Tarımsal Üretici Birlikleri ile Tarımsal Üretici Merkez Birliklerinin Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

(1) Bu Yönetmeliğin amacı, 29/6/2004 tarihli ve 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanununa göre kurulan tarımsal üretici birlikleri ile tarımsal üretici merkez birliklerinin denetlenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Kapsam

(1) Bu Yönetmelik, tarımsal üretici birlikleri ile tarımsal üretici merkez birliklerinin malî ve teknik olarak denetlenmesine, malî yönden denetim yapacak olan bağımsız denetçi veya bağımsız denetim kuruluşlarının yapacağı denetim sonucunda hazırlayacakları raporlara ilişkin usul ve esasları kapsar.

Dayanak

(1) Bu Yönetmelik 29/6/2004 tarihli ve 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanununun 16 ncı ve 18 inci maddeleri hükmüne dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

(1) Bu Yönetmelikte geçen;

a) Bağımsız Denetim Yönetmeliği: 26/12/2012 tarihli ve 28509 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bağımsız Denetim Yönetmeliğini,

b) Bağımsız malî denetim: Kanunun 18 inci maddesi uyarınca, finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin, finansal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla denetim standartlarında öngörülen gerekli bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanmasını,

c) Bakanlık: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını,

ç) Denetlenen birlik: Kanuna göre kurulan ve bu Yönetmelik hükümleri uyarınca bağımsız malî denetim yaptırmak zorunda olan tarımsal üretici birlikleri veya merkez birliklerini,

d) Genel Müdürlük: Tarım Reformu Genel Müdürlüğünü,

e) Genel Müdürlük Kontrolörler Başkanlığı: Tarım Reformu Genel Müdürlüğü Kontrolörler Başkanlığını,

f) İl Müdürlüğü: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünü,

g) Kanun: 29/6/2004 tarihli ve 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanununu,

ğ) Teknik denetim: Merkez birliklerinin, Genel Müdürlükçe görevlendirilmiş uzman personel tarafından Kanunda belirtilen görevleri doğrultusunda teknik yönden yapılan incelemeyi, araştırmayı, rapor hazırlamayı ve yerine getirilmesi veya alınması gereken tedbirleri kapsayan denetimi,

ifade eder.

(2) Bu Yönetmelikte yer alan denetim ve muhasebeye ilişkin ifadeler aksi ifade edilmedikçe Bağımsız Denetim Yönetmeliğindeki anlamları ile kullanılmıştır.

İKİNCİ BÖLÜM

Bağımsız Malî Denetim ve Bağımsız Malî Denetim Yapanlara İlişkin Hükümler

Bağımsız malî denetim

(1) Bağımsız malî denetim; bağımsız denetçiler veya bağımsız denetim kuruluşu tarafından, denetlenen birliğin finansal tablo ve diğer finansal bilgilerinin, Büyük ve Orta Boy İşletmeler için Finansal Raporlama Standardına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla denetim standartlarında öngörülen gerekli bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak birliğin defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanmasıdır.

(2) Bağımsız malî denetim, denetlenen birliğin defter, kayıt ve belgeleri üzerinden yapılır. Denetçi, gerekli gördüğü denetim usullerini kullanır.

(3) Bağımsız malî denetim uygulaması, bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde aşağıda belirtilen şekillerde yapılır.

a) Sürekli Denetim: Denetlenen birliğin ilgili hesap dönemlerine ilişkin faaliyetlerinin, uygulamalarının, işlem, hesap ve malî tablolarının gerekli tüm denetim teknikleri kullanılarak genel kurul öncesinde incelenmesidir. İncelemeye esas hesap dönemi, ibrası görüşülecek hesap dönemidir.

b) İsteğe Bağlı Denetim: Denetlenen birliğe ait malî tabloların tasfiye, devir, birleşme ve bölünme gibi özel hâller ve/veya ihbara dayalı konular ile ihtiyaç duyulması hâlinde düzenlenen ara malî tabloların, gerekli denetim teknikleri kullanılarak sürekli denetim programına uyumlu bir biçimde denetlenmesidir. İsteğe bağlı denetim, birlik genel kurulunun kararıyla yaptırılır. Acil ihtiyaç duyulması hâlinde, ilk toplanmada genel kurulun bilgi ve onayına sunulmak üzere, yönetim kurulu da isteğe bağlı denetim başlatabilir.

c) Özel Denetim: Denetlenene ait malî işlemlerin, tasfiye, devir, birleşme ve bölünme gibi özel hâller ile Genel Müdürlükçe gerek görülen diğer hâllerde denetlenmesidir. Özel denetimin, Genel Müdürlüğün talebi üzerine yapılması hâlinde, denetim bu Yönetmelik hükümleri ile Genel Müdürlükçe belirlenen esaslar çerçevesinde yapılır. Denetlenen birlik veya Genel Müdürlük, özel denetimleri, sürekli denetimi yapan denetçiye yaptırabilir.

