492 Harçlar Kanunu

Kanunun şümulü

Bu kanuna göre alınacak harçlar aşağıda gösterilmiştir:

1. Yargı harçları,

2. Noter harçları,

3. Vergi itiraz harçları,

4. Tapu ve Kadastro harçları,

5. Konsolosluk harçları,

6. Pasaport, ikamet tezkeresi, vize ve Dışişleri Bakanlığı tasdik harçları,

7. Gemi ve liman harçları,

8. İmtiyazname, ruhsatname ve diploma harçları,

9. Trafik harçları,

BİRİNCİ KISIM

Yargı harçları

BİRİNCİ BÖLÜM

Mükellefiyet

Mevzu

Yargı işlemlerinden bu kanuna bağlı (1) sayılı tarifede yazılı olanları, yargı harçlarına tabidir.

Ceza mahkemelerinde şahsi hukuka ait hakların hüküm altına alınması halinde de, celse harçları hariç olmak üzere (1) sayılı tarifeye göre harç alınır.

Hakem kararları

Hakem kararlarının infazı lâzım geldiğine dair mahkeme başkanı veya hâkim tarafından verilen şerhlerden, hakem kararının mahiyetine göre, karar ve ilâm harcı alınır.

Yabancı hakem kararları ile, kanun gereğince tahkim yolu ile halli mecburi olan dâvalardan da aynı suretle harç alınır.

Yabancı mahkeme ilâmları

Yabancı bir mahkeme tarafından verilen ilâmların tenfizi için açılacak dâvalardan, bu ilâmlarda hükmolunmuş şeyin değeri, nevi ve mahiyetine göre (1) sayılı tarife gereğince harç alınır.

Danıştay işlemleri

Danıştayda açılacak idari dâvalardan (1) sayılı tarife gereğince harç alınır.

Vergi, resim, harç ve bunlara bağlı cezalarla ilgili olup Danıştayın görevi içinde bulunan işlemler (3) sayılı tarifeye göre harca tabidir.

Karşılık dâvalar ve dâvaya müdahale

Karşılık dâvalar, müstakil dâvalar gibi harca tabidir.

Dâvaya müdahale eden kimse, kanun yollarına müracaat ederse iltihak ettiği taraftan alınan harca eşit harcı ödemek mecburiyetindedir.

Yeniden harc alınması

Muameleden kaldırılan dosya, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununda belirtilen süre içinde yenilenmediği takdirde, dâvanın görülebilmesi yeniden harç verilmesine bağlıdır.

Hükmün bozulması

Bir hükmün bozulmasını mütaakıp verilecek hükümlerden yeni bir hüküm gibi karar ve ilâm harcı alınır ve bozulan hükümden evvelce alınmış olan karar ve ilâm harcı, müteakip hükme ait harçtan mahsup olunur.

Tashihi karar

Tashihi karar talebinin kabulü üzerine temyiz olunan hüküm tasdik edilirse, temyiz olunan hükümden alınmış olunan harç kadar yeniden harç alınır.

İadei muhakeme

İadei muhakemenin kabulü üzerine cereyan edecek dâvalar, yeni dâvalar gibi harca tabidir. İadei muhakeme talebinde bulunan neticede haklı çıkarsa evvelce alınan harç mahsup edilir.

Mükellef

Genel olarak yargı harçlarını dâvayı açan veya harca mevzu olan işlemin yapılmasını istiyen kişiler ödemekle mükelleftir.

Vasinin hesabının görülmesi dolayısiyle alınacak harçlar, vesayet altındaki şahsa izafeten vasiden alınır.

Her hangi bir istek olmaksızın resen yapılacak işlemlere ait harçlar, aksine, hüküm yoksa, lehine işlem yapılan kişilerden alımı.

Celse harçlarında mükellef

Hukuk ve ticaret mahkemelerinde celse harcı, muhakeme tarafların talep ve muvafakatleri üzerine talik edilmiş ise taraflardan ve evvelce yapılması mümkün olan bir işlemin yapılmamış olmasından dolayı talik edilmişse, talike sebebiyet veren taraftan alınır.

Her iki halde talike vekiller sebebiyet vermişse celse harcı vekillere yüklenir.

Vekil veya taraflara yüklenilen celse harcı mütaakıp iki celsede ödenmezse bir misli fazlasiyle alınır. Ödenmediği takdirde harcın bu miktar üzerinden tahsili için Maliyeye tezkere yazılmasına karar verilir.

