Türk Medenî Kanununun Velâyet, Vesayet ve Miras Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Tüzük Kapsamında Tutulacak Defterler, Özel Kütük, Dosyalar, Tutanaklar ve Diğer Evrakın Düzenlenmesine Dair Yönetmelik

BİRİNCİ KISIM

Amaç ve Kapsam

Amaç ve Kapsam

Bu Yönetmeliğin amacı, Türk Medenî Kanununun Velâyet, Vesayet ve Miras Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Tüzük uyarınca tutulacak defterler ile özel kütük, dosyalar, tutanaklar ve diğer evraka ilişkin hususları düzenlemektir.

Dayanak

Bu Yönetmelik, 21/7/2003 tarihli ve 2003/5960 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren Türk Medenî Kanununun Velâyet, Vesayet ve Miras Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Tüzüğün 57 nci maddesinin (a) bendi uyarınca hazırlanmıştır.

Tanımlar

Bu Yönetmelikte geçen :

a) Türk Medenî Kanunu; 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanununu,

b) Bakanlık; Adalet Bakanlığını,

c) Kalem Yönetmeliği; Hukuk ve Ticaret Mahkemeleri Yazı İşleri Yönetmeliğini,

d) Mahkeme Kasası ; Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğünce, kıymetli evrak ve eşya defterinde yazılı şeylerin saklandığı kilitli ve sağlam yeri,

ifade eder.

İKİNCİ KISIM

Genel Hükümler

Dosya Usulü

Velâyet, vesayet ve miras işlerinde dosya usulunün uygulanması zorunludur. Her iş için bir dosya açılarak bu dosyaya, ait olduğu işin esas defterindeki numarası yazılır ve o işe ait tutanak ve belgeler sırasıyla bu dosyaya konur.

Elektronik ortamda veri girişi ve veri saklama uygulamasına geçen mahkemelerde dosyalama işlemi elektronik ortamda yapılır.

Dosyaların düzenlenmesinde bir sıra takip olunur.

Tutanaklar

Velâyet, vesayet ve miras işleri için bir tutanak tutulur. Bu tutanakta; dosya esas numarası, vesayet altına alınan veya kendisine kayyım tayin olunan kimsenin, vasi veya kayyımın, mirasta terekesi yazılanın, defter tutma talebinde; mirasçı ve ilgililerin ve miras şirketi için tayin olunan temsilcinin adı, soyadı ve yerleşim yerleri yazılır. Bu tutanakta yapılan işlemlerin tarih ve sırası belirtilir, kararlar hâkim ve zabıt kâtibi tarafından imzalanır. Tutanaklara birbirini takip eden sayfa numarası verilir.

Başvuru Şekli

Başvuru ve talepler yazılı veya sözlü beyan ile yapılır. Sözlü beyan tutanağa geçirilir ve beyanda bulunana imza ettirilir.

Belgeler

Terekede bulunan veya ilgililer tarafından daha sonra ibraz edilen belgelerin suretleri çıkarılarak dosyaya konulur. Asılları, üzerine dosya esas numarası yazılan bir zarfa konulup, mahkeme kasasında saklanır.

ÜÇÜNCÜ KISIM

Velâyet ve Vesayet

BİRİNCİ BÖLÜM

Defterler

Tutulacak Defterler

Velâyet ve vesayet işlerine bakan mahkemelerde aşağıdaki defterler tutulur:

a) Banka hesabı cari defteri :Bankaya yatırılan ve çekilen paraları gösteren defterdir.

Bu defterde; sıra numarası, dosya esas numarası, küçük veya kısıtlının adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, banka adı, banka hesap numarası, para miktarı ile diğer hususların bulunduğu düşünceler sütunu yer alır.

b) Vesayet ad defteri :Vesayet altına alınan veya kendilerine kayyım tayin olunanların alfabetik sırayla adlarının tutulduğu defterdir.

Bu defterde; sıra numarası, kısıtlı, küçük veya gaibin adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, yerleşim yeri, vesayet altına alınma sebebi, vasi veya kayyımın adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, yerleşim yeri, dosya esas numarası ile diğer hususların yer aldığı düşünceler sütunu bulunur.

c) Resmî defter :Vasi ve vesayet makamının isteği üzerine, koşullar gerektirdiği takdirde denetim makamınca verilen karar gereğince vesayet altındaki kişinin, malvarlığının tutulduğu defterdir.

