EN
TR
23/6/1958 günlü ye 7129 sayılı Bankalar Kanununun bazı maddelerinin değiştirilmesi; 26/9/1978 günlü ve 2171 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak Bakanlar Kurulunca 23/7/1979 gününde kararlaştırılmıştır.
23/6/1958 günlü ve 7129 sayılı Bankalar Kanununun 4, 6, 14, 26, 28, 31, 38, 39, 44, 45, 46, 48, 50, 54, 60, 61, 66, 68, 69, 70, 72, 73, 74, 75 ve 76 ncı maddeleri aşağıdaki biçimde değiştirilmiştir.
Hisse senedi ve ortaklar
MADDE 4
Bankacılıkla uğraşmak amacıyla kurulmuş ve kurulacak Anonim Ortaklıklarda;
1. Hisse senetlerinin nakit karşılığında çıkarılması ve tamamının ada yazılı olması,
2. Hisse senetlerinin itibari değerlerinin 10 bin lirayı geçmemesi,
3. Bütün hisse senetlerinin menkul kıymetler borsasına kote edilmesi,
4. Ortak sayısının yüzden az olmaması,
5. Çalışanların çoğunluğunun yararlandığı yardım ve sosyal güvenlik vakıfları, dernekleri ve sandıkları ile sendikalara ait sermaye payları toplamının % 40 dan; diğer ortakların herbirine ait sermaye payının (ana, baba, kardeş, eş ve çocuklar ile bunların sermayesinin çoğunluğuna tek başına ya da birlikte sahip oldukları ortaklıklara ait paylar bir tek kişiye ait sayılır) % 30 dan fazla olmaması,
zorunludur.
Kamu İktisadi Teşebbüsü durumunda olan ya da sermayesinin çoğunluğuna kamu kurumlarının sahip olduğu bankalar için 4 ve 5 nci bent hükümleri uygulanmaz.
Ortak sayısının yüzden aşağı düşmesine ve 5 nci bentde yazılı sınırların aşılmasına yol açan işlemler pay defterine kaydolunmaz.
Belirlenen süre sonunda ada yazılı duruma getirilemeyen hamiline yazılı eski hisse senetleri ile yasal sınırlar üzerinde sermaye payı sahipleri bu maddenin 1 inci ve 5 inci fıkralarındaki koşullar yerine getirilinceye kadar temettü hariç ortaklık haklarından yararlanamazlar.
Bu maddenin 5 inci bendindeki oranların aşılması halinde;
a) Pay sahiplerince sermaye artırımı dolayısiyle ortaya çıkabilecek rüçhan hakları kullanılmaz,
b) Yeni pay senedi satın alınmaz,
Yukardaki hükümlere aykırı işlemler geçersizdir.»
En az sermaye
MADDE 6
Türkiye’de kurulan bankaların ödenmiş sermayeleri ile yedek akçeleri ve yabancı ülkelerde kurulmuş olup Türkiye’de şube açarak çalışan bankaların Türkiye’ye ayırdıkları sermaye ve yedek akçeleri toplamı 25 milyon liradan az olamaz.
Bankaların merkez şubesi dışında açılmış ve açılacak her şubesi için ayrıca;
1. Nüfusu 1 milyondan fazla olan kentlerde 5 milyon lira,
2. Nüfusu 500 binden fazla 1 milyondan az olan kentlerde 3 milyon lira,
3. Nüfusu 50 binden fazla 500 binden az olan kentlerde 1 milyon lira,
4. Nüfusu 50 binden az olan kentlerde 500 bin lira sermaye ayırmaları,
zorunludur.
Bankalar, genel nüfus sayımlarından sonra geçici sonuçların Devlet İstatistik Enstitüsünce yayımlanmasını izleyen bir yıl içinde en az sermaye tutarlarını bu madde hükümlerine göre ayarlamak zorundadırlar.
Başka yerde şubesi bulunmayan ve nüfusu 250 binden az olan kentlerdeki bankalar için bu maddedeki en az sermaye tutarları aranmaz.
Ödenmiş sermaye ve yedek akçelerin tutarı 100 milyon liradan az olan bankalar için yukarıdaki tutarlar % 50 oranında uygulanır.
Bu maddede yazılı en az sermaye tutarları, Ticaret Bakanlığının olumlu görüşü alınarak Maliye Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından üç katma kadar aktarılabilir.
İstanbul Emniyet Sandığı için bu madde hükümleri uygulanmaz.
Genel Kurulda oya katılma
MADDE 14
Genel Kurulda ortakların, sahip oldukları pay sayısı kadar oy hakları vardır.
Esas sermayenin % 10 ve daha fazlasına sahip ortaklar ile idare meclisi başkan ve üyeleri ve birinci derecede imza yetkisine sahip olanlar vekil olarak oy kullanamazlar.
İkinci fıkra dışında kalan kimselerin vekil olarak kullanabilecekleri oy sayısı 50’yi ve banka sermayesini temsil eden payların % 1’ini geçemez.»
Mevduat çeşitleri
MADDE 26
Bankalar, mevduat hesaplarım aşağıdaki türlere göre birbirinden ayırmak ve bunları vadelerine göre sınıflandırmak zorundadırlar.
1. Resmî Mevduat: Genel ve katma bütçeli daire ve kurumlara, yerel yönetimlere, kanunla kurulmuş döner sermayeli kuruluşlara, mahkemelere, savcılıklara, İcra ve İflâs dairelerine, tereke hâkimliklerine ve kanunla kurulmuş Sosyal Sigorta Kurumlarına ait mevduat resmî mevduattır.