İKİNCİ BÖLÜM

İstisna ve Muaflıklar

Harcdan müstesna işlemler

Aşağıda yazılı mevzular harcdan müstesnadır:

a) Değeri 100 lirayı geçmiyen dâva ve takipler, «Ticari senetlere ait takipler hariç»

b) Vasi tâyini ve azli, hâkimin reddi talebinin kabulü ve hâkimin istinkâfına ait kararlar,

c) Ayda 250 lirayı geçmiyen nafakalara ait dâva ve takipler, «birden fazla kişiler lehine nafakaya hükmedilmesine dair ilâmlarda her kişi lehine hükmedilen miktar müstakil olarak nazara alınır.»

d) İcra ve iflâs dairelerinin kusuru yüzünden yanlış yapılmış olan işlemlerin ıslahı ve iptaline dair tetkik mercileri kararlariyle, bu iptal veya ıslah dolayısiyle yeniden yapılacak işlemler,

e) Ticaret sicilinde re’sen yapılan düzeltmeler,

f) İcra tetkik mercilerinin cezaya mütedair kararlariyle bu kararların temyizi işlemleri,

g) İcra ve İflâs Kanununun 270 nci maddesine göre yapılacak def- ter tutma işlemleri,

h) Yetkili makamların istiyecekleri ilâm ve sair evrak suretleri,

i) Kamu adına C. savcıları tarafından Hukuk mahkemelerine açılan dâvalar.

Harçtan muaf olanlar

Erler ve ihtiyaçları Devlet tarafından deruhte ve temin olunan onbaşı ve çavuşlar adliye işlemlerinden ötürü harçtan muaftırlar.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Harc Alma Ölçüleri ve Nispetleri

Harc alma ölçüleri

Yargı harcları (l) sayılı tarifede yazılı işlemlerden değer ölçüsüne göre nispi esas üzerinden, işlemin nev’i ve mahiyetine göre maktu esas üzerinden alınır.

Değer esası

Değer ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde (1) sayılı tarifede yazılı değerler esastır. Müdahalenin menü tescil ve tapu kayıt iptali gibi gayrimenkulün aynına taallûk eden dâvalarda gayrimenkulün değeri nazara alınır.

Gayrimenkulün aynına taallûk eden dâvalarda ecrimisil ve tazminat gibi taleplerde de bulunulduğu takdirde harc, gayrimenkulün değeri ile talebolunan tazminat ve ecrimisil tutarı üzerinden alınır.

Değer tâyini mümkün olan hallerde dâva dilekçelerinde değer gösterilmesi mecburidir. Gösterilmemişse davacıya tesbit ettirilir. Tesbitten kaçınma halinde, dâva dilekçesi muameleye konmaz.

Noksan tesbit edilen değerler hakkında 30 uncu maddi hükmü uygulanır.

Tahliye dâvalarında değer

Gayrimenkulün tahliyesi davalarında, yazılı mukavele olsun veya olmasın bir yıllık kira bedeli üzerinden karar ve ilâm harcı alınır.

Gayrimenkul veya gemilerin tahliye ve teslimi

Bir gayrimenkulün veya bir geminin tahliye ve teslimine dair olan icra takiplerinde tahsil harcı; bir yıllık kira bedeli, yoksa bu süreye göre takdir edilecek bir bedel üzerinden hesaplanır.

Menkullerin teslimi

Bir menkulün teslimine dair olan icra takiplerinde tahsil harcı; menkulün ilâmda veya takip talebinde gösterilen değeri, bu yoksa takdir edilecek değer üzerinden hesaplanır.

İcra takiplerinde faiz

İcra takiplerinde takipten sonra işliyecek olan faizler, harcın hesabında nazara alınmaz.

Harcın nispeti

Yargı harcları (1) sayılı tarifede yazılı nispetler üzerinden alınır.

Dâvadan feragat, dâvayı kabul veya sulh

Dâvadan feragat veya dâvayı kabul veya sulh, mukamenin ilk celsesinde vuku bulursa, karar ve ilâm harcının üçte biri, daha sonra olursa üçte ikisi alınır.

İcra takibinden vazgeçme

Her ne sebep ve suretle olursa olsun, icra takibinden vazgeçildiğinin zabıtnameye yazılması için vazgeçilen miktara ait tahsil harcının yarısı alınır. Ancak haczedilen mal satılıp paraya çevrildikten sonra vazgeçilirse tahsil harcı tam olarak alınır.

