tarafından karşılanır.

b) Teminatlar öncelikle ilgili aracı kuruluşa, aracı kuruluş tasfiye/iflas halinde ise tasfiye/iflas idaresine iade edilir. İade edilemeyen teminat mektupları düzenleyen kuruluşa teslim edilir, bunun mümkün olmaması halinde imhası yoluna gidilir. Bunlar dışında iade edilemeyen teminatların, iadesini talep hakkı genel hükümler uyarınca zamanaşımına uğrar ve Borsaya gelir kaydedilir.

SPK tarafından haklarında tedrici tasfiye kararı verilmiş aracı kurumlara bu madde hükümleri uyarınca teminat iadesi yapılmaz.

Zararların karşılanması

Borsa üyelerinin müşterilerine, diğer üyelere veya Borsaya verdikleri belirlenen ve kendileri tarafından karşılanmayan zararlara karşılık olarak zarar görenlere hak sahiplerinin yazılı isteği üzerine, Borsa tarafından yapılacak inceleme sonucuna göre teminattan ödeme yapılmasını, Yönetim Kurulu sağlar.

Üyelikten ayrılma

Üyelikten ayrılmak isteyen Borsa üyesi durumu yazılı olarak Borsaya bildirmekle yükümlüdür.

Üyelikten geçici çıkarma

Borsa üyeleri bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde üyelik için belirlenen koşulların yitirilmesi halinde, sözkonusu koşullar sağlanıncaya kadar Yönetim Kurulu kararıyla üyelikten çıkarılabilirler.

Üyelerce tutulacak defter ve kayıtlar

Borsa üyelerinin yasal olarak tutmakla yükümlü oldukları defterlere ek olarak, Borsa Yönetim Kurulunca kararlaştırılacak diğer defter ve kayıtları tutmak ve belgeleri usulüne uygun olarak düzenlemek zorundadırlar.

Genel Yönetmeliğin 57 nci maddesinde belirlenen "Borsa İşlemleri Defteri"ne aşağıdaki bilgiler kaydedilir.

a) Müşterilerden ve üyeye ait olarak üye tarafından Borsaya intikal ettirilen alım satım istekleri,

b) Borsada gerçekleşen emirler,

c) Gerçekleşen emirlere ait bilgiler,

d) Borsa işlemlerinden alınan komisyon, gider karşılıkları ve diğer gelirler.

Üyeler yukarıdaki bilgileri ihtiva edecek Borsa İşlemleri Defterini işin gereğine göre bölümleyebilirler.

Borsa İşlemleri Defterine kayıtlar, işlemin gerçekleşmesini izleyen 3 iş günü içinde kaydedilir. Defter ciltli olabileceği gibi föyvolan şeklinde de olabilir. Borsaca verilen işlem defterlerinin üye yetkililerince imzalanarak saklanması halinde ayrıca Borsa İşlemleri Defteri tutulmayabilir.

Bu Yönetmeliğe göre tutulan defterler müteselsil numaralar taşır ve kullanılmadan önce Borsaya tasdik ettirilir.

Borsa binasına girebilecekler

Borsaya;

a) Borsa üyeleri ve temsilcileri,

b) Borsa Yönetimince belirlenecek sayıda borsa üye temsilcisi ve yardımcıları ile hizmetlileri,

c) Borsa personeli, Genel Yönetmeliğin 17 nci maddesi gereği Genel Kurula katılma hakkını haiz olanlar ve Borsayla ilgili diğer kamu görevlileri,

d) Ziyaretçiler

girebilir.

Borsa üye temsilcileri, yardımcıları ve hizmetlileri üye görevli kartı almak zorundadırlar. Görevli kartları her çalışma kategorisi için farklı olarak düzenlenir.

Ziyaretçiler; işlem salonlarına giremezler, Borsa Yönetimince belirlenen yerlerde Borsa personeli, üye, temsilcileri, yardımcıları ve hizmetlileri ile görüşebilirler. Ayrıca Borsa Başkanının belirleyeceği görevliden izin alarak işlem salonlarına girmeksizin işlemlerin cereyanını izleyebilirler. Ziyaretçilere geçici giriş kartı verilir.

Borsaya giren herkes, yakasına görünür şekilde, Borsa Yönetimi tarafından verilen görevli kartını, giriş kartını veya kimlik belgesini takmak zorundadır.

Borsa Yönetimi, borsa binasının belli bölümlerine girişi sınırlayabilir.

Borsanın çalışma, giriş ve çıkış düzeni bir genelgeyle üyelere ve personele duyurulur.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Menkul Kıymetlerin Borsa Kotuna Alınması, Borsada Teşekkül Ettirilen Pazarlar, İşlem Görecek Menkul Kıymetler ve İşlem Türleri ile İlgili Esaslar

Menkul kıymetlerin borsa kotuna alınması ile İMKB gelişen işletmeler piyasası listesine kabul edilmesi ve borsada işlem görme esasları

Menkul kıymetlerin Borsa kotuna alınmasına, kottan çıkarılmasına ve Borsada pazarlarının açılmasına ve diğer ilgili hususlara ilişkin düzenlemeler İMKB Kotasyon Yönetmeliğinde belirtilir.