2. Ticari Mevduat: Gerçek kişilerin ticarî işletmelerine, kooperatifler dahil her çeşit ortaklıklara, vakıflar, dernekler, sendikalar, birlikler ve meslekî kuruluşların kurdukları veya katıldıkları ticarî işletmelere, Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile bunların işletme ve kuruluşlarına, genel ve katma bütçeli daire ve kuruluşlarla yerel yönetimlerin ticarî işletmelerine ait mevduat ticarî mevduattır.
3. Bankalar Mevduatı: Bankaların (Kamu İktisadi teşebbüsü halindeki bankalar ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası dahil) ve özel kanunlarına göre mevduat kabulüne yetkili kılınan kuruluşların birbirlerine yaptıkları mevduat bankalar mevduatıdır.
4. Tasarruf Mevduatı: Gerçek kişilerce bu nam altında bankalara yatırılan paralar ile vakıflara, dernek ve birliklere, sendikalara, kanunla veya bir kanuna dayanarak kurulmuş tasarruf sandıklarına ve bu kanunun 25 inci maddesinde belirtilen sandıklara ait mevduat tasarruf mevduatıdır.
5. Diğer Mevduat: Yukarıda sayılanların dışında kalan her türlü mevduat diğer mevduat sayılır.
Resmî mevduatı kabul edebilecek bankalar Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenebilir.
Kalkınma ve Yatırım Bankalarının diğer bankalardan 1 yıl ya da daha uzun vade ile sağladıkları paralar mevduat kabul edilmez.»
Tasarruf mevduatı kabul sınırı
MADDE 28
Bir bankanın kabul edebileceği tasarruf mevduatı tutan, ödenmiş ya da Türkiye’ye ayrılmış sermayesiyle yedek akçeleri toplamı:
1. 50 milyon liraya kadar olan bankalarda 12 katını,
2. 50 milyon liradan 250 milyon liraya kadar olan bankalarda 15 katını,
3. 250 milyon liradan 1 milyar liraya kadar olan bankalarda 18 katını,
4. 1 milyar liradan 2 milyar liraya kadar olan bankalarda 20 katını,
5. 2 milyar liradan fazla olan bankalarda 22 katını, geçemez.
Ancak, uygulanan en yüksek mevduat munzam karşılık oranının % 50 fazlası üzerinden Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasındaki hesaba yatırılmak koşuluyla, bankalar yukarıdaki sınırlar üzerinde tasarruf mevduatı kabul edebilirler.»
Mevduatta zamanaşımı
MADDE 31
Bankalar ve mevduat kabulüne yetkili diğer kuruluşlar, mevduat sahiplerine, aksine yazılı istekleri olmadıkça her yıl Ocak ayı içinde birer hesap özeti gönderirler.
Her türlü mevduat, emanet ve alacaklardan son istem, işlem ya da mudiin herhangi bir şekilde yazılı talimatı tarihinden başlayarak on sene geçtiği halde sahipleri tarafından aranmamış olanları, bu sürenin, bitişini izleyen takvim yılı başından başlayarak 8 ay içinde banka ve kurumlarca sahiplerinin isim, kimlik, adresleri ve haklarına faizleriyle birlikte ulaştıkları tutarlar gösterilerek düzenlenecek bir cetvel ile Maliye Bakanlığı emrine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına devredilir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, devredilen bu tür haklardan 1.000 liradan fazla olanları 5 yıl süre ile saklamak ve bu süre içinde sahip ve mirasçılarını araştırmakla beraber en az bir kez Resmî Gazete'de sahip ve mirascılarının bankaya başvurmalarının gereğini duyurur. Sahip ve mirasçıları çıkmayan mevduat, emanet ve cari hesap bakiyeleri, 5 yılın bitiminde, 1.000 liraya kadar olanlar ise bu süre beklenmeksizin Hazine hesabına geçirilir.
Küçükler adına ve yalnızca bunlara ödeme yapılmak kaydıyla açtırılan hesaplarda, bu maddede yazılı zamanaşımı süreleri küçüğün reşit olduğu tarihte işlemeya başlar.»
Kredi sınırları
MADDE 38
1) Bir banka, gerçek ya da tüzel bir kişiye doğrudan doğruya veya dolaylı olarak nakit, mal, kefalet, teminat biçiminde ve niteliğinde ya da başka bir biçimde kendi ödenmiş veya Türkiye’ye ayrılmış sermayesi ile yedek akçeleri toplamının % 10 undan fazla kredi veremez, kefaletlerini kabul edemez veya tahvillerini satın alamaz.
2) Bu oran, Kalkınma Planı yıllık programlarında belirtilen sektörlerdeki işlerde ve dış satımda kullanılmak üzere açılan kredilerde % 25 dir. Kalkınma Planı yıllık programlarında belirtilen türlerdeki ortaklıklara açılan krediler ile gerice yörelerdeki işler için kullandırılan kredilerde anılan oran % 30 a kadar artırılabilir. Bu oran önemli projeler için ilgili Bakanlık ve Devlet Planlama Teşkilâtının olumlu görüşü alınması kaydı ile Maliye Bakanlığınca % 40 a kadar artırılabilir.
Ancak, kredinin fiilen bu işlerde kullanıldığının Maliye Bakanlığınca saptanacak biçimde belgelenmesi zorunludur.