Bu defter, tereke tespit ve koruma defterindeki usule göre tutulur.

Vasi Tarafından Tutulacak Defter

Vasiliğe atanma kararının kesinleşmesi üzerine, Türk Medenî Kanununun 438 inci maddesi uyarınca; vasi ile vesayet makamının görevlendireceği bir kişi tarafından, hâkimin belirleyeceği süre içinde ve talimatları doğrultusunda yönetilecek malvarlığının defteri tutulur.

Bu deftere bir sıra numarası altında, vesayet altındaki kişinin mallarının türü, adedi ve tahmin edilen rayiç bedelleri yazılır. Taşınmazların bulundukları yerler, sınırları, alanları, özellikleri, tapu kayıtları ve bu mallar üzerindeki kısıtlamalara ilişkin aynî haklar da ayrıca belirtilir.

Vesayet altındaki kişi ayırt etme gücüne sahipse, olanak bulunduğu takdirde defter tutulurken hazır bulundurulur.

Vesayet altındaki kişinin malvarlığının bulunmaması halinde, durum vesayet makamına yazılı olarak bildirilir. Bu halde defter tutulmaz.

Belirlenen süre içinde defterin düzenlenmesine engel bir durum varsa, vesayet makamından ek süre istenebilir. İstem uygun görüldüğü takdirde ek süre verilir. Bu süre kesindir.

Tutulan defter belirlenen süre sonunda iki örnek olarak vesayet makamına verilir.

Vesayet makamı, defterde yazılan malların iyi tanımlanmadığını, değerlerinin takdirinde yanlışlık yapıldığını veya eksik yazıldığını saptarsa, bunları denetimi altında tamamlattırır veya düzelttirir. Vesayet makamı, defterin usulüne uygun ve doğru olarak düzenlendiği kanısına varırsa bir örneğini onaylayarak vasiye verir, diğer örneğini dosyasında saklar.

Belirlenen süreler içinde defter tutulmaz veya tamamlanmazsa vasi, Türk Medenî Kanununun 483 üncü maddesi hükümlerine göre vesayet makamı tarafından görevinden alınır.

İKİNCİ BÖLÜM

Raporlar

Hesap Raporu

Vasi, her yıl aralık ayının son günü itibarıyla düzenleyeceği hesap raporunu en geç ocak ayının son gününe kadar vesayet makamına verir. Ancak vesayet makamı başka bir süre de belirleyebilir. Vesayet makamınca raporun bir yıldan kısa sürelerle düzenlenmesine karar verilmesi halinde, hesabın hangi güne kadar olan durumu göstereceği ve raporun en geç hangi tarihte verileceği de kararda açıklanır.

Hesap döneminde malvarlığında oluşan değişiklikler ile elde edilen gelirler ve yapılan masraflar ayrıntıları ile raporda gösterilir ve belgeleri rapora eklenir. Vesayet makamının kararlarının yerine getirilmesi için yapılan işlemler varsa, bunlara ait kararların tarihleri de rapora yazılır. Vesayet altına alınanın yaşam tarzına, yerleşim yerine ve meslekî eğitimine ilişkin ayrıntılı bilgiler de raporda belirtilir.

Hesap Raporunun İncelenmesi ve Onaylanması

Hesap raporunun verildiği tarihten itibaren en geç bir ay içinde vesayet makamı raporu inceleyip, eksiklik ya da yanlışlık gördüğü takdirde vasiye, hesapların tamamlanması veya düzeltilmesi için uygun bir süre verir.

Hesap raporunun incelenmesi sırasında, vesayet altına alınan kişi görüşlerini oluşturma ve açıklama yeteneğine sahip ise, olanak ölçüsünde hazır edilir.

Yapılan inceleme sonunda rapor ve hesaplar vesayet makamınca kabul veya reddedilir. Vesayet altına alınanın menfaatini korumak için gerekiyorsa uygun önlemleri alır.

Vasi, görevini yerine getirirken kusurlu davranışıyla vesayet altındaki kişiye verdiği zarardan sorumludur.

