2025/4 Bruselloz ile Mücadele Yönergesi

Bu doküman Resmi Gazete dışında bir kaynakta yayınlanmıştır.

BİRİNCİ BÖLÜM

Başlangıç Hükümleri

Amaç

MADDE 1

(1) Bu Yönergenin amacı, bruselloz ile mücadelede uyulması gereken hususları belirlemektir.

Kapsam

MADDE 2

(1) Bu Yönerge, ulusal bruselloz mücadele programına ilişkin usul ve esasları kapsar.

Dayanak

MADDE 3

(1) Bu Yönerge, 3/4/2009 tarihli ve 27189 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bruselloz ile Mücadele Yönetmeliğinin 17 nci maddesi hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 4

(1) Bu Yönergede geçen;

a) Bakan: Tarım ve Orman Bakanını,

b) Bakanlık: Tarım ve Orman Bakanlığını,

c) Bakteriyolojik analiz için uygun numune: Atık yapmış tüm hayvanlardan yavru atıkları, yavru zarları, atık yavruya ait mide içeriği ve vaginal svapları; atıklar imha edilmiş ve atığın üzerinden bir hafta geçmemişse vaginal svabı,

ç) Bölge enstitü müdürlüğü: Bakanlığa bağlı veteriner kontrol enstitü müdürlükleri ile veteriner kontrol merkez araştırma enstitüsü müdürlüğünü,

d) Genel müdürlük: Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğünü,

e) İl/ilçe müdürlüğü: Bakanlık il/ilçe tarım ve orman müdürlüklerini,

f) Serosurvey: Bir popülasyonun kan serumu testi ile belirli bir hastalığa karşı antikorların yaygınlığını ölçen bir tür epidemiyolojik çalışmayı,

g) Sürü: Bir işletmede aynı sağlık statüsüne sahip ve patojenik bir etkene maruz kalma olasılığı yaklaşık olarak aynı olan bir hayvan ya da hayvan grubunu,

ğ) Veri tabanı: Bakanlık hayvan, hayvan sağlığı, aşı ve laboratuvar kayıt sistemlerini ifade eder.

(2) Bu Yönergede yer almayan tanımlar için, 5996 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde ve bu Kanuna dayanılarak hazırlanan alt mevzuatta yer alan tanımlar geçerlidir.

İKİNCİ BÖLÜM

Genel Prensipler, Aşıların Temini ve Aşılama Programı

Genel prensipler

MADDE 5

(1) 20.01.2012 tarihli ve 28179 saylı Resmî Gazete’de yayımlanan Bulaşıcı Hayvan Hastalıkları ile Mücadelede Uygulanacak Genel Hükümlere İlişkin Yönetmelik’in 28 inci maddesi hükmüne istinaden oluşturulan hayvan sağlığı danışma komisyonlarından Bruselloz Alt Komisyonu kararına istinaden, Trakya’da bulunan işletmeler ile hastalıktan ari işletmeler haricinde kalan işletmelerde bulunan büyükbaş hayvanlar kitlesel olarak konjuktival aşı ile aşılanır.

(2) Kitlesel aşılama programının kapsamı ve süresi, yapılacak serosurvey çalışmalarının sonuçlarına göre Bakanlıkça belirlenir.

Aşıların temini ve uygulamaları

MADDE 6

(1) Konjuktival brusella aşıları Bakanlıkça temin edilir. Aşı nakillerinde ve muhafazasında ilgililerce soğuk zincirin aksamaması için gerekli hassasiyet gösterilerek aşı zayiatının asgari düzeyde tutulması sağlanır.

(2) Mevcut pazarlama izinli aşıların saklama koşulları ve raf ömürleri değişkenlik gösterdiğinden, muhafaza ve nakilde ilgili aşının etiket ve prospektüsünde yazılı şartlar yerine getirilmelidir.

(3) Aşılar prospektüs bilgisine göre uygulanır.