Gelişen İşletmeler Piyasasında işlem görecek menkul kıymetlerin İMKB Gelişen İşletmeler Piyasası Listesine kabul edilmesine, çıkarılmasına, Gelişen İşletmeler Piyasasında çeşitli pazarların oluşturulmasına ve diğer ilgili hususlara ilişkin düzenlemeler İMKB Gelişen İşletmeler Piyasası Yönetmeliğinde belirtilir.

Borsa bünyesinde faaliyet gösteren piyasaların koşullarından veya alım-satım sistemlerinin işleyişinden kaynaklanan olağanüstü durumların ortaya çıkması halinde, Borsa Başkanlığı işlemlerin sürdürülmesi amacıyla, menkul kıymetlerin ilgili pazar kapsamında belirlenmiş olan işlem esaslarında geçici olarak değişiklik yapmaya ve bu değişiklikleri uygulamaya yetkilidir.

Hisse senetleri işlemleri

Borsada hisse senetlerinin işlem göreceği piyasa ile pazarlarda uygulanacak yöntem ve kurallar İMKB Hisse Senetleri Piyasası Yönetmeliği ile İMKB Gelişen İşletmeler Piyasası Yönetmeliğinde belirtilir.

Tahvil ve bono işlemleri

Borsada tahvil ve bonolar ile menkul kıymet niteliğindeki diğer borçlanma araçlarının alım satımı ve SPK’nın düzenlemelerinde belirlenen menkul kıymetlerin repo-ters repo işlemlerinin yapılacağı piyasa ve pazarlarda uygulanacak yöntem ve kurallar İMKB Tahvil ve Bono Piyasası Yönetmeliğinde belirtilir.

Menkul kıymet vadeli işlemleri

Konu ile ilgili yasal düzenlemeler yapılması halinde, Borsada menkul kıymetlerin vadeli işlemlerinin yapılacağı piyasa ve pazarlarda uygulanacak yöntem ve kurallar İMKB Vadeli İşlemler Piyasası Yönetmeliğinde belirtilir.

İşlemlerin borsa kaydına alınması

Borsada alım satımı gerçekleştirilen menkul kıymetlerin fiyatları ve işlem miktarları Borsa kaydına alınır. Değişik piyasalar için işlemlerin kayda alınma koşulları ilgili piyasa Yönetmeliklerinde belirtilir.

Emir ve işlemlerin iptali

Aşağıdaki şartların varlığı halinde, iki veya daha fazla borsa üyesinin başvurusu üzerine ya da re’sen, üye ve/veya menkul kıymet bazında bekleyen emirler ve/veya gerçekleşen işlemler belirli bir zaman dilimi içinde veya zaman dilimine bağlı olmaksızın iptal edilebilir.

a) Bilgisayar ortamından kaynaklanan hatalar,

b) Üyelerden en az birinin hatalı emri veya eksper tarafından hatalı emir girişi sonucunda gerçekleşen işlemler,

c) 24 üncü madde kapsamında belirtilen ve yapay fiyat ve piyasa oluşturulmasında yasaklanan hallerin herhangi birinin varolduğunun tespiti,

ç) Üye ve/veya menkul kıymetlerin işlemlerini durduracak diğer maddi unsurların ortaya çıkması hali.

İptal kararı; birinci fıkranın (a), (c) ve (ç) bentlerindeki şartların varlığı halinde Borsa Başkanı, (b) bendindeki şartın varlığı halinde ise ilgili Piyasa Müdürü tarafından alınabilir.

İptal kararları verildikleri günü izleyen ilk iş günü çıkan Borsa Bülteni’nde ve Borsa’da ilan edilir.

Birinci fıkranın (c) bendinde belirtilen hususların tespiti halinde, ilgili üye veya üyeler hakkında disiplin kovuşturması yapılır. Konu ile ilgili olarak ortaya çıkacak zarar ilgili üye veya üyelere tazmin ettirilir.

Yapay fiyat ve piyasa

Üyeler yapay piyasa oluşturmak maksadıyla aşağıda sayılan faaliyetlerde bulunamazlar.

a) Bir menkul kıymette gerçeğe uygun olmayan ve görüntüde aktif bir piyasa izlenimi yaratmak maksadıyla;

- Menkul kıymetin sahipliğinde gerçek anlamda değişim yaratmayan bir dizi alım satım yapmak,

- Fiyat ve miktar bakımından piyasayı yanlış yönlendirecek mahiyette Borsa emri vermek.

b) Bir menkul kıymette tek başına veya başkaları ile birlikte, diğer üyeleri o menkul kıymeti alıp satmaya yöneltmek maksadıyla bir dizi işlemle;