Değerli Şeylerin Saklanması

Malvarlığının yönetimi bakımından bir engel yoksa, vesayet altındaki kişiye ait kıymetli evrak, değerli eşya, önemli belge ve benzerleri vesayet makamının gözetimi altında güvenli bir yerde saklanır.

Bunların saklanmasında ve yönetiminde bir engel varsa gerektiğinde vesayet makamınca belirlenen teminat karşılığında adetleri, nitelikleri ve değerleri ayrı ayrı gösterilerek düzenlenen tutanakla vasiye teslim edilebilir.

Son Rapor ve Kesin Hesap

Görevi sona eren vasi, vesayet altındaki kişinin malvarlığının yönetimiyle ilgili son raporunu ve kesin hesabını görevinin sona ermesinden itibaren onbeş gün içinde vesayet makamına verir.

Vasi, son raporunda, mal varlığı ile gelir ve giderin her kalemini, niteliklerini ayrı ayrı belirterek yazar. Son rapordan önce verilmiş onaylı bir raporun bulunması halinde, sadece o rapordan sonraki gelir ve giderler yazılır. Hâkimin gelir ve giderlere ait verilmesini istediği belgeler de son rapora eklenir. Vesayet altındaki kişinin durumuna uygun olan, yol, yiyecek, giyecek gibi giderlerden belge istenmez.

Kesin hesapta, son rapora ek olarak vasinin atandığı ve görevinin sona erdiği tarihler itibarıyla mal varlığının gelir ve gider toplamı ile gelir ve gider farkı ayrı ayrı gösterilir.

Son rapor ve kesin hesap, vesayet makamınca onbeş gün içinde incelenerek uygun bulunursa onaylanır. Eksiklikler varsa tamamlanması için vasiye ek bir süre verilir. Verilen sürede eksiklikler tamamlanarak düzenlenen son rapor ve kesin hesap vesayet makamınca onaylanır. Son rapor ve kesin hesap onaylandıktan sonra malvarlığı vesayet altındaki kişiye, mirasçılarına veya yeni vasiye teslim edilir.

Son rapor ve kesin hesaptaki eksiklikler, verilen sürede tamamlanmaz veya birinci fıkrada yazılı süre içinde vasi raporunu vermezse ya da rapora göre vesayet makamı vasinin sorumlu olması gerektiği kanısına varırsa, son rapor ve kesin hesabın reddi konusundaki kararını vasiye tebliğ eder. Bu karar ayrıca ehliyetini kazanmış ergin kişiye veya mirasçılarına ya da yeni vasiye tazminat davası açma hakları bulunduğu da belirtilmek suretiyle tebliğ olunur. Bu tebliğde vasinin görevine son verildiği de belirtilir.

DÖRDÜNCÜ KISIM

Miras

BİRİNCİ BÖLÜM

Defterler

Tutulacak Defterler

Tereke işlerine bakan sulh hukuk mahkemesinde aşağıdaki defterler tutulur:

a) Tereke esas defteri :Tereke işlerine bakan sulh hukuk mahkemesine intikal eden bütün dava, itiraz veya temyiz başvurusu ile sair işlemlerin kaydedildiği defterdir.

Tereke esas defterinde; sıra numarası, başvuranın adı, soyadı veya unvanı ile başvuru tarihi, mirasbırakanın adı, soyadı, öldüğü tarih, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, varsa veli, vasi veya kayyımın adı, soyadı, adresi, son yerleşim yeri mahkemesinin karar tarih ve numarası ile itiraz veya temyiz başvurusunun tarih ve sonucu sütunları yer alır.

b) Kıymetli evrak ve eşya defteri :Döviz cinsinden paralar ile diğer kıymetli evrak ve eşyanın kaydedildiği defterdir.

Kıymetli evrak ve eşya defterinde; sıra numarası, tereke dosya esas numarası, kıymetli evrak veya eşyanın sahibinin adı, soyadı, kıymetli evrak veya eşyanın cinsi, türü, adedi, değeri, satılıp paraya çevrilmiş ise bedeli ve tahsilât makbuz numarası, kıymetli evrak ve eşyanın saklandığı yer hanesi ile gerekli görülen diğer hususların bulunduğu düşünceler sütunu yer alır.

c) Banka hesabı cari defteri :Bankaya yatırılan ve çekilen paraları gösteren defterdir.

