Ticaret Gemilerinin Tonilâtolarını Ölçme Yönetmeliği

BİRİNCİ BÖLÜM

Ölçme işlerinin yürütülüşü

1/3/1966 tarih ve 6/6125 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına bağlı olup 8/5/1966 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunan «Ticaret Gemilerinin Tonilâtolarını Ölçme Tüzüğü» gereğince yapılacak ölçme işlemleri bu yönetmelik hükümlerine göre yürütülür.

Yukarda belirtilen «Ticaret Gemilerinin Tonilâtolarını Ölçme Tüzüğü» müteakip maddelerde kısaca «Tüzük» tabiri ile ifade edilmiştir.

Ölçme işlerine memur makamlar, tüzüğün 2 nci maddesinde belirtilmiştir. Buna göre :

a) 18 Gros (18 hariç) tonilâtodan küçük güverteli gemilerle münhasıran liman içersinde çalışmak üzere yapılmış üstü açık (Güvertesiz) 150 Gros tonilâtodan (150 hariç) küçük gemiler tekmil Liman Başkanları;

b) 300 Gros (300 hariç) tonilâtoya kadar gemiler, İstanbul dışındaki Bölge Liman ve Denizişleri Müdürlükleri Gemi Sürvey Kurulları ile Yüksek Denizcilik Okulu veya Deniz Harp Okulu Mezunu olan Liman Başkanları;

c) Diğer bütün gemiler, münhasıran Marmara Bölgesi Liman ve Denizişleri Müdürlüğü Gemi Sürvey Kurulu tarafından ölçülürler.

Liman Başkanları tarafından 2 nci maddenin (a) fıkrasına göre yapılacak ölçmelerde, bu yönetmelikle belirtilen üç boyut kuralı uygulanır. Şu kadarki bu fıkranın şumulüne giren gemilerin, 2 maddenin (b) ve (c) fıkralarında belirtilen makamlar tarafından yapılacak ölçmelerinde de aynı kural uygulanır.

18 - 150 (150 hariç) Gros tonilâtodaki güverteli ahşap teknelerde üç boyut kuralı ile ölçülür. Bunların ölçülmesine 2 nci maddenin (b) ve (c) fıkralarında belirtilen makamlar görevli ve yetkilidir.

18 - 300 (300 hariç) gros tonilâtodaki güverteli saç teknelerle 150 - 300 (300 hariç) gros tonilâtodaki ahşap gemilerin 2 nci maddenin (b) ve (c) fıkralarındaki makamlar tarafından, daha büyük tonilâtodaki bilûmum gemilerin münhasıran Marmara bölgesi Liman ve Denizişleri Müdürlüğü Gemi Sörvey Kurulu tarafından ölçülmelerinde ise, Tüzükde yazılı diğer ölçme kuralları, alelhusus Birinci Ölçme Kuralı uygulanır.

Yapılan ölçme sonucu tesbit edilen tonilâto, ölçmeyi yapan makamın yetki sınırları dışında bulunduğu takdirde, gemiye en yakın ölçmeye yetkili makama gitmek üzere bir sefer için geçici bir belge verilir. (Örnek 1).

Ulaştırma Bakanlığı, bu gibi gemilerin ölçülmesi için, sahiplerinin müracaatı halinde, geminin bulunduğu yere yetkili uzman gönderebilir.

Yeni yapılan bir geminin ölçülmesi için, geminin sahibi tarafından tonilâtosuna göre ölçmeye yetkili Liman Başkanlığına veya Bölge Liman ve Denizişleri Müdürlüğüne bir dilekçe ile müracaat edilir. Dilekçeye, iki nüsha Gemi Yapı Bildirisi (örnek 2 a. b) ile umumi görünüş, boy kesit, en kesit ve endaze plânları ile geminin yandan çekilmiş üç fotoğrafı eklenir. (Fotoğraflar, karada veya denizde çekilmiş olabilir; arkalarına gemi adı ve sahibinin adı yazılarak ölçmeyi yapan makamca onaylanır)

Tüzüğün 8 inci maddesi gereğince, üç boyut kuralı uygulanacak gemiler için plân ibrazı mecburi değildir.