- Menkul kıymet için görünürde aktif bir piyasa olduğu izlenimi yaratmak,

- Menkul kıymetin fiyatında yapay olarak artış veya düşüşe neden olmak,

c) Bir menkul kıymetin fiyatının artması veya azalmasına neden olacak aktif bir piyasanın olduğu veya olacağı şeklinde gerçek dışı bilgi dolaştırarak veya yayarak o menkul kıymetin alım veya satımını teşvik etmek,

d) Bir menkul kıymet ile ilgili olarak, diğer menkul kıymetlerin alım veya satımını teşvik etmek maksadıyla, bilerek gerçeğe aykırı veya yanıltıcı bilgi yaymak,

e) Piyasayı yanıltmak maksadıyla bir menkul kıymette fiyatı desteklemek, sabitlemek veya stabilize etmek üzere, dolaylı veya dolaysız olarak, bir veya daha fazla kişi ile anlaşarak bir dizi alım satım yapmak,

f) Piyasayı yanıltmak maksadıyla, yanıltıcı veya yanlış izlenim uyandıracak, gerçeğe aykırı sözlü veya yazılı beyanda, fiil ve davranışlarda bulunmak.

Borsa işlemlerinin açık, düzenli ve dürüst gerçekleşmesine ilişkin tedbirler

Borsa Başkanlığı, Borsanın gözetim ve denetim faaliyetleri sonucunda ya da SPK’nın yazılı talebine bağlı olarak, Borsa işlemlerinin açık, düzenli ve dürüst bir şekilde gerçekleşmesine aykırı nitelikte emir verildiği ve/veya işlemler yapıldığının tespit edilmesi üzerine piyasa, pazar ve hisse senedi bazında ve/veya söz konusu emri veren veyahut işlemi yapan gerçek ve tüzel kişiler ile ilgili olarak gerekli gördüğü her türlü önleyici tedbiri alabilir.

Yönetim Kurulu, Borsa işlemlerinin açık, düzenli ve dürüst bir şekilde gerçekleşmesine aykırı olarak emir verilmesi veya işlem yapılması fiillerinin tekerrür etmesi halinde, bu emirleri veren veya işlemleri gerçekleştiren gerçek ve tüzel kişi yatırımcılar için 180 güne kadar boykot kararı alabilir. Boykot süresince Borsa üyeleri söz konusu kişilerin vekil sıfatıyla verdiği emirler dahil hiçbir alım veya satım emrini kabul edemez.

Tedbir uygulanan gerçek ve tüzel kişilerin kimlik ve unvan bilgileri ile tedbirin uygulanma süresi, genel mektup ile ilan edilir ve KAP’ta duyurulur.

Üyeler, söz konusu tedbirlerin uygulanması için gerekli tedbirleri alır.

Sermaye Piyasası Kanununun 47 nci maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (2) numaralı alt bendinde düzenlenen fiile ilişkin hükümler saklıdır. Bu maddede belirtilen tedbirlerin alınması, Sermaye Piyasası Kanununa aykırılık nedeniyle inceleme yapılmasına engel teşkil etmez.

Bir menkul kıymete ait işlemlerin geçici olarak durdurulması

Borsa Başkanı, aşağıda yazılı durumlardan birinin varlığı halinde, ilgili menkul kıymetin seansını geçici olarak durdurabilir:

a) Bir menkul kıymete ya da menkul kıymeti ihraç eden kuruluşa ilişkin, yatırımcıların kararlarını etkileyecek önemde bilgiler olduğunun ve/veya açıklama yapılacağının öğrenilmesi ve Borsa Yönetiminin bu bilgilerden Borsa üyelerinin ve yatırımcıların seans içinde haberdar edilmesini gerekli görmesi,

b) Bir menkul kıymet için sağlıklı bir piyasa teşekkül etmesini önleyecek şekilde anormal fiyat ve/veya miktarda alım satım emirlerinin Borsaya intikal etmesi veya diğer unsurların ortaya çıkması.

Borsa Başkanı, bir menkul kıymete ait borsa işlemlerini en fazla 7 gün için durdurabilir. 7 günü aşan süreler için Yönetim Kurulu karar verebilir.

Bir menkul kıymetin Borsada işlem görmesinin geçici olarak durdurulması halinde, bu durum gerekçesiyle birlikte Borsa bülteninde ve Borsada duyurulur.

Borsanın geçici kapatılması

Olağan dışı menfi gelişmelerin meydana gelmesi halinde, Borsanın üç güne kadar kapatılmasına Borsa Başkanı yetkilidir.

Borsa Yönetim Kurulunun talebi üzerine SPK tarafından onbeş güne kadar; SPK’nın talebi üzerine Bakan tarafından bir aya kadar; geçici olarak kapatılabilir.

Borsanın bir aydan fazla süre ile geçici olarak kapatılmasına, Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu yetkilidir.

Borsanın kapatılma nedenleri, kapatılma süreleri ve yeniden açılış tarihlerinin kamuoyuna duyurulmasına ilişkin esaslarla, Borsada vukubulabilecek ani ve anormal fiyat dalgalanmalarına müdahale edecek Borsa personeli ve bu müdahalenin esas ve usulleri Borsa Yönetim Kurulunca belirlenir.