Gayrimenkul veya gemilerin tahliye ve tesliminde tahsil harcı nispeti

Gayrimenkul veya gemilerin tahliye veya teslimine dair icralarda Tahsil Harcı (1) sayılı tarifede yazılı miktarların yarısı nispetinde alınır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Harcın Ödenmesi

Ödeme usulü

Yargı harcları ilgili kâğıt ve belgelere harc pulu yapıştırılmak suretiyle ödenir.

Ödeme yeri

Yargı harcları harca konu olan işlemleri yapan mahkeme veya daire tarafından alınır.

Kanunlarda aksine hüküm varsa bu madde yerine o hüküm uygulanır.

Maktu harclarda ödeme zamanı

(1) sayılı tarifede yazılı maktu harclar ilgili bulunduğu işlemin yapılmasından önce peşin olarak ödenir.

Mahiyetleri icabı işin sonunda hesap edilip alınması gerekenler, harc alacağının doğması tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenir.

Harc peşin veya süresinde ödenmemiş ise, mütaakıp muamelelere ancak harc ödendikten sonra devam olunur.

Nispî harçlarda ödeme zamanı

(1) sayılı tarifede yazılı nispî harclar aşağıdaki zamanlarda ödenir:

a) Karar ve İlâm Harcı,

Karar ve İlâm harclarının dörtte biri peşin, geri katanı kararın verilmesinden itibaren iki ay içinde ödenir. Karar ve İlâm Harcı ödenmedikçe ilgiliye ilâm verilmez.

b) İcra Tahsil Harcı,

İcra takiplerinde Tahsil Harcı, alacağın ödenmesi sırasında, ödeme yapılmayan hallerde harc alacağının doğması tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenir.

Harc alacağı icranın yerine getirilmesiyle doğar.

Konunun değeri üzerinden alınacak İflâs Harclarında da bu bent hükümleri uygulanır.

c) Depozito, defter tutma ve miras işlerine ait harclar,

(1) sayılı tarifenin (D) bölümünde yazılı depozito, defter tutma ve miras işlerine ait harclar işin sonundan itibaren 15 gün içinde ödenir.

İlâmsız takiplerde peşin harç

İlâma dayanmıyan takip isteklerinden alacak miktarının binde beşi peşin alınır.

Peşin harclar takip sonunda alınacak asıl harca mahsup olunur.

İlâma dayanmıyan takiplerde alacaklı mahkemeye müracaata mecbur kalırsa, peşin alınan harc kendisine iade olunur. Veya alacaklının isteği üzerine mahkeme harclarına mahsup edilir.

Noksan tesbit edilen değer üzerinden harcın ödenmesi

Muhakeme sırasında tesbit olunan değerin, dâva dilekçesinde bildirilen değerden fazla olduğu anlaşılırsa, yalnız o celse için muhakemeye devam olunur, takip eden celseye kadar noksan değer üzerinden peşin alınan karar ve ilâm harcı tamamlanmadıkça dâvaya devam olunmaz. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 409 uncu maddesinde gösterilen süre içinde dosyanın muameleye konulması, noksan olan harcın ödenmesine bağlıdır.

Peşin alınan karar ve İlâm Harclarının geri verilmesi

Peşin alınan Karar ve İlâm Harcı işin hitamında ödenmesi gerekenden fazla olduğu anlaşılırsa fazlalık istek üzerine geri verilir.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Çeşitli Hükümler

Harcı ödenmiyen işlemler

Yargı işlemlerinden alınacak harçlar ödenmedikçe mütaakıp işlemler yapılmaz. Ancak ilgilisi tarafından ödenmiyen harcları diğer taraf öderse işleme devam olunmakla beraber bu para muhakeme neticesinde ayrıca bir isteğe hacet kalmaksızın hükümde nazara alınır.

İşçi alacaklarının takibi

İş mahkemeleri tarafından işçiler lehine hükme bağlanmış olan hak ve alacakların takibinde işçilerden hiç bir harç alınmadan gerekli işlem yapılır. Bu harçlar işçi haklı çıktığı takdirde takip sonunda hesap edilerek ayrıca bir hükme hacet kalmadan borçludan tahsil olunur.