Yıllık programlarda belirtilen sektörlerde değişiklik yapılması halinde yukarıda oranlardan yararlanan kredilerin durumu değişmez.
3) İkinci fıkradaki oranların hesabında, teminat mektupları ve kefaletler % 25 oranında nazara alınır. Maliye Bakanlığınca belirlenecek büyük kamu ihaleleri için bu oran % 10 a kadar indirilebilir.
4) Bu maddenin uygulanmasında,
a) Lehine kredi açılan bir gerçek kişinin sermayesinin % 10 ndan fazlasına sahip olduğu ortaklıklar ile Yönetim Kurulu Başkanı, üyesi, genel müdürü, genel müdür yardımcısı, müdürü bulunduğu ortaklıklara,
b) Lehine kredi açılmasa bile,
ba) Bir gerçek kişinin sınırsız sorumlulukla katıldığı ortaklıklara,
bb) Bir gerçek ya da tüzel kişinin sermayesinin en az % 40’ına sahip olduğu ortaklıklara,
bc) Bir gerçek ya da tüzel kişinin ve sermayesinin % 50 sinden fazlasına sahip oldukları ortaklıklarının ayrı ayrı yada birlikte sermayesinin çoğunluğuna sahip oldukları ortaklıklarına,
açılan krediler bu gerçek ya da tüzel kişiye dolaylı olarak verilmiş kredi sayılır.
Dolaylı kredi ilişkisi içerisinde bulunan gerçek ya da tüzel kişilerin bu krediler için bankaca kabul edilen kefaletleri kredi sınırının hesabında dikkate alınmaz.
Yukarıdaki dolaylı kredi ilişkisinin hesaplanmasında, bir gerçek kişi ile eşine ve reşit olmayan çocuklarına ait paylar bir kişiye ait sayılır.
Bankalar, kredi verdikleri kişilerden, yukarıdaki hükümlerin uygulanmasının gerektirdiği bilgileri almak zorundadırlar.
5) Yukarıdaki hükümler aşağıdaki işlemlere uygulanmaz.
a - Özel kanun hükümlerine göre yapılan işlemler;
b - Maliye Bakanlığı ile ya da bu Bakanlığın uygun görmesi üzerine Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile yapılan işlemler;
c - Vadesinin bitimine en çok iki yıl kalan Hazine Bonoları ve Hazine kefaletini haiz bonolar karşılığında yapılan işlemler;
d - Karşılığı Devlet iç istikraz ve Devlet Yatırım Bankası tahvili olan kredi işlemleri;
e - Bankaların kendi aralarındaki kredi işlemleri;
f - Yabancı bankaların veya benzeri kredi kurumlarının Maliye Bakanlığınca belirlenen limitler içindeki mukabil kefaleti ile verilen kefalet mektupları;
g - Diğer bankaların kendi kredi sınırları içindeki mukabil kefaleti ile verilen teminat mektupları (teminat mektuplarının mukabil kefaletler tutarını aşan kısmı için bu maddedeki sınırlara uyulur.)
h - En az üç bankanın riski paylaşarak yurt dışı ihale işlemleri için verecekleri teminat mektupları;
1- Dış işlemlerde kur değişikliklerinin doğurduğu kredi aşımları;
Bankalar, bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihten önce açtıkları kredilerden bu maddede belirtilen koşullara aykırı olanları, madde hükümlerine uygun hale getirinceye kadar artıramazlar.»
Bankaların iştiraklerine verebileceği kredi toplamı
MADDE 39
Bir bankanın kendi iştirak ya da kuruluşlarının tümüne ya da bu iştirak ve kuruluşların kefaletleri ile diğer gerçek ve tüzel kişilere açacağı kredilerin toplamı, bankanın ödenmiş ya da Türkiye’ye ayrılmış sermaye ve yedek akçeleri toplamının % 20 sini geçemez.
Barkalar, kalkınma planı yıllık programlarında belirtilen sektörlerde iş yapan iştirak ve kuruluşlarının tümüne, yalnızca bu sektörlerdeki işlerinde kullanılmak ve 38 inci madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bir önceki yıl bilânçosunda mevcut nakdi kredi tutarının % 15 ine veya ödenmiş ya da Türkiye’ye ayrılmış sermayeleriyle yedek akçeleri toplamının 3 katma kadar kredi verebilirler.
Ancak bu işlemler her ne suretle olursa olsun üçüncü kişilere kredi sağlanması amacına yönelik olamazlar.
Kamu İktisadi Teşebbüsü niteliğindeki iştirak ve kuruluşlara açılan krediler 1 inci ve 2 nci fıkradaki sınırlamalara tabi değildir.
Banka iştiraki deyimi, bankaların sermayesinin en az %20 sine sahip olduğu ortaklıkları belirtir.
Bankalar, bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği günden önce açtıkları kredilerden bu maddede belirtilen koşullara aykırı olanları, madde hükümlerine uygun hale getirinceye kadar artıramazlar.
Kredi açma yetkileri
MADDE 44
Gerçek yada tüzel bir kişiye verilecek kredilerden;
1. Toplamı ödenmiş yada Türkiye’ye ayrılmış sermaye ve yedek akçelerinin % 10 unu geçmemek üzere 2 milyon liraya kadar olanları banka Genel Müdürlüklerince ya da kendilerine verilen yetki içerisinde bölge ya da şube müdürlüklerince,
2. Toplamı ödenmiş ya da Türkiye'ye ayrılmış sermaye ve yedek akçelerinin % 10 unu geçmemek üzere 2 milyon liradan fazla 10 milyon liradan az olanları Genel Müdürlüğün yazılı önerisi ve idare komitesinin karan ile,
3. 10 milyon liradan fazla olanları Genel Müdürlüğün yazılı önerisi üzerine yalnızca idare meclisinin kararı ile,
açılabilir.