Borsada teşekkül ettirilen pazarlar ve borsada işlem zorunluluğu

a) Borsada Teşekkül Ettirilen Pazarlar: Borsada kota alınmış menkul kıymetler için Yönetim Kurulu kararı ile, hisse senedi pazarı, tahvil pazarı ve diğer kıymet pazarları teşekkül ettirilebilir.

Borsada Yönetim Kurulunun kararı ile, gerektiğinde kota alınmamış menkul kıymetlerin işlem göreceği pazarlar da teşekkül ettirilebilir.

Teşekkül ettirilen pazarlar ve buralarda işlem görecek menkul kıymet türleri Borsa Bülteninde ilan edilir.

Pazarlar teşekkül ettirildikleri usule göre kaldırılabilir.

b) Borsada İşlem Görme Zorunluluğu: Borsada işlem gören menkul kıymetlere ilişkin alım satım emirlerinin Borsaya getirilmesi esastır. Ancak, Borsanın teklifi üzerine SPK’ca gerekli düzenlemeler yapılarak Borsa dışında işlem yapılmasına izin verilebilir.

Borsada işlem yapılmasına herhangi bir istisna getirilmediği takdirde, Borsa üyeleri müşterileri ve kendi portföyleri için yapacakları işlemlere ilişkin emirleri Borsaya getirmek zorundadırlar.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Müşteri Emirleri, Menkul Kıymet Bedellerinin Ödenmesi ve Menkul Kıymetlerin Teslimi

Müşteri emirlerinin veriliş şekli

Borsada menkul kıymet alıp satmak isteyenler bu isteklerini Borsa üyelerine alım veya satım emirleriyle iletirler. Alım satım emirleri esas olarak yazılı verilir. Ancak Borsa üyeleri telefon ve benzeri iletişim araçlarıyla ya da sözlü olarak kendilerine iletilen emirleri de, isterlerse kabul edebilirler. Bu tür emirler, şekli Borsaca belirlenen ve hazırlanmış ve sıra numarası takip eden listelere, alınışı sırasında üye veya temsilcileri tarafından kaydedilir ve kaydedildiği sıra numarası ve kodu o anda müşteriye bildirilir.

Borsa üyelerinin merkez dışı teşkilatlarına 1 inci fıkradaki şekillerde verilen emirler de üyeye verilmiş sayılır.

Üyeler, emirleri kısmen veya tamamen kabul etmeyebilirler. Ancak, gerekçesiyle birlikte durumu müşterilerine veya onların temsilcilerine hemen bildirmek zorundadırlar.

Emri veren müşteri, emrin Borsaya intikal ettirilmesinden önce emri değiştirebilir veya geri alabilir.

Müşteri emirlerinde bulunacak bilgiler

Bir müşteri emrinde en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gerekir:

a) Emrin verildiği borsa üyesinin adı, soyadı veya unvanı,

b) Emri verenin adı, soyadı veya unvanı ve adresi,

c) Emrin alım emri mi satım emri mi olduğu,

d) Satın alınacak veya satılacak menkul kıymetin cinsi, adedi, varsa nominal değer tutarı,

e) Emrin limitli mi, yoksa serbest fiyatlı emir olarak mı verildiği,

f) Limitli emirlerde limit fiyatı,

g) Varsa, emrin geçerlilik süresi,

h) Emrin verildiği yer, tarih, saat ve dakika,

i) Emrin, borsa üyesi tarafından alındıktan sonra ilk seansta mı, yoksa geçerlilik süresi içinde uygun göreceği bir seansta mı borsaya intikal ettirileceği,

j) Müşteri emir numarası:

Müşteri emirleri en az iki nüsha düzenlenir ve bir nüshası emri veren müşteriye verilir.

28 inci maddenin birinci fıkrasındaki sözlü emir istisnası dışında, yukarıdaki bilgileri içermeyen müşteri emirleri işleme konulmaz.

Müşteri emirlerinde fiyat, ilgili piyasa Yönetmeliklerinde belirlenen piyasada işlem yapılabilecek fiyatlarla verilir.

Müşteri emirlerinde fiyat belirleme şekilleri

Müşteriler, Borsa üyesine verdikleri emirlerinde alım veya satım fiyatlarını belirleyebilecekleri gibi fiyat belirleme konusunda üyeyi serbest bırakabilirler.

Müşteri emirlerinde alım veya satım fiyatları "limitli" ve "serbest fiyatla" olmak üzere iki türlü belirlenebilir. Bunlar dışında fiyat belirleme şekilleri Yönetim Kurulunun teklifi ve SPK onayı ile düzenlenebilir.

a) Limitli müşteri emrinde, emri veren alıcı işlemin gerçekleşmesi için kabul ettiği en yüksek fiyat, satıcı ise satmaya razı olduğu en düşük fiyatı belli eder. Bu şekilde belirtilen fiyatlara "limit fiyatı" denir. Borsada teşekkül eden fiyat, alım emirlerinde limit fiyatından düşük ya da ona eşit, satım emirlerinde ise limit fiyatından yüksek ya da eşit ise alım satım borsada teşekkül eden fiyat üzerinden yapılır.

b) Müşteri verdiği emirde fiyatı belirleme konusunda üyeyi serbest bırakmak istediğinde, "serbest fiyatla" ibaresini taşıyan emri verir. Bu tür emri alan borsa üyesi, müşterisinin menfaatini gözetmek konusunda gerekli özeni gösterir.