Büyükbaş hayvanlarda aşı uygulama programı

MADDE 7

(1) Trakya’da bulunan işletmelerin tamamında ve ülkedeki tüm hastalıktan ari işletmelerde, üç-altı aylık yaşta dişi buzağılar B. abortus S19 Konjuktival aşı ile aşılanır, ilk aşılamadan dört-altı ay sonra rapel aşı yapılır. Talep edilmesi halinde aşılı ari işletmelere getirilen ithal hayvanlar da ana ari sürüye dahil edildikten sonra B. abortus S19 Konjuktival aşı ile aşılanır.

(2) Hastalıktan ari işletmeler hariç olmak üzere Anadolu’da bulunan diğer işletmelerde ise tüm dişi büyükbaş hayvanlar kitlesel olarak B. abortus S19 Konjuktival aşı ile aşılanır.

Küçükbaş hayvanlarda aşı uygulama programı

MADDE 8

(1) Üç-altı aylık yaşta dişi kuzu ve oğlaklar ile damızlık erkek hayvanlar B. melitensis Rev1 Konjuktival aşı ile aşılanır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Büyükbaş Hayvanlar, Küçükbaş Hayvanlar, Hastalıktan Ari İşletmeler, Hastalık Takibi ve Uygulanacak Testler

Büyükbaş hayvanlar

MADDE 9

(1) Hastalıktan ari işletme başlangıç ve devam testleri, damızlık erkeklere yapılacak testler, ithalat ve ihracat amaçlı yapılacak testler, kitle aşılamasına dahil olmayan yerlerde bakteriyolojik olarak pozitif tespit edilen hastalık çıkışından sonra yapılacak testler ve Genel Müdürlükçe izin verilmiş projeler kapsamında yapılacak testler haricinde Brusellozun serolojik tespiti için isteğe bağlı numune gönderilmez.

(2) Atık ihbarı alınması durumunda, hasta ve/veya hastalıktan şüpheli hayvanlardan bakteriyolojik analiz için uygun numune alınarak uygun şartlarda bağlı bulunulan bölge enstitü müdürlüğüne gönderilir. Numune gönderilen hayvan diğerlerinden ayrı bir yerde bulaşmaya engel olacak şekilde izole edilir.

(3) Bakanlık veri tabanında hastalık için şüphe kaydı oluşturulur ve kısıt ekleme işlemi yapılır. Bakteriyolojik analiz sonucunda bruselloz tespit edilmesi durumunda şüphe kaydı onaylanarak hastalık çıkışı yapılır.

(4) Bakteriyolojik analiz sonucu pozitif bulunan hayvanlar, akut bruselloz olarak kabul edilerek vücut sekresyonları ile hastalığın diğer hayvanlara ve çevreye yayılmasının önlenmesi amacıyla üç gün içerisinde itlaf-imha edilir.

(5) Bakteriyolojik analiz sonucu pozitif vakanın tespit edildiği işletmenin, kitlesel aşılama kapsamındaki bir işletme olması halinde bu maddenin (1), (2), (3) ve (4) numaralı fıkralarında belirtilenlere ek olarak;

a) İşletmede bulunan diğer hayvanlar aşı geçmişine bakılmaksızın konjuktival aşı ile aşı prospektüsüne uygun olarak aşılanır. Ancak kitlesel aşılama kapsamında daha önce aşılanmış hayvanlara tekrar aşı yapmak için son aşının üzerinden dört ay geçmiş olması gerekir.

(6) Bakteriyolojik analiz sonucu pozitif vakanın tespit edildiği işletme Trakya’da bulunan ve hastalıktan ari işletme dışında bir işletmeyse bu maddenin (1), (2), (3) ve (4) numaralı fıkralarında belirtilenlere ek olarak;

a) İşletmede bulunan on iki aydan büyük hayvanların içinden; aşı kaydı olmayan, konjuktival aşı kaydı olan ve yapılan aşının üzerinden on iki ay geçmiş, subcutan aşı kaydı olan ve üzerinden on sekiz ay geçmiş olanlardan serolojik analiz için kan alınarak bölge enstitü müdürlüğüne gönderilir.

b) Serolojik test sonucu pozitif çıkan hayvanlar, on gün içerisinde tazminatlı olarak şarta tabi kesime gönderilir, ancak kesim işlemi on gün içerisinde gerçekleştirilemezse pozitif hayvanlar itlaf-imha edilir. Test sonucu pozitif hayvanlar sürüden ayrılarak ayrı bir yerde izole edilmeleri şartıyla aynı işletmenin içinde bulundurulabilir.

c) Seropozitif hayvanların işletmeden/sürüden uzaklaştırılmasından sonra, işletmede kalan hayvanlar aşı geçmişine bakılmaksızın konjuktival aşı ile aşı prospektüsüne uygun olarak aşılanır. Ancak daha önce aşılanmış hayvanlara tekrar aşı yapmak için son aşının üzerinden dört ay geçmiş olması gerekir.