Yetki sınırlarının saptanmasında bir kişiye ve onun sınırsız sorumlulukla katıldığı ortaklıklara açılan kredilerin toplamı gözönünde tutulur.
Krediler (yabancı bankaların ya da benzeri kredi kuruluşlarının mukabil kefaleti ile verilen kefalet mektupları hariç) ancak adına açıldığı kişilere kullandırılabilir.»
Açık krediler
MADDE 45
Ödenmiş ya da Türkiye’ye ayrılmış sermaye ile yedek akçeleri toplamının % 10 unu geçmemek üzere verilecek açık (kişisel taahhüde dayanan ve tek imzalı) kredilerden;
1. 250 bin liraya kadar olanları genel müdürlükçe ya da kendilerine verilen yetki içerisinde bölge ya da şube müdürlüklerince,
2. 250 bin liradan fazla ve 1 milyon liradan az olanları idare komitesi kararı ile,
3. 1 milyon liradan fazla olanları yönetim kurulu kararı ile,
açılır.
Yetki sınırlarının saptanması ve kredilerin kullandırılması hakkında 44 üncü madde hükümleri saklıdır.
Kredi açma yetkilerine ilişkin yukarıdaki ve 44 üncü maddedeki sınırlar T. C. Merkez Bankasının görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığınca artırılabilir.
Hesap durumu alınması
MADDE 46
Bankalar, Devlet ve Devlet Kuruluşları ile olan yada 25 bin lirayı geçmeyen işlemler ile nakit, borsada kote hisse senedi ve tahviller, Hazine Bonoları ve Hazine kefaletini haiz bonolar ya da altın rehin edilmesi karşılığında açılacak krediler ve yalnıza çiftçilere verilecek tarımsal amaçlı krediler dışında açacakları krediler ve verecekleri kefalet ya da teminatlar için, istemde bulunanlardan, Bankalar Birliğince saptanacak örneklerine uygun ve yetkililerin imzalarını taşıyan en son hesap durumunu almak zorundadırlar. Bu hesap durumlarının, kredilerin kullanıldığı sürece her yıl hesap dönemini izleyen 7 ay içinde alınmasına devam edilir.
Kurumlar vergisi yada yıllık beyanname veren gelir vergisi yükümlüsü olan kredi müşterilerine alt hesap durumlarında bağlı bulunulan vergi dairesi ve hesap numaralarının gösterilmesi gereklidir. Bu hesap durumlarına vergi dairesine verilen bilânço ya da işletme hesap özeti eklenir.
Özel kanunları gereğince taşınmaz mal ipoteği karşılığında kredi açmaya yetkili bankaların ve İstanbul Emniyet Sandığının ticari kredi dışındaki işlemlerinde hesap durumu aranmaz.
Maliye Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının görüşünü de alarak birinci fıkrada yazılı 25 bin liralık sınırı üç katma kadar artırmaya yetkilidir.»
İştiraklere sermaye yatırımı
MADDE 48
Bankaların, iştirak ve kuruluşlarına yatıracakları sermayelerinin toplamı; ödenmiş yada Türkiye'ye ayrılmış sermayeleri ile yedek akçeleri toplamının % 10’unu geçemez.
Ancak Bankaların;
1. Kalkınma planı yıllık programlarında belirtilecek sektörlerde iş yapan ya da yapacak olan ortaklık ve kuruluşlara,
2. Kanunla kurulan ortaklıklara,
3. Kalkınma ve Yatırım Bankalarına,
4. «İktisadi Devlet Teşekkülleriyle Müesseseleri ve İştirakler Hakkında Kanun» kapsamına giren bankaların, kendilerine verilen özel görevleri gerçekleştirmek amacıyla kuracakları ya da sonradan katılacakları ortaklık ve kuruluşlara.
Yatırmış bulundukları yada yatıracakları sermayeleri için birinci fıkradaki sınırlayıcı hüküm uygulanmaz.
Yıllık Programlarda belirtilen sektörlerde değişiklik yapılması halinde, eski listelere göre sınırlama dışı bırakılan İştiraklerin durumu değişmez.
Bankalar ve sermayesinin % 50 sinden fazlasına sahip oldukları iştirakleri, banka sermayesinin % 10’undan fazlasına sahip olan hissedarların (Kamu kuruluşları dışında) idare meclisi başkan ve üyelerinin, genel müdür ve genel müdür yardımcılarının ayrı ayrı ya da birlikte sermayelerinin % 25 inden fazlasına sahip oldukları ortaklıklara katılamazlar.
Bankaların doğrudan ya da dolaylı olarak sermayelerinin en az % 20’sine sahip bulundukları iştirakleri ana banka hisse senetlerini satın alamazlar, rehin olarak kabul edemezler ve karşılığında avans veremezler.
Bankaların yatıracakları sermaye deyimi, iştirak payını elde etmek için fiilen yapılan ödemeler ile henüz ödenmemiş sermaye taahhüdü toplamını belirtir.