Bu defterde; sıra numarası, tereke dosyasının esas numarası, mirasbırakanın adı, soyadı, banka adı, banka hesap numarası, bankaya yatırılan paraya ait tahsilât ve reddiyat makbuzunun tarih ve numarası, para miktarı ile diğer hususların yer aldığı düşünceler sütunu bulunur.

d) Kasa defteri :Türk Lirası cinsinden paranın kaydolunduğu defterdir.

Bu defterde; emanete alınan paranın miktarı, tahsilât makbuzunun tarih ve numarası, tereke dosyasının esas numarası, kasadan çıkış yapılan para miktarı ile buna ilişkin reddiyat makbuzunun tarih ve numarası yer alır.

e) Tereke karar defteri :Mahkeme tarafından verilen kararların sıra numarası takip edilerek yazıldığı defterdir.

Bu defterde; karar numarası, karar tarihi, dosya esas numarası, miras bırakanın adı, soyadı, son yerleşim yeri, başvuranın adı, soyadı veya unvanı, adresi, karar sonucu bulunur.

f) Tereke tespit ve koruma defteri: Miras bırakanın son yerleşim yeri sulh hâkimi, Türk Medenî Kanununun 590 ıncı maddesinde yazılı sebeplerden birinin gerçekleşmesi halinde tereke tespit ve koruma defterinin tutulmasına karar verir.

Bu defterde; sıra numarası altında taşınır malların cinsi, türü, miktarı, takdir olunan değeri, bulunduğu yer ile var ise üzerinde üçüncü bir şahsın rehin hakkına ilişkin bilgi yer alır. Kolleksiyon halindeki eşya bir kalemde ve aynı numara altında gösterilir. Aynı türden veya bir diğerine benzer eşya mümkün olduğu takdirde birlikte kaydolunur.

Üçüncü şahsın elinde bulunan bir mal hakkında istihkak iddiasında bulunulduğu takdirde, bunların isimleri ve iddiaya konu malın sıra numarası ve vesika ibraz edilmiş ise cinsi, türü, tarih ve numarası, takdir olunan değeri gösterilir.

Taşınmaz mallar ile bu malları sınırlayan aynî bir hak var ise tapu kayıtları ile beraber yazılır.

Taşınmazlar, adî veya hasılat kirası suretiyle kiraya veya işletmeye verilmiş ise kiracıların kimlikleri ve yerleşim yerleri ile sözleşmenin süresi ve kira bedeli gösterilir.

Yazımı yapılan tereke mallarından gerekenler Türk Medenî Kanununun 591 inci maddesine göre mühürlenerek koruma altına alınır. Mühür altına alma yazımdan önce de yapılabilir. Mühürlenmeyen mallar için de uygun koruma önlemi alınır. Mirasbırakanla birlikte oturanların ikâmetleri için zorunlu olan taşınmaz bölümleri ile ihtiyaçları için gerekli eşya mühürlemenin dışında tutulur.

Kütüphane veya pul kolleksiyonu gibi tespiti uzun zamana ihtiyaç gösteren taşınırlardan oluşan mallar, mühürlenmek veya kasa gibi güvenilir bir yere konulmak suretiyle muhafaza altına alınır.

Defterin hemen tutulmasının mümkün olmadığı hallerde, deftere geçirilecek tereke mallarının korunmasını sağlamak için tamamının veya bir kısmının, ölümün hemen sonrasında ve en geç on gün içinde mühürlenmesine karar verilebilir. Bu şekilde mühürlenen malların da defteri tutulur.

Alacaklıların istemi üzerine yapılan mühürleme, güvence altına alınan miktarla sınırlıdır. Alacaklıya güvence gösterildiği takdirde mühürleme yapılmaz, yapılmışsa kaldırılır.

Defter tutma işlemi ölüm tarihinden itibaren bir ay içinde tamamlanır ve defterin sonuna terekeyi yazma işleminin ne kadar devam ettiği yazılarak hâkim ve zabıt kâtibi ile hazır bulunan mirasçılar ve bilirkişiler tarafından imza edilir. Bu defter, her dosya için müstakilen düzenlenir.