(7) İşletmeler son aşılamadan sonra bir hafta takip edilir, atık olmazsa uygulanan temizlik ve dezenfeksiyon sonrası; atık olması durumunda ise atık yapan son hayvanın sürüden/işletmeden uzaklaştırılmasından bir hafta sonra hastalık sönüşü yapılır. Hastalık sönüşünden sonra yeni bir atık vakası olması durumunda prosedür yeniden başlatılır. Ancak daha önce aşılanmış hayvanlara tekrar aşı yapmak için son aşının üzerinden dört ay geçmiş olması gerekir. Mihrak aşılamalarında özellikle ortak mera ve su kullanımı olan hayvanlar da aşılamaya dahil edilir.

(8) Hayvan sahibinin talebi üzerine, henüz hastalık sönüşü yapılmamış işletmelerde bulunan diğer hayvanlar sadece şarta tabi kesim amacıyla tazminatsız olarak kesime gönderilebilir.

Küçükbaş hayvanlar

MADDE 10

(1) Hastalıktan ari işletme başlangıç ve devam testleri, damızlık erkeklere yapılacak testler, ithalat ve ihracat amaçlı yapılacak testler, bakteriyolojik olarak pozitif tespit edilen hastalık çıkışından sonra yapılacak testler ve Genel Müdürlükçe izin verilmiş projeler kapsamında yapılacak testler haricinde Brusellozun serolojik tespiti için isteğe bağlı numune gönderilmez.

(5) İşletmede bulunan altı aydan büyük hayvanların içinden; aşı kaydı olmayan, konjuktival aşı kaydı olan ve yapılan aşının üzerinden on iki ay geçmiş, subcutan aşı kaydı olan ve üzerinden on sekiz ay geçmiş olanlardan serolojik analiz için kan alınarak bölge enstitü müdürlüğüne gönderilir. Hayatı boyunca 2 defa aşı yapılmış hayvanlardan serolojik test için numune alınmaz.

(6) Serolojik test sonucu pozitif çıkan hayvanlar, on gün içerisinde tazminatlı olarak şarta tabi kesime gönderilir, ancak kesim işlemi on gün içerisinde gerçekleştirilemezse pozitif hayvanlar itlaf-imha edilir. Test sonucu pozitif hayvanlar sürüden ayrılarak ayrı bir yerde izole edilmeleri şartıyla aynı işletmenin içinde bulundurulabilir.

(7) Serolojik analiz için numune alındıktan sonra işletmede bulunan diğer hayvanlar aşı geçmişine bakılmaksızın konjuktival aşı ile aşı prospektüsüne uygun olarak aşılanır. Ancak daha önce aşılanmış hayvanlara tekrar aşı yapmak için son aşının üzerinden dört ay geçmiş olması gerekir.

(8) İşletme son aşılamadan sonra bir hafta takip edilir, atık olmazsa uygulanan temizlik ve dezenfeksiyon sonrası; atık olması durumunda ise atık yapan son hayvanın sürüden/işletmeden uzaklaştırılmasından bir hafta sonra hastalık sönüşü yapılır. Hastalık sönüşünden sonra yeni bir atık vakası olması durumunda prosedür yeniden başlatılır. Aşı uygulamasında bu maddenin yedinci fıkrasında yer alan hükümler geçerlidir. Mihrak aşılamalarında özellikle ortak mera ve su kullanımı olan hayvanlar da aşılamaya dahil edilir.

