Yargıtay Kararları Işığında Güncel Medeni Hukuk Problemleri Sempozyumu Bildiri Özetleri

Influencer Sözleşmeleri

Av. Serenat BAYTAN AVKOVAN(1)

Günümüzde bilgi teknolojileri son derece hızlı bir şekilde ilerlemekte ve bununla birlikte kurumsal anlamda reklamcılığa yönelik atılan adımlar da interaktif ortama taşınmaktadır. Televizyon ve radyo reklamlarının yapıldığı geleneksel süreç artık geride kalmakta ve reklamlar insanların en çok vakit geçirdikleri Facebook, Instagram, Youtube, Snapchat, Google vb. dijital platformlara taşınmaktadır.

Devrin dijital reklam devri haline gelmesiyle birlikte son zamanlarda her yerde karşımıza “influencer” olarak anılan kişilikler çıkmaya başlamıştır. Kozmetik şirketleri, otomotiv sektöründe faaliyet gösteren şirketler, turizm alanında faaliyet gösteren şirketler, oyuncak markaları, bilgisayar markaları gibi pek çok şirket ve marka da “influencer” olarak adlandırılan bu kişilerle iş birlikleri yaparak başarılı ve büyük ses getiren viral kampanyalara imza atmaktadırlar. Kelime anlamıyla “influencer”; toplumu etkileyen, insanların düşünce ve davranışlarını şekillendirme gücü olan kişi anlamına gelmektedir. “Influencer” olarak adlandırılan kişiler birçok popüler sosyal medya platformlarında moda, gezi, güzellik ve bakım gibi belirli konularda internet kullanıcılarının ilgisini çekerek milyonlarca kişiye hitap etmektedirler. “Influencer” olarak adlandırılan kişilerin markalarla yaptıkları iş birliklerinin karşılığı her zaman ücret olmamaktadır; influencerlar markalarla ürün ve hizmetlerin ücretsiz kullanımı, seyahat masraflarının karşılanması vb. anlaşmalar da yapılabilmektedirler. “Sosyal medya influencerları” kendi deneyimlerini paylaşan kişiler oldukları için, markalarla yaptıkları iş birliklerinde o ürün ya da hizmeti gerçekten deneyimlerler ve takipçileriyle tüm yönleri ile gerçek fikirlerini paylaşırlar ve sarsılmaz bir güven ortamı ve samimi bir ortam oluşturarak, kendisini takip eden kişileri satın alma davranışlarını yönlendirerek etkilerler. Bu nedenlerle dünyaca ünlü markalar hedef kitlelerine en etkili şekilde ulaşabilmek, potansiyel müşterilerle etkileşime geçebilmek ve insanların markaları hakkında konuşmalarını sağlayabilmek için her Sayfa 18 yıl başka bir ürünün marka yüzü olup tanıtımını yapan ünlüler yerine influencerlar ile iş birlikleri yapmaya başlamışlardır. 2017 yılı itibariyle dünya pazarında “Influencer Sözleşmeleri”nin payı 1,5 milyar Amerikan Doları’nı aşmış ve ülkemizde de pazar payı 30 milyon Türk Lirası’na ulaşmıştır.

Reklam dünyasının son trendi olan “Influencer Sözleşmeleri” farklı yönleri bakımından pek çok mevzuatı ve hukuk dalını bir araya getiren sözleşmelerdir. Reklamı yapılan markanın ve iş birliği süresince üçüncü kişilerin fikri haklarının korunması bakımından Sinai Mülkiyet Kanunu’nu ve Türk Ticaret Kanunu’nu, bu iş birliği sırasında influencerlar tarafından oluşturulan içeriklerin aidiyeti, bu içerikler üzerindeki mali hakların kullanımı ve bu mali hakların kullanımının markalara devri, manevi hakların sahipliği ve markalar tarafından kullanılması gibi konular bakımından Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nu, başta influencerlar olmak üzere içeriklerde adıyla, sesiyle, görüntüsüyle, kendisini ayırt edici başka bir özelliğiyle veya verisiyle yer alan üçüncü kişilerin kişilik hakları bakımından Türk Medeni Kanunu’nu ve yine bu aralarda gündemde olan Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nu ve hatta influencerların bu işbirlikleri karşılığında aldıkları ücret veya ücret yerine diğer menfaatlerin vergilendirilmesi bakımından ise Vergi Mevzuatını yakından ilgilendirmektedir. influencerların markalarla yapmış oldukları sözleşmelerin hukuki niteliği ve bu sözleşmelerin tabi olduğu hükümler bakımından ise Türk Borçlar Hukuku’nu yakından ilgilendirmektedir. Bu tebliğimizin konusunu da “Influencer Sözleşmeleri” ve influencerlar tarafından yaratılan içerik üzerindeki hak sahipliği hakkında genel bilgi verilmesinin yanı sıra ağırlıklı olarak Türk Borçlar Hukuku çerçevesinde “Influencer Sözleşmeleri” nin hukuki niteliği oluşturmaktadır.