Müşteri emirlerinde geçerlilik süresi

Müşteri, emrin geçerlilik süresini istediği gibi belirleyebilir.

Belirlenen süre içinde emrin gerçekleşmemesi halinde emir geçerliliğini yitirir.

Süresi belirlenmemiş olan emirler seans içerisinde verilmiş ise o seans için, aksi takdirde takibeden ilk seans için geçerlidir.

Müşterilerin emir borsaya intikal ettirilmeden önceki yükümlülükleri

Borsa üyeleri, alım emri verenlerden kaparo ya da teminat veya satın alınmak istenen menkul kıymet tutarının tamamının makbuz karşılığında ödenmesini; satın emri verenlerden satmak istedikleri menkul kıymetlerin ya da bunları temsil eden belgelerin kendilerine veya temsilcilerine teslim belgesi karşılığında teslimini, müşteri emrini Borsaya intikal ettirmenin ön şartı olarak isteyebilirler.

Kaparo, peşin tahsil edilen bedel veya teslim alınan menkul kıymetler ya da bunları temsil eden belgeler, işlem gerçekleşmediği takdirde en geç 1 iş günü içinde müşteriye iade edilir. İşlem gerçekleştiği takdirde kaparo ve peşin tahsil edilen bedel alış bedelinden mahsup edilir.

Menkul kıymet borsa işlemleri takası

Menkul kıymetlerin Borsa işlemlerinden kaynaklanan taahhütlerin yerine getirilme yöntem ve kuralları İMKB Takas ve Saklama Merkezleri Yönetmeliğinde belirtilir.

Garanti hesabı

Borsa Yönetim Kurulu, takas işlemlerinde gecikmeleri önlemek amacıyla Borsanın kendi kaynaklarından garanti hesabı oluşturulmasına karar verebilir. Garanti hesabı Borsada açılan piyasalar için farklı zamanlarda, farklı esaslar üzerinden oluşturulabilir. Borsa Yönetim Kurulu hesabın kaynaklarını ve hesaptan kullanım esasları ile hesabın yönetim esaslarını bir Yönetmelikle belirlemeye yetkilidir.

Üyelerin alım satım taahhütlerini yerine getirmeleri ve temerrüt

Borsada menkul kıymetlerin alım satımı peşin esasına göre Türk Lirası ile yapılır. Peşin esası, alım satım işlemlerinin Borsada yapıldığı gün itibariyle kesinleşmesi ve bedelin ödenmesi ile teslimin bu Yönetmelik ve ilgili piyasa Yönetmeliklerinde öngörülen süre ve tarzda yapılmasını ifade eder. Yönetim Kurulu ilgili mevzuat çerçevesinde dövizle ödemeye ve peşin işlem dışındaki türlerde işlem yapılmasına karar verebilir.

Menkul kıymetin satıcısı durumunda olan üyenin yükümlülüğü, satılan menkul kıymetleri veya onları temsil eden belgeleri veya hesaben teslim talimatlarını Yönetmelikte ve ilgili piyasa Yönetmeliklerinde belli edilen şartlarla Takas Merkezine teslim ederek bedellerini tahsil etmek; alıcı durumundaki üyenin yükümlülüğü ise, bu Yönetmelikteki şartlara uygun olarak satın aldığı menkul kıymetlerin bedellerini Takas Merkezine ödeyerek, menkul kıymetleri veya onları temsil eden belgeleri teslim almaktır.

Üyelerin kesinleşen alım satım işlemlerine ait karşılıklı yükümlülükleri, işlemin kesinleşmesini takip eden ve Yönetim Kurulunca tespit edilen süreler içinde yerine getirilir. Bu süreler içinde yükümlülüğünü yerine getirmeyen üyeden, temerrüde düştüğü tarihten itibaren taahhüdünü yerine getirdiği tarihe kadar ve tesliminde temerrüde düşülen menkul kıymetlerin işlem günlerindeki ağırlıklı ortalama fiyatlarından hesaplanan toplam Borsa değerleri veya nakit borcu esas alınarak İMKB Repo Ters Repo Pazarı, İMKB Bankalararası Repo Ters Repo Pazarı veya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İnterbank Para Piyasasında oluşan bir gecelik ağırlıklı ortalama faiz oranlarından en yüksek olanın, her piyasa için Yönetim Kurulunca belirlenerek SPK tarafından onaylanan katına tekabül eden faiz oranından hesaplanan faiz tutarı tahsil olunur. Temerrüde düşen üyeye temerrüd halini sona erdirmesi için, Borsa Başkanlığınca belirlenen bir süre verilir. Bu sürenin sonunda işlem konusu menkul kıymetler, Borsa tarafından resen aldırılır veya sattırılır. Yönetim Kurulu resen alış ve satış yöntemlerini, temerrütlerin tahsil ve dağıtım esaslarını belirler.