Yeni yapılan veya tadil edilen bir geminin ölçülebilmesi için, teknenin suya indirilebilecek duruma getirilmiş olması lâzımdır.

Kendisine dilekçe ile başvurulan ölçme makamı gemiyi tüzük ve yönetmelik hükümlerine göre ölçerek ölçme sonuçlarını ve tonilâto hesaplarını gösterir bir «Tonilâto Ölçme Raporu» (Örnek 3 a, b, c) düzenler. Tonilâto ölçme raporları, basılı olarak, ölçme makamlarında bulundurulur.

Liman Başkanlıklarının düzenliyecekleri tonilâto ölçme raporları gemi yapı bildirisinin bir nüshası ve geminin 7 nci maddede belirtilen 2 fotoğrafı ile birlikte bir yazı ile, bağlı bulundukları Bölge Liman ve Denizişleri Müdürlüğüne gönderilir. Raporlar, Gemi Sürvey Kurulunca incelenerek aksaklık görülürse düzeltilir veya ölçmenin doğru olarak tekrarı için gerekli talimatla ölçmeyi yapan liman başkanlığına geri gönderilir.

Tonilâto ölçme raporlarına göre, kanuni harcı alındıktan sonra, Gemi Sörvey Kurulu tarafından «Tonilâto Belgesi» (Örnek 4) düzenlenerek Gemi Sörvey Kurulu Başkanı ile Bölge Liman ve Denizişleri Müdürü tarafından imzalanır. Tonilâto belgesine, teknik kütük defterinden alınacak bir sıra numarası verilir.

Liman Başkanlıklarınca yapılan ölçmelerde tonilâto belgesinin kanuni harcı, belge sahibine verilmezden veya ilgili Gemi Sicil Memurluğuna gönderilmezden önce tahsil edilerek makbuzunun tarih ve numarası Bölge Müdürlüğüne bildirilir.

Tonilâto belgesi, ölçmeyi yapan makam tarafından, tescil için ilgili sicil dairesi memurluğuna gönderilir. Geminin tescil işini yapan sicil dairesi, tonilâto belgesinin özel hanelerine bağlama limanı ile sicil numarasını da yazarak belgeyi doğrudan doğruya veya ilgili liman başkanlığı kanalile gemi sahibine imza karşılığında teslim eder.

Tescili mecburi bulunmayan teknelerin sahipleri, ölçme makamına yazılı olarak müracaatla tescil yaptırmayacaklarını beyan ettikleri takdirde, tonilâto belgesi Gemi Sicil Memurluğuna gönderilmiyerek imza karşılığı kendilerine teslim edilir.

Tescili mecburi olan gemiler, aşağıda belirtildiği veçhile, sabit ve bariz olarak markalanacaktır.

a) Sancak ve iskele başomuzluklarına geminin adı, kıç tarafına ise geminin adı ile bağlama limanı yazılacak, yazılar, koyu zemin üzerine açık veya açık zemin üzerine koyu renk harflerle olacak, harflerin boyu 10 cm. den az olmayacak, enleri ise boylarile orantılı bulunacaktır.

b) Teknik kütük limanı ile numarası ve tonilâtosu, gemi yüklü iken kolaylıkla görülebilen sabit bir kısmı üzerine yazılacaktır.

c) Baş ve kıç bodoslamalarının her iki tarafına, geminin çektiği suyu gösteren kana rakamları, Ticaret Gemilerinin Teknik Durumları Hakkındaki Tüzük’te belirtildiği veçhile yazılacaktır. Şu kadarki, kana rakamlarının 150 gros (150 hariç) tonilâtodan küçük güverteli gemilerle tonajı ne olursa olsun üstü açık teknelere konulması ihtiyaridir.

d) Geminin net tonilâtosunun tâyininde gros tonilâtodan indirilen kapalı mahallerin, indirime tabi tutulmasını gerektiren kullanma maksatları, giriş kapısına yazılacaktır. Bu fıkra hükmünün 300 gros (300 hariç) tonilâtodan küçük teknelere uygulanması ihtiyaridir.

Tekmil markalama, kabartma veya oyma olarak, silinmez nitelikte yapılacaktır.