(4) Bakanlık, Birliklerin ve Merkez Birliklerinin idari, mali ve hukuki denetimlerini müfettiş ve kontrolör vasıtasıyla, teknik yönden de bunlar ve uygun göreceği denetçiler vasıtasıyla sağlayabilir. Ayrıca Merkez Birlikleri kendilerine üye olan birlikleri denetleyebilir.

Bağımsız mali denetim yapacak bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşlarının belirlenmesi

(1) Bu Yönetmelik kapsamında, birliklerin ve merkez birliklerinin bağımsız malî denetimi, bağımsız denetçiler veya bağımsız denetim kuruluşları tarafından yapılır.

Bağımsız malî denetim sözleşmesi

(1) Bu Yönetmelik kapsamında bağımsız malî denetim yaptıracak birlik veya merkez birliği, bu Yönetmelik ve Bağımsız Denetim Yönetmeliğindeki hükümlere uygun olarak bağımsız denetçi veya bağımsız denetim kuruluşuyla bağımsız denetim sözleşmesi imzalar. Bağımsız malî denetim sözleşmesiyle ilgili diğer hususlar aşağıda belirtilmiştir:

a) Hesap dönemi içinde faaliyete geçen birlik veya merkez birlikleri, bağımsız malî denetim yaptırma yükümlülüğüne takip eden hesap döneminden itibaren dâhil olur. Faaliyete yeni başlayan birliklerin veya merkez birliklerinin yapılan ilk bağımsız malî denetiminde faaliyete başlanıldığı hâlde denetlenmemiş dönem işlemleri de denetim kapsamına alınır.

b) Denetlenen birlik, genel kurula sunulacak bağımsız malî denetim raporunun hazırlanması için, yeni hesap döneminin başlamasından en az bir ay öncesine kadar bağımsız denetçi ya da bağımsız denetim kuruluşlarından biriyle sözleşme imzalamak zorundadır. İmzalanan bağımsız mali denetim sözleşmesinin bir örneği, birlikler tarafından İl Müdürlüğüne, merkez birlikleri tarafından da Genel Müdürlüğe ve Bağımsız Denetim Yönetmeliği kapsamındaki bildirim yükümlülüğü uyarınca denetimi üstlenenler tarafından Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumuna gönderilir.

c) Denetimi üstlenen; denetim sürecini olumlu veya olumsuz etkileyebilecek hususlarda veya bağımsız denetçi veya bağımsız denetim kuruluşu değişikliğinin nedenleriyle ilgili olarak önceki dönemlerde denetimi üstlenenlerden bilgi talep edebilir. Önceki dönemlerde denetimi üstlenenler, bu kapsamda kendilerinden talep edilen bilgi ve belgeleri vermek zorundadır.

(2) Denetim sözleşmelerinde asgarî olarak aşağıdaki unsurların bulunması zorunludur:

a) Denetimin amacı, kapsamı ve dönemi ile varsa özel nedenleri.

b) Denetim konusu ve kıstası.

c) Tarafların sorumlulukları.

ç) Denetimin Türkiye Denetim Standartlarına ve ilgili mevzuata uygun olarak yürütüleceği ve tamamlanacağı hususuna yer veren hüküm.

d) Denetimle ilgili olarak istenen her türlü kayıt, doküman ve diğer bilgilere sınırsız bir şekilde erişimin sağlanacağına yer veren hüküm.

e) Denetim ekibinde yer alan denetçilerin, yedekleri de dâhil olmak üzere isim ve unvanları, öngörülen çalışma süreleri ve her biri için uygun görülen ücret tutarının ayrıntılı dökümü ile toplam denetim ücreti.

f) Sorumlu denetçi ve yedeğinin denetim raporunu bağımsız denetim kuruluşu adına imzalamaya yetkili olduğuna ilişkin hüküm.

g) Denetimin başlangıç ve bitiş tarihleri ile raporun teslim tarihi.