Bu suretle yapılan alım veya satımın sonuçları, yerine getirilmeyen alım veya satıma göre daha olumlu ise, herhangi bir işlem yapılmaz; işlem eskisine göre daha olumsuz şartlarda yapılmışsa, yükümlülüğünü yerine getirmeyen üye aradaki farkı Takas Merkezine ödemek zorundadır. İşlem konusu menkul kıymetleri satın almak veya satmak mümkün olmamışsa ve/veya anapara, değer farkları ve temerrüt faizi gibi üyenin yükümlülüğünün gerektirdiği ödemeler yapılmamışsa, ödenmesi gereken para, üyenin Borsaya yatırmış olduğu teminattan Borsaca re’sen karşılanır. Borsa Yönetim Kurulu tarafından, temerrüde düşen üyeden üçüncü fıkrada açıklanan temerrüt faizi ile birlikte bu Yönetmeliğin 12’nci maddesinin beşinci fıkrası çerçevesinde, temerrüt halinin sona erdirilme zamanlarına, temerrüt tutar ve sayılarına göre farklı oranlarda veya farklı tutarlarda ve farklı sürelerle ilave teminat yatırması da istenebilir. Menkul kıymet veya nakit yükümlülüğünün takas süresi içinde yerine getirilmemesi; Borsa, Takas Merkezi veya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasından veya üyenin kendi iradesi dışında ortaya çıkan teknik veya benzeri diğer nedenlerden kaynaklandığı takdirde, bu hususların geçerli bilgi ve belgeler ile tespit edilmesi halinde üyeden temerrüt faizi alınmayacağı gibi ilave teminat yatırması da istenmez.

Depozito

Borsa Başkanı, gerekli gördüğü takdirde, alım emirlerinin teklif edilen fiyat üzerinde tutarının, satım emirlerinde ise satış konusu menkul kıymetlerin bir kısmının veya tamamının Borsaya veya bir bankaya depo edilmesini isteyebilir.

Depo edilen para veya kıymet, işlemin gerçekleşmemesi halinde, sahibine iade olunur. Gerçekleşmesi halinde ise:

Alım emirlerinde; depo edilen para, alımı gerçekleşen kıymetin bedeline mahsup edilir. Kıymet bedeli depozitodan az olduğu takdirde aradaki fark depozitoyu yatırana geri verilir. Kıymet bedeli depozitodan fazla olursa aradaki fark alıcı üyeye tamamlattırılır.

Satım emirlerinde; satışı gerçekleşen kıymetler alıcı üyeye bedeli tahsil edilerek teslim edilir. Tahsil edilen bedel satıcı üyeye ödenir. Depo edilen kıymetlerin tamamının satışı gerçekleşmemiş ise, satışı gerçekleşen kısmı aynı işleme tabi tutulur, kalan kısmı satıcı üyeye iade edilir. Depo edilen kısım satışı gerçekleşen miktarı karşılamıyorsa satıcı üyeden farkı tamamlaması istenir.

Üyeler ile müşteriler arasındaki karşılıklı yükümlülüklerin yerine getirilmesi

Borsa üyelerine verilen satım emirleri sürelerinde gerçekleştirilemediği takdirde, satım emri verenler tarafından teslim edilen menkul kıymetler veya bunları temsil eden belgeler, durumun kendisine tebliğinden itibaren emri veren tarafından, ilgili üyeden geri alınabileceği gibi, giderleri emri veren tarafından karşılanmak suretiyle istediği yere de gerekli tedbirler alınarak gönderilir.

Birinci fıkradaki şartlarla alım emirleri gerçekleşmediği takdirde, ilgili üye, varsa aldığı kaparoyu derhal emri verene geri verir veya istediği yere gönderir. Para yatırılırken emir gerçekleşmediği takdirde paranın gönderileceği yerler belli edilmişse, durumun kesinleşmesini izleyen ilk iş gününde alınan kaparo banka veya posta havalesiyle belirlenen yere gönderilir. Bunun için yapılan giderler müşteriden alınır.

Emrin süresinde gerçekleştirilememesi durumunda, Yönetim Kurulunca üyenin bir kusurunun tespit edilmesi halinde, müşterinin uğradığı zarar Yönetim Kurulunca belirlenir ve ilgili Borsa üyesinden zararının 3 iş günü içinde tazmini yazılı olarak istenir. Tazmin edilmezse Borsa üyesinin yatırdığı teminattan karşılanır.

Gerçekleşen satım emirlerinin tasfiyesi

Üyelerce Borsada satılan menkul kıymetler veya bunları temsil eden belgeler müşteri tarafından daha önce teslim edilmişse üye bu menkul kıymetlerin bedeli olarak tahsil ettiği paradan kurtaj ve diğer giderleri çıkardıktan sonra kalanı alması için müşterisine, şekli ve muhteviyatı Borsa Yönetimince belirlenen ihbarnameyi menkul kıymetlerin bedelini tahsil ettiği günü izleyen ilk iş gününde gönderir veya verir.