Yol giderleri ve tazminatı

Tebliğden başka bir işlem yapmak için makamından uzaklaşmaya mecbur olan hâkimler, C. savcıları ve icra iflâs memurlariyle adlî tabiplere, adliye başkâtipleri ile kâtiplere, mübaşir ve müstahdemlere yol giderlerinden başka aşağıdaki miktarlarda yol tazminatı verilir:

1. Daireden uzaklaşmayı gerektiren iş, mahkemenin bulunduğu belediye hudutları dahilinde ise beher iş için 10 lira,

2. Daireden uzaklaşmayı gerektiren iş, mahkemenin bulunduğu belediye hudutları haricinde ise beher iş için 15 lira,

3. Daireden uzaklaşmayı gerektiren işlerin bir kısmı mahkemenin bulunduğu belediye hudutları içinde, bir kısmı haricinde ise belediye hudutları içinde olan beher iş için 10 lira, belediye hudutları dışında olan beher iş için 15 lira.

Ancak bu miktarlar, bir günde birinci benddeki işler için 50 lirayı ve diğer bendlerdeki işler için 75 lirayı geçemez.

Daireden uzaklaşmayı gerektiren birden ziyade iş olursa, mümkün oldukça işler aynı günde yapılır. Bir işin bir günde tamamlanması mümkün olmadığı takdirde her gün için bir iş üzerinden ve yukarıki bendler gereğince tazminat verilir.

Görülen işler birden ziyade ise yol gideri mesafe ile, yol tazminatı ise yukardaki bendler esasları ile orantılı şekilde taksim olunur.

Adliye başkâtipleriyle kâtipler için bu miktarın 2/3 ü mübaşir ve müstahdemler için yarısı ödenir.

Yol giderleri ile tazminat ilgili kişiler tarafından işin ifasından evvel emaneten makbuz mukabilinde vezneye yatırılarak buna mahsus bir deftere kaydedilir. Keşfi ve işlemi mütaakıp yapılan sarfiyat bir tutanakla tevsik olunarak bakiyesi ilgili kişiye geri verilir.

İstinabe yoliyle icra takiplerinde giderler

Diğer bir icra ve iflâs dairesinden istinabe suretiyle bir işlemin yapılması istendiği zaman bu işlemlere ait lüzumlu giderler o dairelere gönderilir.

Paraların bankalara ve malsandıklarına yatırılması

Mahkemeler, hâkimler, C. savcıları ve icra iflâs daireleri tarafından adlî ve idari işlemlerle takip işlemlerinden dolayı her hangi bir sebeple alınmış olan paraların bankaya yatırılması halinde bu paralara ait faiz, ikramiye ve sair menfaatleri Devlete aittir.

Şüyuun giderilmesi neticesinde hâsıl olan para ve tereke paraları ile kısıtlı veya gaip adına bankaya yatırılan paralar yukarıki fıkra hükmünden müstesnadır.

Paraların bankaya ve mal sandıklarına yatırılması için ilgililerden gider adı ile bir şey alınmaz.

Paraların alacaklıya gönderilme giderleri alacaklıya aittir.

İlgilinin hak ettiği parayı, hak etme tarihinden itibaren on yıl içinde almak için müracaat etmemesi halinde, bu paralar Hazineye gelir kaydolunur.

Süresinde ödenmiyen harçlar

Bu kanunda ödeme zamanı gösterilen harçlardan süresinde ödenmiyenleri, ilgili mahkeme ve daireler tarafından sürenin sonundan itibaren onbeş gün içinde bir yazı ile o yerin vergi dairesine bildirilir ve harçlar vergi dairesince tahsil olunur.

Yazıda harcın nevi ve mahiyeti, miktarı, mükellefin soyadı ve adı ve en son ikametgâh adresi açık olarak gösterilir.

İKİNCİ KISIM

Noter Harçları

BİRİNCİ BÖLÜM

Mükellefiyet ve muaflık

Mevzu

Noter işlemlerinden bu kanuna bağlı (2) sayılı tarifede yazılı olanları noter harçlarına tabidir.

Pey akçesi, zamanı rücû, ücret tevkifi, cezai şart gibi bir akdin müeyyidesi kabilinden olan taahhütlerden, başlı başına bir akde konu olmadıkça harç alınmaz.

Yetkili makamların istiyecekleri suretler

Kamu hukuku ile ilgili işlerde yetkili makamların istiyecekleri suretlerden harç alınmaz.

Mükellef

Noter harçlarını, harca mevzu olan işlemin yapılmasını istiyen kişiler ödemekle mükelleftirler.