Gemilerin gerek ilk defa ölçülmesi ve gerekse Tüzük’ün 9 uncu maddesi gereğince sonradan yapılacak ölçmeleri, tonilâtolarına göre, bu yönetmeliğin 2 nci maddesinde belirtilen makamlar tarafından 3.-5 inci maddelerde açıklanan kurallarla yapılır.

Üç boyut kuralı ile ölçülmesi sonucu bulunacak tonilâto, bu kuralın uygulanma sınırından büyük olduğu takdirde, bilâhara birinci kuralla yapılacak ölçmede tonilâto, belirtilen sınırın altında bulunsa dahi, yeniden ölçme yapılmıyarak tonilâto ölçme raporu birinci kuralla yapılan ölçmeye göre düzenlenir.

Gemilerin, tüzüğün 7. ve 9 uncu maddeleri gereğince yapılacak ölçülmeleri sonucunda tonilâtolarında değişme olduğu takdirde, tonilâto belgeleri yenilenir. Ancak, teknik kütük numaraları değişmez. Ölçme raporları ile iptal edilen eski belgeleri Gemi Sörvey Kurulundaki dosyasında saklanır.

Tonilâtosunun yüklü olarak tesbiti zorunluğu dolayısile ikinci kuralla ölçülen gemilere geçici bir tonilâto belgesi verilir. (Örnek 5). Bu gibi gemiler, belgenin verildiği tarihten itibaren en çok altı ay içersinde, büyüklüğüne göre birinci kuralla veya üç boyut kuralı ile ölçülerek tonilâto belgeleri yenilenir.

Ölçme sonucuna itiraz için tüzük madde 7 gereğince Bölge Liman ve Denizişleri Müdürlüğüne müracaat edilmesi halinde, ölçme, ilk ölçmenin yapıldığı kuralla tekrarlanır. Ve yalnışlık varsa düzeltilir. İlk ölçme üç boyut kuralı ile yapılmışsa donatanın yazılı talebi üzerine, ikinci ölçme birinci kuralla yapılabilir.

İKİNCİ BÖLÜM

Ölçülerin alınmasında, genel esaslar ve tonilâto ölçme kurallarının uygulanışı

Alınan ölçülerde santimetrenin küsuru 5 mm. den az ise dikkate alınmaz; 5 mm. den fazla ise santimetreye çıkarılır. Ölçüler metre olarak ve küsuru yüzler hanesine kadar alınır (10.75 metre, 0.60 metre gibi).

Tonilâto güvertesinde mevcut üzeri açık ve su geçmez nitelikteki havuzlar (Yüzme havuzları dâhil) ayrı ayrı ölçülerek hacimleri güverte altı hacminden çıkarılır.

Tüzük’teki üstü açık (Güvertesiz) gemi tabiri güvertesi bulunmayan veya kısmen güverte ile örtülü olmakla beraber ambarları örtülemiyen gemileri ifade eder. Klapeli gemilerle sephiyeli olarak inşa edilmeleri dolayısile yük sahaları açık olan gemiler güverteli sayılır.

Gemilerin tescil boyutlarının ne şekilde tesbit edileceği ve birinci kurulla ölçü yapılırken dikkate alınacak hususlar Şekil (1a, 1b, 1c, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8a, 8b, 9, 10, 11, 12) de gösterilmiştir.

Set kıç kasarası gibi mahallerin hacimleri ile benzer şekilli güverteler arası hacimlerin hesabında, hakikî orta yatay alanın nihayet eni şekil (13) de gösterildiği veçhile tâyin edilir.

Bordalarında veya nihayet perdelerinde bir veya daha fazla açıklık tertip edilip de kapıları olmayan veya sabit irtibatlı kapama tertibatı bulunmayan kasara ve diğer sabit yapılar gros tonilâtoya katılmaz. Şu kadarki bu mahaller, yolcuların yatmasına veya oturmasına oturmasına müsait duruma getirilir ve fiilen de bu maksatla kullanılırsa, gros tonilâtoya katılır.