Bankalar, bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girmesinden önce, iştiraklerine ayırdıkları sermaye tutarlarını bu madde hükümlerine uygun duruma getirinceye kadar mevcut iştiraklerine yeniden sermaye ayıramazlar ve yeni iştirakte bulunamazlar.»
Taşınmaz mal üzerine işlemler
MADDE 50
1) Bankalar, ticaret amacıyla taşınmaz mal alım ve satımı ile uğraşamazlar ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca alınan kararlara uygun olarak bankacılık işlerini yürütebilmek için gereksindikleri sayı ve vüsatin üstünde herhangi bir biçimde taşınmaz mal edinemezler.
Bankaların, sermayesine % 10'un üstünde katıldıkları ortaklıklarla bunların ortağı olduğu kuruluşların iş konularının gerektirdiği iş yeri, fabrika, imalâthane ve eklentileri gibi taşınmaz mallar dışında taşınmaz mal edinmeleri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının iznine bağlıdır.
2) Bankalar, taşınmaz mal yapımı işleri ya da ticareti ile uğraşan ortaklıklara katılamazlar ve bu konuda iş yapan gerçek ve tüzel kişilere kredi açamazlar. Ancak aşağıda belirtilen iştirak ve kredilere bu hüküm uygulanmaz.
a) Yol, köprü, baraj, liman, okul ve hastane gibi bayındırlık tesisleri ile sanayi ve turistik tesislerin inşaat taahhüdü ile uğraşan ortaklıklara bankalarca yapılan iştirakler;
b) Yukarıda 2 (a) bendinde belirtilen konularda iş yapan banka iştiraklerine ve diğer gerçek ya da tüzel kişilere yalnızca bu alanlarda kullanılmak üzere açılan krediler;
c) Kendisine ya da eşine ait konutu bulunmayanlara satılmak ya da kiralanmak üzere, nüfusu 100 bini aşan kentlerin belediye sınırları ya da mücavir alanlar içerisinde, İmar ve İskân Bakanlığınca onanmış projeleri gereğince toplu ve sosyal konut yapacak kamu kuruluşları ile kooperatiflere ya da bunların müteahhitlerine açılan krediler;
d) Her çeşit taşınmaz mal yapımının taahhüdü işleriyle uğraşan gerçek ve tüzel kişilere verilen teminat mektupları;
3) Bankalar;
a) Tarım, sanayi madencilik, enerji, bayındırlık, ulaştırma, dışsatım ve turizm işleri ile 2/c bendindeki toplu ye sosyal konut yapımına yönelik krediler;
b) Artırma, Eksiltme ve İhale Kanunu’nun ya da özel şartnamelerinin hükümlerine göre resmi daire ve kurumlara, iktisadi Devlet Teşekküllerine ve müesseslerine, kanunla kurulmuş teşekküllere, banka, ortaklık, dernek ve vakıflara ihaleye koydukları çeşitli işler için ve ayrıca mahkemelere, vergi ve icra daireleriyle gümrüklere hitaben bunlar tarafından istenen konular için verilecek teminat mektupları;
c) Kredi sağlamak amacıyla kalkınma ve yatırım bankalarına ve (a) bendindeki işler için diğer bankalara hitaben verilecek teminat mektupları;
dışında taşınmaz mal ipoteği karşılığında kredi açamazlar.
Yeniden kredi açılmaması koşuluyla, verilen kredilerden tahsili tehlikeye düşenlerin sağlamlaştırılması için sonradan ipotek tesis olunabilir.
4) Bankalar, alacaklarından dolayı edinmek zorunda kaldıkları taşınmaz malları, edinme gününden başlayarak 3 yıl içinde elden çıkarmak zorundadırlar. Bu süre içinde elden çıkarmanın olanaksız olduğunun ya da banka için büyük zarar doğuracağının belgelendiği hallerde bu süre Maliye Bakanlığı tarafından uzatılabilir.
Bankalara taşınmaz mal üzerine borç verme konusunda yetki veren özel kanun hükümleri saklıdır. İstanbul Emniyet Sandığı ve bu kanun kapsamına giren bankaların yabancı memleketlerdeki şubelerine 3 üncü fıkra hükmü uygulanmaz.»
Hesap uygunluğu
MADDE 54
Bankalar, yasal ve yardımcı defterleri ve kayıtları arasında olduğu gibi, şubeleri, yurt içindeki ve dışındaki muhabirleri ile de hesap uygunluğu sağlamadan bilânçolarını kapatamazlar.»
Murakabede Hükümetin yetkileri
MADDE 60
1) Bankalar Yeminli Murakıplarınca yapılan inceleme sonucunda, bir bankanın yasalara, bankacılık ve muhasebe ilkelerine aykırı işlemleri nedeniyle malî bünyesinin ciddi şekilde zayıflamakta olduğu anlaşıldığında, 80 inci madde hükmü saklı kalmak kaydıyla, Maliye Bakanlığı uygun bir süre vererek kanuna aykırı durumların düzeltilmesini, bankacılık ve muhasebe ilkelerine uygunluğun sağlanmasını ve mali bünyenin güçlendirilmesini isteyebilir.
2) Verilen süre içinde bankaca gerekli önlemlerin kısmen ya da tamamen alınmaması ve Bankalar Yeminli Murakıplarınca yapılan incelemeler sonucunda Bankanın mali bünyesinin taahhütlerini karşılayamayacak derecede zayıflamış bulunduğunun ya da bu durumun gerçekleşmek üzere olduğunun saptanması halinde; T.C. Merkez Bankasının da görüşünü alarak geçici bir Yönetim Kurulu oluşturmaya ve gerekli bütün önlemleri almaya Maliye Bakanı yetkilidir.