İKİNCİ BÖLÜM

Harç Alma Ölçüleri ve Nispetleri

Harç alma ölçüleri

Noter harçları (2) sayılı tarifede yazılı işlemlerden değer veya ağırlık ölçüsüne göre nispî, işlemin nevi ve mahiyetine göre maktu esas üzerinden alınır.

Değer esası

Değer veya ağırlık ölçüsüne göre harca tabı işlemlerde (2) sayılı tarifede yazılı değer veya ağırlıklar esastır.

Menkul ve gayrimenkul mallar hakkında alım, satım, taahhüt ve rehinle ilgili her nevi mukavele, senet ve kâğıtlarda değer gösterilmesi mecburidir. Rehin bordroları hakkında bu hüküm uygulanmaz.

Çeşitli işlemlerde değer

Tarifede yazılı nispî harçların hesabında, sulh işlemlerinde sulh olunan bedel, rehin işlemlerinde rehin bedeli, kiralarda mukaveledeki süreye göre kira karşılığının toplamı, süre belli değilse bir yıllık kira tutarı, hizmet akdinde süreye göre verilecek ücretin toplamı, süre belli değilse bir yıllık ücret tutarı, sermaye şirketlerinde konulan ve ileride konulması taahhüt edilen sermayenin toplamı, kaydı hayatla irat bağlanmasında bir yıllık irat tutarı, harca esas olur.

Kiralamanın devir ve feshinde geri kalan süreye, sermayenin artırılmasında yalnız artırılan kısma ve sermaye paylaşılmasında mevcut miktara göre harç alınır.

Kişilerin imzaların, birden çok olması

Bir kişinin, birden çok kişiyi temsil etmesi harcın artırılmasını gerektirmez.

Şu kadar ki, bütün imzaların tasdiki kanunen şart olan muamelelerde vekâleten imza edilmesi halinde, vekilin imzasının tasdikinden alınacak harç temsil ettiği kişilerin sayısınca çoğaltılır.

Bir işte müştereken hareket eden vekillerin ve bir borca kefalet eden müteselsil kefillerin, bir kâğıda koyacakları birden çok imzalar bir imza sayılır.

Ancak mümessil, haiz olduğu birden fazla sıfatlara dayanarak imza ederse sıfatları sayısınca harç çoğaltılır. Bir kişi hem kendisi için ve hem başkalarını temsil suretiyle imza ederse kendisi için ayrı, başkaları için de yukarıki fıkralara göre ayrı harç alınır.

Birden ziyade kimseler, bir kâğıda ayrı ayrı işler için imza atıyorlarsa her birinden imza ettikleri kısım için ayrı ayrı harç alınır.

Harcın nispeti

Noter harcı, (2) sayılı tarifede yazılı nispetler üzerinden alınır.

Bir arada yapılan işler

Birbiriyle ilgili işler bir atada bulunursa en yüksek harç alınmasını gerektiren iş üzerinden bir harç alınır.

Yarı harca tabi işler

Sürenin uzatılması ve vadenin yenilenmesi halinde asıl senet, mukavele ve kâğıtlardan alınmış olan harcın yarısı alınır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Harcın Ödenmesi

Ödeme usulü

Noter harçları, işle ilgili kâğıt ve belgelerin noterlikte kalacak nüshalarına pul yapıştırılmak suretiyle ödenir.

Pullar, üzerlerine daire mührü basılmak ve tarih ve yevmiye defterinin sıra numarası yazılmak suretiyle iptal edilir.

Defter tasdiki dolayısiyle kullanılacak harç pulları bu defter üzerine yapıştırılarak aynı şekilde iptal olunur.

Ödeme zamanı

Noter harçları, ilgili işlemin hitamından önce peşin olarak alınır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Çeşitli Hükümler

Sorumluluk

Düzenleme ve tasdik işlemleri noterlerin kusurlarından dolayı, mahkeme tarafından hükümsüz addolunursa noter aldığı harç ve ücretler tutarını şahsen tazmin ile mükelleftir.

Harç ve ücretlerin tazmin ettirilmiş olması, ilgililerin genel hükümler dairesinde, noterden ayrıca zarar ve ziyan istemelerine engel teşkil etmez.

Noterlere verilecek ücretler ve beyiyeler

Noterler, gördükleri işlere karşılık olarak bu kanun ve tarifeye göre aldıkları harçların nispî harçlarda yüzde otuzunu, maktu harçlarda yüzde beşini, noter ücreti olarak alırlar.

Harç pullarından dolayı beyiye aidatı yüzde beştir.