Gros tonilâtoya dâhil edilemeyen yukarıdaki fıkrada yazılı mahallerin nihayet perdelerinde iki açıklık bulunduğu takdirde yüksekliği (122) sm. den, genişliği ise (91.4) sm. den az olmamalıdır. Açıklık bir yerde tertip edildiği takdirde, yüksekliği (152.4) sm. den, genişliği ise (122) sm. den az olmamalı ve yapının veya yapı bordadan bordaya devam ediyorsa geminin, orta hattına mümkün olduğu derecede yakın olmalıdır. Açıklıkların eşiği varsa, eşik yüksekliği (61) sm. den fazla olmamalıdır.

Nihayet perdelerindeki açıklıklar dolayısile bir sahanın tonilâtodan istisna edilebilmesi için, bu perdeler üzerinde, mezkûr mahalle girebilmek için, tonaj kapısından başka bir kapı bulunmamalıdır.

Kapıların veya sair kapama tertibatının inşa tarzları daimi nitelikte olan yapılar tonilâtodan istisna edilmezler.

Kapıların veya sair kapama tertibatının tonilâto bakımından muvakkat veya daimi nitelikte olduğunun tâyininde 22. ve 23 üncü maddelerde yazılı hususlar dikkate alınır.

Perdelerde açılan tonaj açıklıklarının kapama tertibatı, demir veya çelikten yapıldığı, bulundukları perdeye daimî ve kuvvetli bir şekilde bağlandığı, çerçeve ve stifnerlerle takviye edilerek kapı açılmamış perdenin mukavemetine denk bir mukavemet sağladıkları takdirde tonaj bakımından daimî addedilirler. Ayrıca bu tertibatın gerek perdeye gerek kapıya daimî olarak bağlanması, kapıların perdenin iki tarafından açılıp kapanabilmesi, kapandığı zaman şu geçirmez olması ve ezik yüksekliğinin 38 sm. den az olmaması icabeder.

Menteşeli kapı yerine, kâfi mukavemeti haiz çelik levha, gerek levha ve gerekse perde delinmek suretile civatalarla perdeye bağlanırsa bu tertibatta daimî kapama tertibatı olarak kabul edilir.

Kalınlığı 5 sm. den az olmayan sert ağaçtan yapılmış, kuvvetli bir çerçeveye bağlanmış ve 76 sm. den geniş olmayan menteşeli kapılar da daimî kapama tertibatı olarak kabul edilir.

Kâfi mukavemeti haiz çelik levhadan yapılmış ve perde saçı delinmeden çerçevesindeki profile kancalı cıvatalarla veya çektirme ile tesbit edilmiş kapılar ile yine kapı açıklığının yüksekliğince bölme perdesine tesbit edilmiş U profilleri arasına kalas dizilerek (Shifting board) yapılan kapama tertibatları muvakkat nitelikte kabul edilir. Bu kalasların kalınlığı 6 sm, den az olmamalıdır.

Kapalı mahallerin perdelerindeki açıklıkların muhtelif (kapama tertibatı şekil (14) te, tertibatın tonilâto bakımından durumları aşağıda, kapıların tiplerine göre tonilâtoya dâhil edilecek veya istisna edilecek üst yapılar şekil (15) te gösterilmiştir.

Şekil (14) te gösterilen kapama tertibatının tonilâto bakımından durumları aşağıda belirtilmiştir :

Açık şelter güverteli gemilerde şelter güvertedeki açıklıkların kapama tertibatı muvakkat nitelikte olacaktır. Bu güverte ile üst güverte arasındaki arzanî perdelerin herbirinde Tüzük (Madde 30 gereğince tertip edilecek en az iki adet açıklıktan birinin orta hattın sancağında, diğerinin ise iskelesinde bulunması ve kapama tertibatının muvakkat nitelikte olması lâzımdır. Bu açıklıkların yüksekliği 122 sm. den, genişliği 91,5 sm. den az, eşik yüksekliği ise 61 sm. den fazla olmayacaktır.

Gemilerin bordasındaki veya üst yapıların yan perdelerindeki açıklıklar dolayısile bir sahanın gros tonilâtodan istisna edilebilmesi için, bu açıklıklar her bordada birer tane ise açıklık boyunun 5.48 m. den yüksekliğinin 0.76 m. den az olmaması lâzımdır. Birden fazla ise yüksekliği 0.76 m. den az olmamak şartiyle olanı 5.74 M² den az olmamalı ve hiçbir açıklığın alanı 2,32 m² den küçük olmamalıdır.