İvazlı, şekle tabi olmayan, rizai nitelikte olan ve tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme görünümünde olan “Influencer Sözleşmeleri” iş görme borcu doğuran sözleşmelerdir. “Influencer Sözleşmeleri” konu itibariyle iş görme borcu doğuran sözleşmelerden yayım (neşir) sözleşmesinden, influencerların bağımsız iş gören kişiler olması itibariyle ise iş görme borcu doğuran sözleşmelerden hizmet sözleşmesinden ayrılmakta ve bu iki sözleşmeyi konumuzun dışında bırakmaktadır. Öte yandan “Influencer Sözleşmeleri” iş görme borcu doğuran sözleşmelerden olan iki tarafa borç yükleyen eser (istisna) sözleşmeleri ile eksik iki tarafa borç yükleyen nitelikte de olabilen vekalet sözleşmelerinin bazı unsurlarını taşımaktadırlar. Esasen rızai nitelikte olan “Influencer Sözleşmeleri”nin hukuki niteliğinin, hukuki niteliği be- Sayfa 19 lirlemede etkili olan bazı sözleşme unsurların taraflar arasındaki anlaşmaya bağlı olarak değişebilmesi karşısında her somut sözleşmede ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir. Eser (istisna) sözleşmesinin tanımı ve unsurları ile vekalet sözleşmesinin tanımı ve unsurları ayrı ayrı yapılmalı ve bu unsurlar söz konusu “Influencer Sözleşmesi”nin unsurları ile karşılaştırılmalıdır. Zira tarafların üzerinde anlaştıkları sözleşme unsurları dikkate alındığında bazen eser (istisna) sözleşmesi, bazen ise vekalet sözleşmesi ağır basmaktadır. Daha önce bahsettiğimiz gibi influencerların markalarla yaptıkları iş birliklerinin karşılığını her zaman ücret oluşturmayabilir, bu karşılığı bazen markalara ait ürünlerden ve hizmetlerden ücretsiz yararlanma veya başka bir menfaat sağlanması oluşturabilir. Bu gibi durumlarda ise anılan “Influencer Sözleşmesi” isimsiz (atipik) sözleşmelerden çift tipli bir karma sözleşme niteliği taşıyabilir. Taraflarının ana edimlerini farklı tip sözleşmelerdeki ana edimlerin oluşturduğu karma sözleşmeler, çift tipli karma sözleşmelerdir.

“İnfluencer Sözleşmeleri” kapsamında influencerlar tarafından oluşturulan içerikler üzerindeki fiziki-maddi mülkiyet ve fikri mülkiyet hakların aidiyeti ise oluşturulan içeriğin, “eser”i Türk Borçlar Kanunu kapsamındaki “eser” tanımından daha dar olarak tanımlayan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında bir eser olarak tanımlanıp tanımlanmayacağına göre değişiklik gösteren ayrı bir hukuki meseledir. O halde konusu fikri hukuk anlamında eser olan bir eser (istisna) sözleşmesi kapsamında meydana getirilen bir eser söz konusu ise bu eserin fiziki-maddi mülkiyet hakkına Türk Medeni Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu hükümleri uygulanırken, fikri mülkiyet hakkına ise Türk Borçlar Kanunu’na göre özel kanun mahiyetinde olan ve konusu fikir ve sanat eserleri olan sözleşmeler bakımından öncelikle uygulama alanı bulan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uygulanmak durumundadır.

“İnfluencer Sözleşmeleri” nin hukuki niteliğinin tespitinde olduğu gibi sözleşmeler kapsamında meydana getirilecek içerikler üzerindeki hak sahipliğine ilişkin hukuki meselenin de yine her bir somut sözleşme bütünüyle ayrıca dikkate alınarak çözülmesi gerekmektedir. Sayfa 20