(9) Hayvan sahibinin talebi üzerine, henüz hastalık sönüşü yapılmamış işletmelerde bulunan diğer hayvanlar sadece şarta tabi kesim amacıyla tazminatsız olarak kesime gönderilebilir.

Hastalıktan ari işletmeler

MADDE 11

(1) Hastalıktan ari işletmelerde yapılan testlerde, şüpheli hayvanların durumu da netleştirildikten sonra seropozitif hayvan olması durumunda hastalık çıkışı yapılır. Yetiştiricinin yazılı dilekçesi alınarak arilik çalışmalarına devam edip etmeyeceğine dair beyan alınır. Hastalıktan ari işletme çalışmasına devam edilecekse 7/6/2024 tarihli ve E-71037622- 325.01-14450004 sayılı Bakanlık Makamı Oluru ile yürürlüğe giren Hastalıktan Ari İşletmeler Yönergesine (2024/8) göre işlemler yürütülür. Arilik çalışmalarına devam edilmeyecekse bu Yönerge hükümlerine göre hastalık takibi yapılır. Alınan dilekçe ile ariliğe devam edeceğini beyan eden yetiştiricilerin daha sonra vazgeçmesi durumunda hastalık sönüşü yapılmaz ve bu Yönerge hükümlerine göre işlem yapılır.

(2) İlk defa ari işletme başvurusu yapan bir işletmede, numune alınacak hayvanlardan konjuktival brusella aşısı ile aşılanan son hayvanın aşılama tarihinin üzerinden dört ay geçmiş olması koşuluyla arilik başlangıç testleri için numune alınır.

Hastalık takibi ve uygulanacak testler

MADDE 12

(1) Brusellozun teşhisi için bölge enstitü müdürlüklerine gönderilen marazi madde protokolleri Bakanlık veri tabanı üzerinden gönderilir. Protokolde ilgili hayvanın kulak küpe numarası, aşı uygulama tarihleri ve işletme sahibinin adı belirtilir.

(2) Sağlık Bakanlığı taşra birimleri tarafından il/ilçe müdürlüklerine bildirilen insan bruselloz vakalarında, hastalık tespit edilen kişi ile ilişkilendirilebilen hayvancılık işletmeleri il/ilçe müdürlüklerince bruselloz yönünden izlemeye alınır. İşletmede yapılan kontrollerde atık vakası olup olmadığı araştırılır, son bir haftada atık vakası şekillenmişse ilgili hayvandan uygun numune alınır ve bölge enstitü müdürlüğüne gönderilir. Yetiştiriciye hastalık hakkında bilgi verilir ve atık vakası olduğunda ivedi olarak il/ilçe müdürlüğüne ihbarda bulunması gerektiği belirtilerek tutanak tutulur.

(3) Enstitü müdürlüklerine 9 uncu ve 10 uncu maddelerin birinci fıkralarında belirtilen istisna durumlarda serolojik test için gönderilen kan numunelerine önce Rose Bengal Testi (RBT) bu testte pozitif çıkan numunelere de Komplement Fikzasyon Testi (CFT) yapılır. Hayvanlar aşılı ise ve aşılamadan sonra bir yıl geçmemişse CFT sonucu 30 EEC den düşük, diğer her durumda 20 EEC den düşük olmalıdır. Bu değerlerin üzerinde sonuç veren hayvanlar hasta kabul edilir ve enstitü raporunun ilgili kısmında pozitif kararı yazılır.

(4) Hayvancılık işletmelerinde ve mera hayvancılığı yapılan bölgelerde tabi tohumlama amacıyla kullanılan damızlık erkek hayvanlardan Bakanlıkça belirlenmiş kurallara göre brusellozun serolojik kontrolü yapılmak üzere kan alınarak ilin bağlı bulunduğu bölge enstitü müdürlüğüne gönderilir. Test sonucu pozitif olan hayvanlar tazminatlı olarak şarta tabi kesime sevk edilir. Büyükbaş hayvanlar için 9 uncu maddeye, küçükbaş hayvanlar için de 10 uncu maddeye göre işlem yapılır.