Bu açıklıklar daimî bir kapatma tertibatı ile kapatılmamalıdır.

150 Gros tonilâtodan küçük gemilerde portuç için yapılacak indirim gros tonilâtonun % 3 ünü geçemez. Şu kadarki bu indirim hiçbir zaman 3 tonilâtodan da fazla olamaz.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Üç boyut kuralı ve uygulanışı

Tüzük'ün 8 inci maddesi gerğince, 18 gros (18 hariç) tonilâtodan küçük bilûmum gemilerle münhasıran liman içinde çalışmak üzere yapılmış üstü açık (Güvertesiz) 150 gros (150 hariç) tonilâtodan küçük bilûmum gemilerin ve 150 gros (150 hariç) tonilâtodan küçük güverteli ahşap gemilerin ölçülmesinde uygulanacak üç boyut kuralı bu bölümde tarif edilmiştir.

Bu kural ile gemi ölçülürken önce, Tüzük'ün 17 inci madesinde belirtilen geminin tescil boyutu ölçülerek tesbit edilir. Ölçmeye başlanmazdan önce geminin sancak veya iskeleye meyilli bulunmaması lâzımdır.

a) Tescil boyu : Baş bodoslamanın en yüksek noktasının ön yüzü ile kıç bodoslamanın arka yükü arasında ölçülür. Kıç bodoslaması bulunmayan veya balanslı dümen ile donatılmış gemilerde tescil boyunun kıç nihayeti düzen boğazının ön yüzüdür.

Ölçüler, omurga hattına paralel olarak ve düz bir hat üzerinden tesbit edilir.

b) Tescil eni : Geminin en geniş yerinde kaplamalar dışından enine ve deniz seviyesine paralel olarak ölçülür.

c) Tescil derinliği : Tescil boyunun ortasında ve geminin simetri düzleminde (Gemiyi ortadan tulâni olarak ikiye bölen düzlem), tonilâto güvertesi alt yüzünden döşeklerin veya dabılbotumun üst yüzüne kadar ve omurga hattına dik olarak ölçülür.

Tescil derinliğinin ölçüleceği kısımda güverte yoksa derinlik, baş veya kıçtaki güverte altının şiyere uygun imtidadından itibaren ölçülür. Güvertesi bulunmayanlarda küpşte üst seviyelerini birleştiren hattan itibaren ölçülür.

Üç boyut kuralı uygulanacak bir gemide tescil boyutunun ne şekilde ölçüleceği şekil (16 a, b, c, d, e, f) de gösterilmiştir.

Geminin 28 inci maddede belirtilen üç boyutu birbiriyle çarpıldıktan sonra, çarpma sonucu, teknenin tipine göre aşağıda yazılı bir kat sayı çarpılır. Bulunacak miktar, metreküp olarak teknenin güverte altı hacmini verir.

Kat sayıların uygulanacağı tekne tipleri şekil (17) de gösterilmiştir

NOT: Varka, sukayığı, ateşkayığı ve (benzeri tipler için katsayı 0,55 alınır. Şekil 17 de gösterilmeyen tipler için, şekil bakımından en yakın tipin katsayısı kabul edilir. Şekil 17 de bulunmayan ve inşaları bakımından özellik arzeden teknelere uygulanacak katsayılar, Bölge Liman ve Denizişleri Müdürlükleri Gemi Sörvey Kurullarınca tâyin edilir.

Güverte üzerinde bulunan set, kasara, güverte yapıları ve diğer kapalı mahallerin hacmi, bunların boy, en ve derinlikleri birbiriyle çarpılarak bulunur ve güverte altı hacmine eklenerek metreküp olarak geminin gros hacmi elde edilir. Bu mahallerin boyutları içerlerinden ölçülür ve boyu yükseklik ortası seviyesinde ve enin ortasında; eni, yükseklik ortası seviyesinde ve boyun ortasından; derinliği ise en ve boyun ortasından ölçülerek tespit edilir. (Şekil 16)

Güverte üzerindeki kuzine, hela, yıkanma yerleri ve kumanyalık gibi kapalı mahallerle münhasıran seyir maksadiyle kullanılan ve içerlerinde ranza, kanepe veya harita masası bulunmyan kaplı yerler gros tonilâtoya dahil edilmez.