ğ) Mesleki sorumluluk sigortası yapılacağına ilişkin hüküm.

h) Denetlenen birliğin, rapor tarihinden sonra ancak finansal tabloların veya yıllık faaliyet raporunun ilan tarihinden önce gerçekleşen ve bunları etkileyecek olaylardan denetçiyi haberdar etmekle yükümlü olduğu.

ı) Sözleşmenin ancak ilgili mevzuat uyarınca feshedilebileceğine ilişkin hüküm.

Bağımsız malî denetimde tarafların sorumlulukları ve yasaklar

(1) Bağımsız malî denetimde tarafların sorumlulukları ve yasaklar aşağıda belirtilmiştir.

a) Denetim faaliyeti sırasında, denetim işlemini ilgilendiren tüm bilgi ve belgelerin denetlenen birlik tarafından denetçiye verilmemesi, işlem ve hesaplarda her türlü mevzuat hükümlerine aykırı işlemlerin görülmesi, suç oluşturan fiillerin, hata ve hilelerin tespit edilmesi, denetçi raporunda ayrı başlık altında incelenerek, rapor içinde birlikler için İl Müdürlüğüne, merkez birlikleri için Genel Müdürlük Kontrolörler Başkanlığına bildirilir. Denetçi raporu gereği, giderilmesi gereken eksikliklerin denetlenen tarafından giderilmemesi hali, denetçi tarafından birlikler için İl Müdürlüğüne, merkez birlikleri için Genel Müdürlük Kontrolörler Başkanlığına bildirilir.

b) Denetçiler, denetim çerçevesinde ilgililerce kendilerine tevdi edilen defter ve belgeleri işlerinin gerektirdiği süre içinde olduğu gibi muhafaza ve işin bitiminde iade etmek zorundadırlar.

c) Denetlenen birlik; hesap, işlem ve malî tabloları ile iç kontrol sistemlerini denetime uygun ve hazır hale getirmekle yükümlüdür.

ç) Bu Yönetmelik kapsamına giren denetim, denetçinin kişisel sorumluluğu ve gözetimi altında yürütülür ve sonuçlandırılır.

d) Denetlenen birlik, bu Yönetmelik uyarınca denetim yapacak bağımsız denetim kuruluşlarından, sorumluluk üstlenen bağımsız denetim kuruluşu ortağı denetçilerden veya bağımsız denetçiden doğabilecek zararların tazmini amacıyla sorumluluk sigortası yaptırmalarını isteyebilir.

e) Denetimin eksik veya yanlış yapılmasından dolayı doğacak zararların hukukî sorumluluğu bağımsız denetçi veya bağımsız denetim kuruluşuna aittir.

(2) Bu Yönetmelik uyarınca yetki verilen bağımsız denetçi veya bağımsız denetim kuruluşları ve bunların denetçileri ile diğer personeli ve bağımsız denetim kuruluşunun yönetim ve sermaye bakımından doğrudan ya da dolaylı olarak hâkim bulunduğu bir danışmanlık şirketi veya bağımsız denetim kuruluşunun gerçek kişi ortakları veya yöneticileri aşağıdaki hükümlere uymak zorundadır.

a) Bağımsız denetim hizmeti verdikleri döneme ilişkin, denetlenen nezdinde bedelli veya bedelsiz olarak aşağıdaki faaliyetlerde bulunamazlar.

1) Defter tutma ve bunlara ilişkin diğer hizmetleri verme,

2) Finansal bilgi sistemi kurma ve geliştirme, işletmecilik, muhasebe, finans ve bunların uygulamalarıyla ilgili işlerde müşavirlik yapma, belge düzenleme ve rapor hazırlama,

3) Değerleme ve aktüerya hizmetleri verme,

4) İç denetim destek hizmetleri verme,

5) Tahkim ve bilirkişilik yapma,

6) Diğer danışmanlık hizmetleri verme.

b) Bağımsız denetim hizmeti verdikleri denetlenen birlik veya iştirakleri ile borç ve alacak ilişkisine giremezler ve denetlenen birliğe ortak olamazlar.

c) Denetim faaliyetleri dolayısıyla öğrendikleri bilgi ve sırları kanunen yetkili kılınanlardan başkasına açıklayamaz ve doğrudan veya dolaylı şekilde kendi ya da başkası yararına kullanamazlar.