(5) Hayvanların kesim, itlaf ve imha işlemlerine resmî veteriner hekim nezaret eder. Bu hayvanların Bakanlık veri tabanından düşümünün yapılıp yapılmadığı il/ilçe müdürlüklerince kontrol edilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Çeşitli ve Son Hükümler

Tazminat

MADDE 13

(1) İtlaf-imha edilen ve/veya şarta tabi kestirilen hayvanlarla ilgili olarak, 06/03/2013 tarihli ve 28579 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hayvan Hastalıklarında Tazminat Yönetmeliği ve buna dayanılarak hazırlanan alt mevzuat hükümlerine göre işlem yapılır.

Bilgilendirme ve eğitim

MADDE 14

(1) Bakanlığa bağlı bölge enstitü müdürlükleri tarafından il/ilçe müdürlüklerinde görevli hayvan sağlığı personeline yönelik bilgilendirme amaçlı toplantılar yapılır.

(2) İl/ilçe müdürlükleri eğitim ve yayım faaliyetleri kapsamında, yetiştiricileri bilgilendirmek, eğitmek ve aşılamaya teşvik etmek amacıyla toplantılar organize ederek, yazılı veya görsel iletişim araçları kullanılmak suretiyle hedef kitlelere yönelik bilgilendirme faaliyetleri gerçekleştirir.

(3) Bilgilendirmelerin; brusellozun bulaşma ve yayılma yolları, hastalıktan korunma ve kontrol yöntemleri, mihrak bölgesinde ve hastalık durumunda alınması gereken tedbirler, aşılamaya özendirici faaliyetler ve brusellozun ekonomik etkilerini içermesi gerekir.

Sorumluluklar

MADDE 15

(1) Her bölge enstitü müdürlüğü sorumlu olduğu bölgede yer alan il müdürlüklerine saha ziyaretlerinde bulunarak söz konusu hastalığa yönelik toplantılar düzenler. Gerek görülmesi durumunda bu toplantılara Genel Müdürlükten de ilgili personelin katılımı sağlanır.

(2) Bölge enstitü müdürlükleri, il müdürlüklerince gönderilen numuneleri test ederek sonuçlarını il/ilçe müdürlüğüne bildirir. Genel Müdürlüğe sadece pozitif sonuçlar bildirilir.

(3) Bölge enstitü müdürlükleri il/ilçe müdürlüklerinin numune göndermek için ihtiyaç duyacağı marazi madde gönderme malzemelerini temin eder. Bölge enstitü müdürlüklerinin ihtiyaçları tamamen karşılayamaması durumunda, Pendik Veteriner Kontrol Enstitü Müdürlüğü katkı sağlar.

(4) Bölge enstitü müdürlükleri, il müdürlüklerinde uygulanan eğitim ve yayım çalışmalarına katkıda bulunur.

(5) Bölge enstitü müdürlükleri, kendilerine gelen marazi maddelerin bakteriyolojik muayenelerini yaptıktan sonra izole edilen brusella suşlarını, ülke genelinde oluşturulan epidemiyolojik verilere kaynak olacak biyotip haritasının geliştirilmesi için Pendik Veteriner Kontrol Enstitü Müdürlüğüne gönderir. Oluşturulan biyotip haritası yıl sonunda Genel Müdürlüğe gönderilir.

(6) İl müdürlükleri tarafından uzman talebi olması durumunda bölge enstitü müdürlüklerince uzman görevlendirilir. Bakanlığa bağlı ve ilgili kuruluşlar için uzman talep edilmesi durumunda Genel Müdürlükten izin alınır. Görevlendirme sonrası hazırlanan raporun bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.

(7) Bu Yönergede düzenlenmeyen hususlarla ilgili olarak Bruselloz ile Mücadele Yönetmeliği hükümleri uygulanır.

Geçiş hükümleri

GEÇİCİ MADDE 1

(1) Bu Yönerge yürürlüğe girmeden önce laboratuvar sonucu seropozitif olarak raporlanmış hayvanların olduğu ve hastalıktan ari işletmeler haricindeki hastalık çıkışı yapılan işletmelerde bulunan seropozitif hayvanlarla ilgili işlemler tamamlandıktan sonra seronegatif hayvanların türüne göre 9 uncu ya da 10 uncu maddeye göre işlem yapılır.