Münhasıran liman seferlerinde çalışan yolcu gemilerinde güverte üzerinde bulunan ve yolcuların hava ve deniz tesirlerinden korunması için tesis edilmiş bulunan kapalı mahaller de gros tonilâtoya dahil edilmez. Ayrıca, ambar eşikleri fazlalığı ile makine kaportasının da üç boyut kuralı uygulanan gemilerde gros tonilâtoya dahil edilmesine lüzum yoktur.

Metreküp olarak bulunan gros hacim (2.83) e bölünerek geminin gros tonilâtosu elde edilir.

Rüsum (net) tonilâtosunun tâyini için geminin işletilmesi bakımından lüzumlu olup yolcu veya yüke tahsis edilmeyen kaptan kamarası, makine mahalli, mürettebat mahalli, portuç ve zincirlik gibi mahallerinin hacmi gros tonilâtodan indirilir. İndirilecek mahallin, gros tonilâtoya dahil edilmiş bulunması gerekir.

İndirimler, aşağıdaki esaslara göre yapılır :

a) Kaptanın istirahatine ve yatıp kalkmasına tahsis edilmiş bulunan kamaranın hacmi aynen indirilir.

b) Makine mahalli: Arzani bir veya iki perde ile ayrılmış olup bordadan bordaya devam eden makine dairesi için yapılacak indirim, gros tonilâtonun % 32 sidir.

Yukarıdaki nitelikte makine dairesi bulunmayıp makinesi sandık şeklinde bir mahfaza altında bulunduğu takdirde bu mahfazanın (60) arsm. dışında çizilecek mevhum bir alan makinanın bulunduğu yerdeki gemi derinliği ile çarpıldıktan sonra bulunacak hacmin 1.75 katı gros tonilâtodan indirilir. Şayet makine mahfaza altında bulunmuyorsa, makinenin, işgal ettiği sahanın dört tarafından 60 ar cm. dışarıda çizilecek mevhum alan, aynı şekilde, makinenin bulunduğu yerdeki gemi derinliği ile çarpıldıktan sonra bulunacak hacmin 1,75 katı indirilir.

c) Mürettebat mahalli : Mürettebatın istirahatine ve yatıp kalkmasına tahsis edilmiş bulunan mahaller, 29 uncu maddede belirtildiği veçhile ölçülerek bulunacak hacim gros tonilâtodan aynen indirilir.

d) Portuç ve zincirlik : Bu mahaller için, yapılacak indirim, geminin gros tonilâtosuna göre, aşağıdaki cetvelden alınır. Cetveldeki gros tonilâtonun yüzdesi ve tonilâto hadlerinden hangisi azsa miktar indirilir.

e) Yelken mahalli : Münhasıran yelkenle yürütülen (makinesiz) gemilerde yelken mahalli için yapılacak indirim, gros tonilâtonun % 2.5 udur. Yürütme makinesi bulunan teknelerde, yelken mahalli için ayrıca indirim yapılmaz.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Ölçü aletleri

Marmara Bölgesi Liman ve Denizişleri Müdürlüğü ile diğer Bölge Liman Denizişleri Müdürlükleri Gemi Sörvey Kurullarında ve Liman Başkanlıklarında aşağıda yazılı ölçü aletleri bulunur.

a) Marmara Bölgesi Liman ve Denizişleri Müdürlüğü Gemi Sörvey Kurulu

Sürgülü endazelerin makta 30 X 50 mm. boyutunda olacaktır. 2 metrelik endazeler kapalı iken 2 metre ve açıldıkları zaman 3.8 metre; 1 metrelik endazeler kapalı iken 1 metre ve açıldıkları zaman 1.9 metre boyunda olacaklardır. Mahfazalarının üzerinde açılır kapanır gömme ve devvar sap bulunacaktır.