Müşterinin alacağı, başvurusu üzerine derhal kendisine ödenir veya giderleri müşteriye ait olmak üzere banka veya posta havalesiyle istediği yere gönderilir.

Emir kısmen gerçekleştiği takdirde, satılmayan menkul kıymetler 37 inci maddenin birinci fıkrasında belirlenen işleme tabi tutulur.

Menkul kıymet veya bunu temsil eden belge müşteri tarafından daha önce teslim edilmemişse üyenin ihbarı üzerine menkul kıymet veya bunu temsil eden belge teslim edilerek bedel ödenmesi işlemleri yapılır.

Satılan menkul kıymetler veya bunları temsil eden belgelerde ileride ortaya çıkacak ihtilaflar dolayısıyla üyeye yüklenen gider veya tazminat için üye müşterisine rücu edebilir.

Gerçekleşen alım emirlerinin tasfiyesi

Borsa üyesi, Borsada müşterileri için alım emirlerini gerçekleştirdikten sonra, izleyen ilk iş günü sonuna kadar şekli ve muhteviyatı Borsa Yönetimince belirlenen ihbarnameyi düzenleyerek müşterisine gönderir. Müşteri ihbarnameyi almasını izleyen ilk iş günü içinde başvurarak, aralarında yazılı başka türlü herhangi bir anlaşma olmadığı takdirde, satın aldığı menkul kıymetlerin bedelleriyle kurtaj ücreti ve giderlerin tamamını ödemek suretiyle menkul kıymetleri teslim alır. Emrin verildiği sırada kaparo alınmışsa, kaparo menkul kıymet bedeline ve ilgili giderlere mahsup edilir.

Emrin kısmen yerine getirilmesi halinde alınan kaparodan menkul kıymet bedeline mahsup edilmeyen kısım kalırsa, bu derhal müşteriye elden ödenir veya göstereceği yere giderleri müşteriye ait olmak üzere, posta veya banka havalesiyle gönderilir.

Müşteri, kendisine tebliğ edilen ihbarnamede belirtilen sürede satın alınan menkul kıymeti veya onu temsil eden belgeyi teslim almak için başvurmadığı takdirde, borsa üyesi ayrıca bir ihbara gerek kalmaksızın söz konusu menkul kıymetleri kendi portföyüne satın alabileceği gibi, Borsada da satabilir. Borsada satış halinde menkul kıymetin Borsada satışından veya satılamamasından doğan zarar, taahhüdünü yerine getirmeyen müşteriye; bu işlerden doğan kar üyeye aittir. İşlemden zarar doğmuşsa, varsa müşterinin yatırdığı kaparodan mahsup edilir. Kaparo yetmediği takdirde müşteriden tahsil edilir.

Borsa üyelerinin isteği üzerine, Yönetim Kurulu, taahhütlerini yerine getirmemek fiili tekerrür eden gerçek veya tüzel kişi müşteriler için boykot kararı alabilir. Bu şekilde boykot edilenlerin Borsa emirlerini hiçbir Borsa üyesi kabul edemez.

Boykot edilen gerçek ve tüzel kişilerin ad ya da unvanlarını ihtiva eden liste Borsanın ilan koymaya mahsus yerlerinde ilan edilir ve her boykot kararı bütün üyelere tebliğ edilir.

Kurtaj

Borsa üyeleri, aracı olarak müşterilerinden ilgili mevzuat çerçevesinde belirlenen esaslara göre “Kurtaj” alırlar.

Borsa ücretlerinin ödenmesi

Üyeler tarafından Borsaya ödenmesi gereken ücretler ile bunların tahsil süre ve şekilleri Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenir ve SPK onayı ile kesinleşir. Borsaya ödenmesi gereken ücretler her üye için açılacak cari hesaba borç kaydedilir ve belirlenen sürelerde üyeler tarafından ödenerek tasfiye edilir. Cari hesap bakiyesini süresinde tasfiye etmeyen üyenin borcu teminatından tahsil edilir.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Uyuşmazlık ve Disiplin

Uyuşmazlıkların çözümü

Borsa üyeleri arasında veya Borsa üyeleri ile müşterileri arasında Borsa işlemlerinden doğan uyuşmazlıklar, bu Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslar içinde çözümlenir.

Yetki

Borsaya getirilen uyuşmazlıkların çözümlenmesinde, Yönetim Kurulu yetkilidir; bu konuda, Yönetim Kuruluna Uyuşmazlık Komitesi yardımcı olur.

Yönetim Kurulunun kararlarına karşı SPK’ya itiraz edilebilir. SPK’nın uyuşmazlıkları çözümlemeye dair kararlar nihaidir. Bu kararlara karşı idari yargı mercilerine başvurulabilir.

Uyuşmazlıkların çözüm yeri

Borsa üyeleri arasında çıkan uyuşmazlıkların Borsada çözümü zorunludur.