Geçici Yönetim Kurulu, göreve başlama gününe göre düzenlenecek ara bilânçosunu ve alınması gereken önlemlere ilişkin görüş ve önerilerini içeren bir raporu en kısa zamanda Maliye Bakanlığına verir.
3) Maliye Bakanı alınan önlemlere karşın Bankanın çalışmasının sürdürülmesine olanak görmediğinde, öncelikle bir başka banka ya da bankalarla birleşme ya da devir olanaklarını araştırır. Bu amaçlar için, bankanın aktif ve pasifini devralacak bankaya, bu Kanunun ek birinci maddesi gereğince tesis olunan Bankalar Tasfiye Fonundan uzun süreli faizsiz ödünç şeklinde mali yardım yapılabilir.
Bu durumdaki bankaların ortaklar genel kurulu ancak Maliye Bakanının gerekli görmesi halinde toplanabilir ve genel kurul kararları Maliye Bakanının onayı ile hüküm ifade eder.
4) Bankanın birleşme ya da devrine olanak bulunmaması durumunda, Hükümet, Maliye Bakanlığının önerisi üzerine tedricen tasfiyesi için Maliye Bakanına yetki verebilir.
Tedrici tasfiye, Maliye Bakanının belirleyeceği bir bankanın gözetiminde ve bu bankanın mali ve teknik yardımı ile yapılır.
Tedricen tasfiye karar ve işlemlerinde Türk Ticaret Kanunu, İcra ve İflas Kanunu ve diğer mevzuatın tasfiye ile ilgili hükümleri ile bu Kanunun tasfiyeye ilişkin diğer maddeleri hükümleri uygulanmaz. Ancak, tasfiye memurlarının işlem ve tasarruflarından doğan borçları dolayısıyla haciz yoluyla takip yapılabilir.
Tedricen tasfiye halindeki bankanın ortakları tasfiye işlemlerine herhangi bir biçimde karışamaz ve hesap isteyemezler.
Tasfiye kararı gününden başlayarak mevduata ve bankanın rehin ile temin edilmemiş borçlarına faiz yürütülmez.
Tedrici tasfiyeye giren bankadaki tasarruf mevduatı, tasfiye, sonucu beklenmeden ve Bankalar Tasfiye Fonundan gereksinme oranında verilecek avanslarla karşılanmak suretiyle, en geç 3 yıl içinde hak sahiplerine geri ödenir. Bu sürenin sonunda sahipleri tarafından aranmayan tasarruf mevduatı hesapları bu Kanunun 31 inci maddesi gereğince işlem yapılmak üzere T.C. Merkez Bankasına devredilir.
Tasfiyeye giren bankanın aktifleri, öncelikle tasarruf mevduatının ve tasfiye giderlerinin karşılanması amacıyla Fondan alınmış olan avansların geri verilmesine ayrılır. Bankalar Tasfiye Fonu, yukarıdaki fıkra gereğince ödediği tasarruf mevduatı için toplamı üzerinden tasfiye halindeki bankanın bütün aktifleri üzerinde imtiyazlı alacaklı sıfatını kazanır. Maliye Bakanı, Fon adına bankanın iflasını isteyebilir.
Fondan Ödenen tasarruf mevduatının ve tasfiye giderlerinin bankanın aktifleriyle karşılanamayan kısmı, tasfiye sonunda kat'i ve nihai açık olarak Fon tarafından yüklenilir.
5) Bankalar Tasfiye Fonu mevcudunun bu madde gereğince yapılacak ödemeleri karşılamaya yetmediği yıllar için, bankaların Fona bu Kanunun Ek 1 inci maddesinin ikinci fıkrası gereğince yatırmakla yükümlü oldukları tutarların bir katı tutarında ek ödeme yapmalarına, Maliye Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca karar verilebilir. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen Bankalar hakkında bu Kanunun 69 uncu maddesi hükmü uygulanır.
6) Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği günde tedricen tasfiye halinde olan bankalar hakkında 7129 sayılı Kanunun 153 sayılı Kanunla değişik 60 ıncı maddesi hükmünün uygulanmasına devam olunur.
Bankaların 5 inci fıkra gereğince Fona ödemekle yükümlü oldukları tutarlar kurumlar vergisi matrahının saptanmasında gider sayılır.»
Bankalar yeminli murakıpları
MADDE 61
Bankalar Kanunu ile diğer Kanunların bankalarla ilgili hükümlerinin uygulamasının ve her türlü bankacılık işlemlerinin murakabesi; bankaların varlıkları, alacakları, özkaynakları, borçları, kâr ve zarar hesapları arasındaki ilgi ve dengelerin ve malî bünyeyi etkileyen diğer tüm öğelerin tespit ve tahlili Maliye Bakanına bağlı Bankalar Yeminli Murakıpları ve Muavinleri taralından yapılır.
Bankalar Yeminli Murakıpları ve Muavinleri; Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun Hükümlerine aykırı hareket eden banka ve ilgilileri hakkında adı geçen Kanunun Ek 1 inci maddesindeki yetkilere ve Bankalar Kanununda yazılı görevleri ile kayıtlı olmak üzere vergi inceleme yetkisine sahip oldukları gibi Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım Bankası ve tüm bankaların kuruluş kanunları hükümleri ile diğer kanunların bankalarla ilgili hükümlerinin uygulamasını da murakabeye yetkilidirler.