Sürgülü endazelerin, dikey vaziyette açıldıkları zaman altta kalacak olan parçaları üzerinde aşağıdan yukarıya doğru ve yan taraftan olmak üzere (2.10, 2.20, 2.30) gibi rakamlar bulunacak ve araları usulü dairesinde sabit ve siyah çizgilerle santimetre taksimatı ile bölünmüş olacaktır. Yukarı sürülen parçanın alt kısmı keskin bir kenarla hakiki irtifaı gösteren rakamın okunacağı mahallin işaret edecektir.

Sürgülü endazelerin ahşap kısmı budaksız ve fırınlanmış gürgen ağacından yapılmış olacak ve sürgü kısımları ile ahşap kısımların iki nihayetleri ve yükseklik tespit vidaları pirinçten olacaktır. Tespit vidası, sıkıştırma vazifesini, yine pirinçten geniş bir satha basarak yapacaktır. Bütün pirinç kısımlar nikelâjlı olacaktır.

Sürgülü endazelerin uçlarına, bunları gerektiği zaman birbirlerine bağlıyabilecek ve daha uzun ölçülerin alınmasına ve ayrıca şerit metre tespitine yarar tertibat konulacaktır.

Şerit metreler, içi telli bezden yapılmış olacak ve deri mahfazalar içinde bulunacaktır. Şeritlerin her iki tarafı da metre taksimatlı olacaktır.

Şakullerin ağırlığı 0,5 kg. olacak ve her şakul bir makara donamım ile donatılmış bulunacaktır.

Menteşeli metreler şimşirden, iki ucu pirinç başlıklı olacak, üzerinde santimetre taksimatı bulunacak ve boylan açık olarak 1 metre olacaktır. Metreler iki defa katlanacak, her katı 25 er mm. olacaktır.

Ölçme zincirleri cetvelde yazılı boylarda ve galvanizli demirden olacaktır. Her beş metrede bir, 1 fırdöndü bulunacak ve zincirin her iki çımasında üç metre boyunda ince birer savlo bulunacaktır.

Dik açılı köşelerin ölçülmesinde kullanılan çelik kaime gönyelerin her bacağının dış kenarında 20 cm. lik taksimat bulunacaktır. Her iki bacak üzerindeki taksimatın başlangıç noktaları, gönyenin dik açılı köşesindeki dış ucunda birbirine intibak edecektir.

Ölçü aletleri, yukarıda belirtilen evsafta bulunamadığı takdirde belirtilenden başka materyaldan ve değişik şekilde yapılmış olanları da kullanılabilir. Ancak, bütün ölçü aletlerinin, kanunu gereğince ölçü ve ayar makamlarınca damgalanmış olması ve bu işin yılda en az bir defa tekrarlanması lâzımdır. Damgasız ölçü aleti kullanılamaz.

Yıllık kontrol neticesinde, boyutu aşağıda yazılı miktarlardan fazla değiştiği görülen aletler, ancak düzeltildikten ve yeniden kontrol edilerek damgalandıktan sonra kullanılabilir :

İki metrelik endazeler :

a) Sabit kolda 2 mm.

b) Sürgü kolunda 2 mm.

Bir metrelik sürgülü endazeler :

a) Sabit kolda 1,5 mm.

b) Sürgü kolunda 1,5 mm.

Şerit metreler :

Beher metrede 5 mm.

Menteşeli metrede 1,5 mm.

Ölçme zincirlerinde 100 mm.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Çeşitli hükümler

Bu Yönetmeliğin bazı hükümleri, ölçülecek geminin yapı özellikleri yüzünden uygulanamaz veya Yönetmelik hükümlerinin uygulanması ölçmenin yanlış sonuçlanacağını açıkça gösterirse, ölçme işinin nasıl yapılacağına, Bölge Liman ve Denizişleri Müdürlüklerinin teklifi üzerine, Ulaştırma Bakanlığı karar verir.

6/6125 sayılı Bakanlar Kurulu karariyle yürürlükten kaldırılmış bulunan «Ticaret Gemilerinin Ölçme Tüzüğü» ne göre hazırlanmış olan «Ticaret Gemilerinin Ölçme Yönetmeliği» yürürlükten kaldırılmıştır.

Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.