Muhafazası masraflı veya bozulması muhtemel olan mallar ve eşya, hâkimin gerekçeli kararı ile açık artırma veya pazarlıkla satılır.

g) Resmî defter :Mirası reddetmek hakkına sahip olan mirasçılar tarafından, Türk Medenî Kanununun 606 ncı maddesinde öngörülen sürelerin işlemeye başladığı tarihten itibaren mirası ret için bir ay içinde defter tutmak talebinde bulunulduğu takdirde hâkimin gözetimi altında bu işle görevlendirilecek bir zabıt kâtibi tarafından, tereke tespit ve koruma defterindeki usule göre tutulan ve ölenin taşınır, taşınmaz mallarının durumu ve ayrıntısı ile alacak ve borçlarının miktarını gösterir defterdir.

Bu defterde ayrıca, miras bırakanın kefaletten doğan borçları ayrı bir sütunda gösterilir.

İKİNCİ BÖLÜM

Tutanak ve Kütük

Tereke İşlerine Bakan Sulh Hukuk Mahkemesince Tutulması Gereken Tutanak

Mirası ret tutanağı, mirasçının mirası reddetmesi halinde sulh hâkimince düzenlenen tutanaktır.

Bu tutanakta; mirası reddeden mirasçının adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, yerleşim yeri bilgileri yer alır. Ret beyanı, mirası reddedene veya istem bu konuda yetkisi olan vekil tarafından yapılmış ise vekiline imza ettirilip, hâkim ve zabıt kâtibince imzalanır. Vekilin vekaletnamesi bu tutanağa eklenir.

Süresi içinde yapılan ret beyanı aynı gün mirası ret kütüğüne işlenir.

Tereke İşlerine Bakan Sulh Hukuk Mahkemesince Tutulması Gereken Kütük

Mirası ret kütüğü, miras mirasçılar tarafından reddedilmiş ise özel kütüğe işlenir. Bu kütüğe; mirasbırakanın adı, soyadı, gün, ay, yıl olarak ölüm tarihi, mirası ret için başvuru tarihi, reddedenin adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, reddedenin yerleşim yeri, ret beyanını içeren tutanağın tarihi, tereke esas numarası, mirasçılık belgesini veren mahkemenin esas ve karar numarası yazılır. Kütükte, diğer hususların bulunduğu düşünceler sütunu da yer alır. Reddeden mirasçıya mirası reddettiğine dair belge verilmiş ise bu husus düşünceler sütununda belirtilir.

Reddeden mirasçıya talebi halinde, mahkemenin özel kütüğünün kayıt numarasını içeren, mahkeme mührü ile mühürlenmiş ve zabıt kâtibi tarafından onaylanmış mirası reddettiğine ilişkin bir belge verilir.

BEŞİNCİ KISIM

Son Hükümler

Defter ve Kütüğün Basılması

Bu Yönetmelikte tutulması öngörülen ve ekte birer örneği gösterilen defterler ve özel kütük Adalet Bakanlığınca bastırılıp teşkilâta gönderilir.

Örnekler

Bu Yönetmelik hükümlerine göre, tutulması ve kullanılması zorunlu olan defter örnekleri Yönetmeliğe eklenmiştir.

Örneklerdeki esaslara uyulmak şartıyla, bu örneklere gerekli ilâveler yapılabilir.

Uygulanacak Hükümler

Bu Yönetmelik yürürlüğe girmeden önce tutulan defterler, mümkün olduğu takdirde, Yönetmelik hükümlerine uygun bir biçimde gerekli sütunlar ilave edilmek suretiyle kullanılmaya devam edilir.

Elektronik Ortamda Kayıt Tutulması

Elektronik ortamda veri girişi ve veri saklama uygulamasına geçen mahkemelerde bu Yönetmelik uyarınca tutulacak defterler ile özel kütük, dosyalar, tutanaklar ve diğer evrak elektronik ortamda tutulur.

Birinci fıkraya göre elektronik ortamda tutulan defter, özel kütük ve diğer evrak; bir yıl süreyle, yedekleme amacıyla haftalık dökümleri çıkartılarak mahkeme yazı işleri müdürünce imzalanmak suretiyle defter ve karton yerine geçmek üzere saklanır.

Yürürlük

Bu Yönetmelik yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.

Yürütme

Bu Yönetmelik hükümlerini Adalet Bakanı yürütür.

Örnek