Bankalar Yeminli Murakıp ve Muavinleri; bankalar, bankaların iştirak ve müesseseleri ile bunlarla ilişkisi olan gerçek ve tüzel kişilerden yukarıda yazılı kanun hükümleri ile ilgili görecekleri bütün bilgileri istemeye, bunların tüm defter, kayıt ve belgelerini incelemeye yetkili olup, bunlar da istenilen bilgileri vermekle, defter, kayıt ve belgeleri incelemeye hazır bulundurmakla yükümlüdürler.
Devlet Daire ve Teşekkülleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Türkiye Bankalar Birliği ve benzeri kuruluşlar ile risk santrali teşkilâtı istenecek hertürlü bilgiyi gizli de olsa Bankalar Yeminli Murakıplarına verirler.
Bankalar Yeminli Murakıp Muavinleri konuları ile ilgili dallarda yüksek öğrenim yapmış adaylar arasından sınavla seçilerek memuriyete alınırlar. En az-üç yıl Bankalar Yeminli Murakıp Muavinliği yaptıktan sonra yeterlik sınavında başarı gösterenler ortak kararla Bankalar Yeminli Murakıbı olarak atanırlar. Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu Başkanının da Bankalar Yeminli Murakıbı sıfat ve yetkisi vardır.
Bankalar Yeminli Murakıp ve Muavinleri Ankara'da Asliye Ticaret Mahkemesinde yemin etmedikçe murakabe yapamazlar.
Bankalar Yeminli Murakıplarının çalışma yöntemleri bir yönetmelikle düzenlenir.»
Ceza hükümleri
MADDE 66
Bu Kanunun 7 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları ile 8 inci maddesinin birinci fıkrası ve 13 üncü maddesinde yazılı izinleri almadan bankacılık işlemleri ile uğraşmaya ve mevduat kabulüne başlayan ya da 9 uncu ve 24 üncü madde hükümlerine aykırı olarak mevduat kabul eden tüzel kişilerin işlerini fiilen yöneten görevli ve ilgili yönetim kurulu başkan ve üyeleri ya da genel müdür, genel müdür yardımcıları ya da müdürleri 100 bin liradan 500 bin liraya kadar ağır para cezasına mahkûm edilmekle birlikte, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.
24 üncü madde hükmüne aykırı hareket eden gerçek kişiler için de bu madde hükmü uygulanır.
Ayrıca, Maliye Bakanlığının isteği üzerine bu kuruluş ve teşekküllerin çalışmalarının geçici ya da sürekli olarak yasaklanmasına mahkemece karar verilebilir.»
MADDE 68
Bu Kanunun 10, 14, 16, 17, 18, 19, 21, 23, 26, 30, 31, 34, 37, 41, 42, 44 ,45, 46, 51, 54, 55, 56, 59, 61 ve 65 inci maddeleri ile 15 inci maddesinin son fıkrasında yazılı yükümlülük ve zorunlulukları yerine getirmeyen ya da bu yükümlülük ve zorunluluklara uymayan ya da Bankalar Yeminli Murakıpları ve Muavinleri ile 62 nci maddede yazılı hususî murakıplarının görevlerini yapmalarına engel olan ya da istenilen bilgi ve belgeleri vermeyen bankaların ve diğer tüzel kişilerin Yönetim Kurulu Başkanları ya da üyeleri ile murakıpları, genel müdür, genel müdür yardımcıları, memurları, tasfiye memurları ile gerçek kişiler için görev ve ilgilerine göre 50 bin liradan 200 bin liraya kadar ağır para cezası hükmolunacağı gibi, bu fiilleri bankanın emin bir biçimde çalışmasını engelleyici nitelikte görülen banka mensuplarının üç yıl süre ile bankalarda çalışmaları yasaklanır.
Ayrıca, 10 uncu maddeye aykırı olarak izin alınmaksızın açılan veya nakledilen şubelerin mahkemece kapatılmasına karar verilir.»
MADDE 69
Bu Kanunun 28, 35 ve 36 ncı maddelerinde yazılı hükümlere ve sınırlara uymayan bankalar, Maliye Bakanlığınca bir aydan az olmamak kaydıyla bildirilecek süreler içerisinde bu durumlarını düzeltmezlerse bunların Yönetim Kurulu Başkanları ya da üyeleri, genel müdür, genel müdür yardımcıları, memurları görev ve ilgilerine göre 200 bin liradan az olmamak üzere ağır para cezası ile cezalandırılırlar.»
MADDE 70
Bu Kanunun 32, 38, 39, 40, 48, 49, 50, 63 ve 64 üncü maddelerinde yazılı hükümlere uymayan ya da bu Kanun Hükmünde Kararnamenin 2. maddesinde yazılı yükümlülük ve zorunlulukları süresi içinde yerine getirmeyen bankaların ve 50 inci maddenin 1 inci fıkrası hükmüne aykırı hareket eden iştiraklerin ve iştiraklerin ortak olduğu müesseselerin işlerini fiilen yöneten görevli ve ilgili Yönetim Kurulu Başkan ve üyeleri ile genel müdür, genel müdür yardımcıları ve müdürleri görev ve ilgilerine ve fiile katılma derecelerine göre 100 bin liradan 200 bin liraya kadar ağır para cezası ile birlikte 6 aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.