Müşterilerin, Borsa üyeleri ile olan ihtilafları, başvuruları halinde, Borsada çözümlenir.

Tarafların yargı mercilerine başvuru hakkı saklıdır.

Taraflarca yargı yoluna başvurulduğunda, dava sonuçlanıncaya kadar dosya Borsada işlemden kaldırılır.

Adli yargı yoluna gidilmesi durumunda, Borsa üyesi durumu öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde Borsaya bildirmek, nihai kararı da aynı süre içinde ibraz etmekle yükümlüdür.

Başvuru

Uyuşmazlık halinde bir dilekçe ile Borsa Başkanlığına başvurularak uyuşmazlığın idari yoldan çözümlenmesi istenir.

Şekli Yönetim Kurulu tarafından belirlenen başvuru dilekçesinde; tarafların isim ve adresleri, uyuşmazlığın konusu, maddi olaylar, hukuki sebepler, ispatlayıcı deliller, uyuşmazlık müşteri ile üye arasında ise müşteri, emir numarasını veya üye tarafından kendisine verilen makbuz ile son talebini yazan ve bu konudaki belgeleri dilekçesine ekler.

İnceleme ve karar

Borsa Başkanlığı, uyuşmazlığın çözümüne dair dilekçenin Başkanlığa iletilmesini izleyen en çok 3 iş günü içinde, cevabını vermesi için dilekçe örneğini veya komite raportörlüğü tarafından hazırlanan talep özetini karşı tarafa tebliğ eder. Cevap için en çok 5 iş günü beklenir. Cevap geldikten veya bu süre geçtikten sonra dosya incelenmek üzere Uyuşmazlık Komitesine intikal ettirilir veya konunun yeterince açık olduğu kanaatına varılır ise Başkanlıkça dosyanın ilk Yönetim Kurulunda görüşülmesi ve karara bağlanması sağlanır.

Yönetim Kurulu kararının taraflara tebliğini izleyen 10 işgünü içinde Borsa kanalı ile karara karşı SPK’ya itiraz edilebilir. SPK, itirazlara ait kararını en çok 7 işgünü içinde verir. SPK’nın kararı nihaidir.

Uyuşmazlık komitesi ve görevleri

Uyuşmazlık Komitesi, uyuşmazlıkların incelenmesinde ve sonuçlandırılmasında Yönetim Kuruluna yardımcı olur.

Genel Yönetmelik uyarınca, Borsada, Genel Kurulca gösterilecek adaylar arasından ikişer yıl için Yönetim Kurulunca seçilecek bir başkan ve iki üyeden meydana gelen bir Uyuşmazlık Komitesi bulunur.

Komite en az iki üyenin hazır bulunmasıyla toplanır. Karar için en az iki olumlu oy gerekir. Çekimser oy kullanılamaz. Karşı oy kullanan üye, görüşünün gerekçesini kararda belirtmek zorundadır.

Komite, konu ile ilgili her türlü incelemeyi yapmaya, tarafları ve tanıkları dinlemeye, Borsa Başkanlığından bilirkişi tayinini istemeye yetkili olup, gerekli incelemeyi tamamladıktan sonra, uyuşmazlık konusunda bulduğu çözüm yoluna ilişkin görüşünü, dayanağını teşkil eden belgelerle birlikte, en çok 5 işgünü içinde yazılı olarak, Borsa Başkanlığına sunar.

Komite, çalışmalarını Borsa Başkanlığında kurul halinde yapar. Komitenin çalışmasında veya üyeler arasındaki iş bölümünde Komite başkanı yetkili ve sorumludur.

Borsa Hukuk Başmüşavir Yardımcısı Komitenin raportörlüğünü yapar.

Sulh olma ve şikayetten vazgeçme

Uyuşmazlık konusunun Borsaya intikal ettirilmesinden sonra, tarafların her zaman sulh yoluyla anlaşmaları mümkündür.

Sulh yoluyla anlaşma halinde taraflar durumu derhal Borsa Başkanlığına bildirmek zorundadırlar.

Şikayet eden, incelemenin her safhasında talebinden kısmen veya tamamen feragat edebilir.

Bu durumlarda, Yönetim Kurulu uyuşmazlık dosyasının işlemden kaldırılmasına karar verir. Feragat edilen ihtilaf, tekrar şikayet konusu yapılmaz.

Tebligat ve uyuşmazlık kayıtları

Uyuşmazlık konusunda verilen kararlar, tarafların başvuru dilekçesinde gösterilen adreslerine gönderilecek iadeli taahhütlü mektupla veya tutanağa bağlanarak imza karşılığı elden tebliğ olunur.

Borsada, uyuşmazlık konularını, tarafları, verilen kararların özetlerini kaydetmeye mahsus bir defter tutulur ve karar örnekleri yıllar itibariyle düzenli olarak özel bir dosyada saklanır.

Uyuşmazlıklarla ilgili dosyaların, Borsada en az beş yıl süreyle düzenli olarak saklanması zorunludur.