ç) 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Malî Müşavirlik ve Yeminli Malî Müşavirlik Kanunu çerçevesinde, malî tabloların ve beyannamelerin vergi mevzuatı hükümlerine uygunluğunun incelenmesi faaliyetleri bu kapsamda değerlendirilmez.

d) Tarımsal üretici birlikleri ile tarımsal üretici merkez birliklerinde üçüncü dereceye kadar (üçüncü derece dâhil) kan ve kayın hısımları ile eşleri; üye veya ortak, yönetim kurulu başkanı veya üyesi, genel müdür veya genel müdür yardımcısı veya müdür olarak görev alanlar ile yönetime dair bu görevlere denk diğer yönetim kademelerinde bulunanlar tarımsal üretici birlikleri ile tarımsal üretici merkez birliklerinde denetleme faaliyetinde bulunamazlar.

Denetim sözleşmesinin sona erdirilmesi

(1) Bu Yönetmelikte belirlenen yasaklara, denetim ilke ve kurallarına ve Türkiye Denetim Standartlarına uymayan veya düzenlenen raporların gerçeğe aykırı, eksik, yanlış, yanıltıcı, taraflı olması hâlinde denetlenen birlik yönetim kurulunca Genel Müdürlüğe bilgi verilmek suretiyle veya söz konusu durumun tespiti halinde Genel Müdürlükçe re’sen tevsik edici evrakı ile birlikte, değerlendirilmek üzere Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumuna bildirilir. Ayrıca durumun Kanun ve diğer ilgili mevzuat uyarınca suç teşkil etmesi durumunda Genel Müdürlük savcılığa suç duyurusunda bulunur.

(2) Denetimi üstlenen ile bu Yönetmelik kapsamında denetim yaptırmak zorunda olan denetlenen birlik tek taraflı ya da anlaşarak bağımsız denetim sözleşmesini feshedemez. Ancak Bağımsız Denetim Yönetmeliğinin 22 nci maddesinin dördüncü fıkrası ve 29 uncu maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen durumlarda, bu fıkra hükmü uygulanmaz.

(3) Bağımsız Denetim Yönetmeliğinin 22 nci maddesinin dördüncü fıkrası ve 29 uncu maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen durumlarda ayrıca durumu Genel Müdürlüğe bildirmek kaydıyla bağımsız denetim sözleşmesi feshedilebilir. Bu durumda, denetimi üstlenenlerde bulunan, denetlenen birliğe ait defter ve belgeler ile gerekli tüm bilgiler ve diğer evrak, sözleşme imzalanarak yerine geçecek olan bağımsız denetçi veya bağımsız denetim kuruluşuna devredilmek üzere birlikler için İl Müdürlüğüne, merkez birlikleri için ise Genel Müdürlüğe verilir.

Bağımsız malî denetim raporları

(1) Bağımsız malî denetim sonucunda düzenlenen bağımsız malî denetim raporları, denetçi tarafından denetlenenin yönetim kuruluna teslim edilir, faaliyet ve hesapların değerlendirilmesine katkı sağlamak üzere genel kurula sunulur. Ara dönemler itibarıyla yapılan isteğe bağlı ya da özel bağımsız malî denetim sonucunda düzenlenen bağımsız malî denetim raporları, denetimin bittiği tarihi takip eden 10 işgünü içinde, denetçi tarafından iadeli taahhütlü mektupla gönderilir ya da elden teslim edilir. Teslimatın yapılacağı yer, birlikler için İl Müdürlüğü, merkez birlikleri için Genel Müdürlük Kontrolörler Başkanlığıdır.