Şu kadarki; Yukarıda yazılı maddelerin hükümlerine aykırılık bankaya ya da İştirak ve müesseselerine ya da ilgili kişilere yarar sağlamayı hedef tuttuğunda ya da bu tür hareketler sonucunda fiilen böyle bir yarar sağlandığında, ağır para cezası 200 bin liradan az olmamak üzere bu yararların 5 katı olarak hükmedilir.
Bankaların 49 ve 50 inci madde hükümlerine aykırı olarak edindikleri taşınır ve taşınmaz malların, mahkûmiyet hükmü ile birlikte satılarak tasfiyesine karar verilir.
Satış ve tasfiye İcra ve İflâs Kanunu hükümlerine göre adliye icra memurları tarafından yapılır. Satış bedelinden satış ve tasfiye giderleri indirilerek artanı bankaya verilir.
Yukarıdaki fıkra gereğince satış bedelinden indirilecek giderler, önceden Maliye Bakanlığı bütçesinin mahkeme harçları tertibinden avans suretiyle ödenir.»
MADDE 72
Bu Kanunun 57 ve 58 inci maddelerinde yazılı yükümlülüklere uymayan bankalara uygulanacak para cezaları Bankalar Birliği Yönetim Kurulunca saptanır ve karara bağlanır. Bu para cezaları 200 bin liradan çok olamaz.
Para cezaları, Birliğin yazacağı müzekkere üzerine yetkili Adliye İcra Dairesince tahsil ve Birliğe gelir kaydolunur.
Yetkili İcra Dairesi, Birliğin merkezinin bulunduğu yer icra dairesidir.
Birliğin yazacağı bu müzekkereler İcra ve İflâs Kanunu'nun değişik 68 inci maddesinde gösterilen belgelerden sayılır.»
Sahte belge düzenlenmesi
MADDE 73
Maliye ve Ticaret Bakanlıkları ile T. C. Merkez Bankasına verilen hesap hülasasında ya da yayımlanan ve ilân olunan bilançolarda yapılan sahte beyanlardan dolayı bunları imza eden kişiler için altı aydan beş yıla kadar hapis ve 200 bin liradan az olmamak üzere ağır para cezası hükmolunur.»
Sırların saklanması
MADDE 74
Sıfat ve görevleri dolayısiyle öğrendikleri, bankaya ya da bankama müşterilerine ait sırları bu konuda yasal olarak açıkça yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayan banka mensupları ile diğer görevliler 1 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ve 10 bin liradan 40 bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar.
Birinci fıkrada, yazılı kimseler bu sırları kendileri ya da başkaları için yarar sağlamak amacıyla açıklarlarsa, altı aydan 2 yıla kadar hapis ve 20 bin liradan 100 bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılmakla birlikte ayrıca, geçici ya da sürekli olarak bankalarda çalıştırılmalarının yasaklanmasına ya da memuriyetten mahrumiyetlerine de hükmolunur.
Bu madde hükmü banka mensupları ile diğer görevlilerin işlerinden ayrılmaları halinde de ayrıldıkları tarihten başlıyarak 3 yıl süre ile uygulanır.»
Bankalar yeminli murakıplarının sorumlulukları
MADDE 75
Görevleri dolayısiyle öğrendikleri sırları yetkili mercilerden başkasına açıklayan Bankalar Yeminli Murakıpları ve Muavinleri için 6 aydan 2 yıla kadar hapis ve 40 bin liradan az olmamak üzere ağır para cezası hükmolunur. Birinci fıkrada yazılı kimseler sırları kendileri ya da başkaları için yarar sağlamak amacıyla açıklarlarsa, bir yıldan 3 yıla kadar hapis cezasına ve 100 bin liradan az olmamak üzere ağır para cezasına mahkûm edilmekle birlikte ayrıca, sürekli ya da geçici olarak memuriyetten mahrumiyetlerine ve bankalarda çalıştırılmalarının yasaklanmasına da hükmolunur.
Bu madde hükmü yukarıda yazılı kimselerin görevlerinden ayrılmaları halinde de ayrıldıkları tarihten başlıyarak 3 yıl süre ile uygulanır.»
Asılsız yayın ve haber yayma
MADDE 76
Bir bankanın itibarını kırabilecek ya da şöhretine ya da servetine zarar verebilecek bir hususa neden olan ya da bu yolda asılsız haber yayanlar için üç aydan iki yıla kadar hapis,10 bin liradan 100 bin liraya kadar ağır para cezası hükmolunur.
Bu fiilin Basın Kanununda yazılı yayın araçlarından biri ile ya da radyo ve televizyon ile işlenmesi ya da nakledilmesi halinde altı aydan 3 yıla kadar hapis ve 20 bin liradan 200 bin liraya kadar ağır para cezası hükmolunur.»
Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak bankalar, Ana sözleşmelerini iki yıl içinde yeni ve değişen hükümlere uygun duruma getirmek; banka ve banka ortakları, 4 üncü maddede belirtilen, koşullara uyabilmek için yapılması gereken işlemleri iki yıl içinde tamamlamak; sermaye ve yedek akçelerini 6 ncı, maddede yazılı tutarlara iki yıl içinde çıkarmak; mevduatın 26 ncı maddeye göre tasnifini 31/12/1979 gününe kadar tamamlayarak bilanço ve hesap hulâsalarında göstermek zorundadırlar.
Bu Kanun Hükmünde Kararname yayımı gününde yürürlüğe girer.
Bu Kanun Hükmünde Kararnameyi Bakanlar Kurulu yürütür.