(2) Denetimi üstlenen tarafından yapılan denetimin geçerli olabilmesi için bu Yönetmelikte belirtilen ilke, usul, esaslar ve ilgili mevzuata uygun olarak yapılmış olması zorunludur. Bağımsız mali denetimde konusu suç teşkil etmeyen ancak düzeltilmesi veya giderilmesi istenen hususların yerine getirilip getirilmediğinin takibi denetleyen tarafından yapılır ve yapılması istenen husus ile neticesi birlikler için İl Müdürlüğüne, merkez birlikleri için Genel Müdürlük Kontrolörler Başkanlığına bildirilir. İl Müdürlüğü tarafından birliklere ait zorunlu bağımsız mali denetim raporlarında suç teşkil eden fiiller görülmesi halinde, bu fiilleri açıklayan ön inceleme raporu İl Müdürlüğü tarafından düzenlenerek ilgili bağımsız malî denetim raporu ve belgeleriyle birlikte Genel Müdürlük Kontrolörler Başkanlığına gönderilir. Bunlar, Genel Müdürlük Kontrolörler Başkanlığı tarafından değerlendirme veya denetime tabi tutularak neticesine göre Genel Müdürlük tarafından işlem tesis edilir.

(3) Bağımsız malî denetim raporu, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından belirlenen ilke ve standartlara uygun hazırlanır. Bununla birlikte raporun Mevzuattan Kaynaklanan Diğer Yükümlülüklere İlişkin Rapor bölümünde aşağıdaki hususlara mutlaka yer verilir:

a) Bağımsız malî denetim raporunda denetlenen birliğin kâr/zarar durumu nedenleriyle birlikte ortaya konur. Eğer zarar varsa zararın sebepleri ile ilgili görüşlere yer verilmesi, birliğin borçları ve aldıysa kredi ödemelerine ilişkin bilgilerin yer alması gerekir.

b) Genel kurul ve denetleme kurulu tarafından gerekli görülen konulara bağımsız malî denetim raporunda yer verilmesi zorunludur.

c) Yasal muhasebe defterlerinin açılış ve kapanış tasdiklerini yapan noterin ismi, tasdik tarih ve sayıları bağımsız malî denetim raporunda belirtilir. Tasdiklerin süresinde ya da hiç yaptırılmamış olması durumunda, bu husus da ayrıca belirtilir.

(4) Genel Müdürlük, bağımsız malî denetim raporunun Mevzuattan Kaynaklanan Diğer Yükümlülüklere İlişkin Rapor bölümünde yer verilecek hususlarda değişiklik yapmaya yetkilidir.

(5) Bağımsız malî denetim raporu, bağımsız denetçi veya bağımsız denetim kuruluşu adına imzalamaya yetkili ve bağımsız denetim sözleşmesinde ismi geçen sorumlu denetçi tarafından imzalanması ile kesinleşir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Teknik Denetim ve Diğer Hükümler

Teknik denetim

(1) Merkez birliklerinin uygulama ve faaliyetlerinin teknik yönden denetimi; Genel Müdürlük tarafından merkez birliğinin iştigal konusuna göre görevlendirilen uzman personelden oluşturulacak bir heyet tarafından yapılır.

(2) Teknik denetim; Kanun, 16/1/2005 tarihli ve 25702 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tarımsal Üretici Birliklerinin Kuruluş Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmelik ve merkez birliğinin kendi tüzüğünde belirtilen faaliyet konuları çerçevesinde yapılır.

(3) Genel Müdürlük, teknik denetim konusunda düzenleme yapmaya yetkilidir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Çeşitli ve Son Hükümler

Hüküm bulunmayan hususlar

(1) Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hususlarda, Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu ve Kamu Gözetimi,  Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname hükümleri uygulanır.

Yürürlükten kaldırılan yönetmelik

(1) 25/9/2005 tarih ve 25947 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tarımsal Üretici Birlikleri ile Tarımsal Üretici Merkez Birliklerinin Denetlenmesine İlişkin Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.

Eski sözleşmelerin durumu

(1) Bu maddeyi ihdas eden Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce bağımsız denetçi yetkisini haiz yeminli malî müşavirler veya bağımsız denetim kuruluşları ile yapılan sözleşmeler, bu maddenin yürürlüğe girmesinden itibaren üç ay içerisinde bu maddeyi ihdas eden Yönetmeliğe göre yenilenmesi şartı ile geçerlidir.

(2) Birinci fıkrada belirlenen süre içinde bu maddeyi ihdas eden Yönetmeliğe göre yenilenmeyen veya bağımsız denetim siciline kayıtlı olmayan yeminli mali müşavirler ile yapılan sözleşmeler geçersizdir.

Yürürlük

(1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

(1) Bu Yönetmelik hükümlerini Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı yürütür.